به گزارش «فرهیختگان آنلاین»، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه دیروز به پارلمان ترکیه رفت تا در جمع نمایندگان حزب حاکم عدالت و توسعه، همان‌گونه که قبلا گفته بود زوایای پنهان پرونده قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار سعودی را در کنسولگری عربستان در استانبول افشا کند. برای اردوغان جلسه دیروز پارلمان، دادگاه محاکمه حکام خودسر عربستان سعودی بود و او این فرصت را داشت تا در جایگاه «مدعی‌العموم» بایستد و کیفرخواست تنظیم‌شده را علیه سعودی‌ها قرائت کند. قتل خاشقجی، شاید بهترین امتیاز ریاض به آنکارا بود تا به وسیله آن اردوغان کینه چندین و چند ساله خود از سعودی‌ها را در ماجرای کودتای 2016، بحران ارزی ترکیه یکجا بگیرد و درنهایت عربستان را از محوریت جهان اسلام کنار بگذارد و ترک‌ها را امپراتور جهان اسلام کند.
رجب طیب اردوغان، دیروز در جلسه پارلمان ترکیه گفت که در این جلسه جزئیات قتل جمال خاشقجی را توضیح می‌دهد. آن‌گونه که او گفته «یک نقشه برای قتل خاشقجی تهیه شده بود و خروج پرشتاب تعدادی از کارکنان کنسولگری عربستان از ترکیه این فرضیه را قوت می‌بخشد.» او گفت که «در اول اکتبر یعنی یک روز قبل از ناپدید شدن خاشقجی، یک تیم از عربستان وارد ترکیه شده و جنگلی در نزدیکی استانبول را مورد بازرسی قرار داده‌اند.»
به اعتقاد اردوغان آنها به دنبال جایی برای مخفی کردن جسد بوده‌اند. او همچنین گفت: «تیم امنیتی سعودی پس از ورود به ساختمان کنسولگری در روز قتل خاشقجی، دوربین‌های مداربسته داخل ساختمان را از کار انداخته‌اند. از آنجا که نامزد خاشقجی از حضور وی در ساختمان کنسولگری خبر داشت پس از گذشت چهار یا پنج ساعت از ورود وی به ساختمان، مراتب را به مراجع ترکیه‌ای گزارش داد.»
رئیس‌جمهور ترکیه با اشاره به بازداشت ۱۸ نفر در عربستان، گفت: «لیست اسامی افراد بازداشت‌شده در اختیار ترکیه قرار گرفته و مشخص شده که تعدادی از بازداشت‌شده‌ها همان‌هایی بوده‌اند که آنکارا به‌عنوان مظنون معرفی کرده بود. باید تمامی افرادی که به هر نحوی در این جنایت نقش داشته‌اند محاکمه شوند و نه‌فقط یک عده شخصیت‌های امنیتی.»
رئیس‌جمهوری ترکیه گفت: «مقامات عربستان از همان ابتدا به کلی منکر وقوع قتل در ساختمان کنسولگری شدند اما در هر صورت اعتراف به وقوع این جنایت، گام مهمی بود.»
اردوغان در ادامه به حضور نیروهای مشکوک در کنسولگری عربستان و رفت‌وآمدهای مشکوک آنها به هتل‌ها اشاره کرد و گفت: «پس از ورود خاشقجی به کنسولگری عربستان دیگر خبری از وی نشد و همسر او گفته که خاشقجی بازداشت شده است.»
وی در ادامه به حضور ۱۵ نیروی عربستانی در ترکیه برای قتل خاشقجی اشاره کرد و گفت: «۱۵ شهروند عربستانی در این قتل دست داشته‌اند. مقامات عربستان در ابتدا منکر این قضیه شدند که خاشقجی در داخل کنسولگری ناپدید شده است. ترکیه در آن زمان اعلام کرد که در برابر این ماجرا ساکت نمانده و منتظر نتیجه تحقیقات می‌ماند. سپس با پادشاه عربستان سعودی گفت‌وگو کردیم و قرار شد یک گروه کاری مشترک برای تحقیقات تشکیل شود. در جریان تماس تلفنی دوم به ملک سلمان گفتم که سرکنسول ریاض در مسیر تحقیقات کارشکنی می‌کند و عنصر بی‌کفایتی است و ملک سلمان هم دستور عزل او را صادر کرد.»
اردوغان در ادامه گفت: «عربستانی‌ها مدعی هستند که خاشقجی در یک درگیری کشته شده است. یک روز قبل از کشته شدن خاشقجی یک تیم سه‌نفره عربستانی جنگلی در استانبول را مورد شناسایی قرار داده‌اند. این قتل یک موضوع بین‌المللی است. تحقیقات نشان می‌دهد که خاشقجی قربانی یک قتل وحشتناک شده است و این سبعیت نباید پوشانده شود. اینکه عربستانی‌ها قتل خاشقجی را تایید کرده‌اند قابل توجه است. افرادی که در این قتل دخیل بوده‌اند باید محاکمه شوند. شما (سعودی‌ها) متعهد هستید که این همکار محلی را معرفی کنید. تا زمانی که این موضوعات روشن نشده باشد، این پرونده پایان نخواهد یافت. فکرش را هم نکنید. ما انتظار داریم که طرف سعودی در جریان تحقیقات به ما کمک کند.»
رئیس‌جمهور ترکیه در ادامه گفت: «عربستان باید به تمام پرسش‌ها پاسخ بگوید. اینکه چرا یک تیم ۱۵ نفره به ترکیه اعزام شده است؟ چه کسی دستور این قتل را داده است؟ چرا کنسولگری بلافاصله درهای خود را برای تحقیقات باز نکرد؟ چرا این همه تناقض در گفته‌های عربستانی‌ها بود؟ عامل اصلی مفقود شدن جسد خاشقجی کیست و جسد کجاست؟ سعودی‌ها باید به همه این سوال‌ها پاسخ بدهند.»
وی گفت: «تیم امنیتی، شخصی را مامور کرد تا نقش خاشقجی را درحالی که از ساختمان کنسولگری خارج می‌شود، بازی کند.»
اردوغان گفت: «نهادهای امنیتی ترکیه مدارکی دارند که می‌گوید قتل خاشقجی یک جنایت برنامه‌ریزی شده بوده است. ترکیه و جامعه جهانی فقط در صورتی راضی می‌شوند که تمامی برنامه‌ریزان و عاملان این جنایت به محکمه سپرده شوند. کشورهای دیگر نیز باید در تحقیقات مشارکت کنند.» وی در ادامه به بازداشت ۱۸ نفر در عربستان سعودی در ارتباط با قتل خاشقجی اشاره کرد و گفت: «خواسته ما این است که این افراد در ترکیه محاکمه شوند.»
اردوغان در صحبت‌های خود هیچ اشاره‌ای به نقش بن‌سلمان در قتل خاشقجی نکرد اما دقایقی بعد روزنامه «گاردین» که سخنرانی «رجب طیب اردوغان» را مستقیم پوشش می‌داد در مورد مرگ جمال خاشقجی نوشت: «این سخنرانی نشان داد که از دید رئیس‌جمهور ترکیه «محمد بن‌سلمان» ولیعهد عربستان در قتل خاشقجی بی‌گناه نیست.»
پیدا شدن تکه‌هایی از جسد در منزل کنسول عربستان
ساعاتی پس از سخنان اردوغان در پارلمان، یک شبکه عرب‌زبان در خبری فوری به نقل از منابع آگاه پیدا شدن تکه‌هایی از جسد «جمال خاشقجی» در منزل کنسول عربستان در استانبول را اعلام کرد. شبکه اسکای‌نیوز عربی اعلام کرد که تکه‌های دیگری از جسد «جمال خاشقجی»، روزنامه‌نگار منتقد عربستان کشف شده است. بر اساس این گزارش، این شبکه عرب‌زبان به نقل از منابع آگاه اعلام کرده که تکه‌هایی از جسد این روزنامه‌نگار منتقد سعودی در منزل کنسول عربستان در استانبول کشف شده است. خبر این شبکه عرب‌زبان در حالی است که پیش‌تر منابع ترکیه‌ای از کشف بخش‌هایی از جسد خاشقجی در چاه آب واقع در ساختمان کنسولگری عربستان خبر داده بودند.
انتقام از ریاض
روابط دوجانبه ریاض و آنکارا در چند سال گذشته هیچ‌گاه بدون تنش نبوده است. پس از کودتای نافرجام سال 2016 در ترکیه، این روابط بیش از گذشته رو به سردی رفت، چراکه ترکیه اطلاعاتی به دست آورده بود که نشان می‌داد عربستان و امارات پشتیبانان مالی کودتای نیروهای وابسته به فتح‌الله گولن بوده‌اند. البته اختلافات میان عربستان سعودی و ترکیه ریشه در گذشته دارد. یکی از مهم‌ترین اختلافات میان دوطرف در طول چند دهه گذشته، داعیه رهبری بر جهان اسلام بوده است. هم مقامات ریاض و هم مقامات آنکارا بارها و در مناسبت‌های مختلف به صورت مستقیم و غیرمستقیم از تمایل برای رهبری خود بر جهان اسلام یا رهبری جهان اسلام سخن گفته‌اند. ترکیه برای رهبری، داعیه پیشتازی در تحولات جهان اسلام را دارد و سعودی‌ها چشم به منابع عظیم نفتی و صرف هزینه‌های هنگفت در کشورهای اسلامی برای تثبیت این جایگاه دارند. رقابت بر سر رهبریت جهان اسلام، دو کشور را در دو سوی یک میدان قرار داده بود. ریاض صراحتا آنکارا را به همراه ایران و گروه‌های اسلام‌گرا «مثلث شر» می‌خواند و آنکارا نیز ریاض را در حد رهبری جهان اسلام نمی‌دانست.
اقتصاد ترکیه برای همراه کردن کشورهای اسلامی با آنکارا، هیچ‌گاه به اندازه دلارهای نفتی ریاض قدرت نداشته و ندارد و همین مساله باعث شده تا ترک‌های عثمانی، نتوانند دست برتر را داشته باشند. اما قتل خاشقجی در کنسولگری ریاض هر چه باشد، فرصت خوبی برای اردوغان به وجود آورد تا از این طریق، ریاض را در فشار قرار دهد. نمی‌توان باور کرد رئیس‌جمهور ترکیه که در جنگ یمن از همراهان سعودی‌ها بوده و در جنایت علیه مردم یمن دست داشته است، برای قتل یک روزنامه‌نگار چنین فضاسازی‌ای علیه سعودی‌ها راه بیندازد. او حتی حاضر به دریافت باج پنج میلیارد دلاری بن‌سلمان نشد تا نشان دهد مطالباتی بسیار سنگین‌تر از آن چیزی دارد که ریاض فکرش را می‌کند. اردوغان از بحران خاشقجی علیه ریاض نهایت بهره را برد و برای اعمال فشارهای بیشتر بر عربستان بار دیگر حرف رهبری خود بر جهان اسلام را پیش می‌کشد. بر همین اساس او در سخنانی بدون اشاره مستقیم به حاکمان سعودی اعلام کرد که کشورش به دلیل تاریخی که دارد، شایسته‌ترین کشور برای رهبری بر جهان اسلام است. این اشاره اردوغان بخشی از ماهیت پشت‌پرده طراحی عملیات علیه سعودی‌ها در پرونده خاشقجی و اختلافات دوطرف درباره رهبری جهان اسلام را افشا کرد.
نبرد اخوانی‌ها و وهابی‌ها
اما جدا از رهبری جهان اسلام، ترکیه و عربستان بر سر جریان اسلامگرای «اخوان‌المسلمین» نیز با یکدیگر اختلافات شدیدی دارند. رسیدگی به پرونده خاشقجی از سوی ترکیه، بخشی از تسویه‌حساب آنکارا با ریاض به این موضوعه نیز اختصاص دارد. عربستان سعودی اخوانی‌ها را تروریست می‌داند و در منطقه با آنان درگیر نبرد است. آنان بر همین اساس از کودتای نظامی در مصر در سال 2013 حمایت کردند. در جنگ یمن نیز به دلیل گرایش‌های اخوانی قطر و حمایت این کشور از گروه‌های اخوانی، عربستان و امارات دوحه را متهم به حمایت از تروریسم و این کشور را از ائتلاف اخراج کردند و تمام مرزهای خود به روی قطر را بستند. اما ترکیه برخلاف عربستان، کودتای مصر را محکوم کرد.
در یمن نیز با قطری‌ها در حمایت از اخوان‌المسلمین همراه بودند. عربستان معتقد است باید جنبش‌های سلفی را در منطقه تقویت کرد و در مقابل اخوان ایستاد، چراکه اخوانی‌ها قدرت مطلق حاکم را به رسمیت نمی‌شناسند و این تهدیدی برای عربستان سعودی و سلطنت آن محسوب می‌شود. ریاض و ابوظبی بر همین اساس در یمن در کنار نبرد با انصارالله، رهبران جریان اخوان‌المسلمین را ترور می‌کنند. همین مساله نیز باعث شده تحولات منطقه پس از اخراج قطر از ائتلاف به تبدیل به دوگانه «ترکی ـ قطری» با «سعودی ـ اماراتی» شود. این تقابل پس از ظهور و بروز بحران قطر با کشورهای چهارگانه (عربستان، بحرین، امارات و مصر) به اوج خود رسید و از آن زمان تاکنون آنکارا، ریاض را به صورت مستقیم و غیرمستقیم به تنش‌زایی در منطقه متهم کرده است. در حال حاضر نیز مقامات ترکیه‌ای ریشه اصلی اختلافات خود با آمریکا و دور شدن آنکارا و واشنگتن از یکدیگر را در سلسله اقدامات عربستان سعودی می‌بینند. البته در این اختلافات، قطر متحد اخوانی ترکیه به حمایت از آنکارا برآمد و 15 میلیارد دلار در این کشور سرمایه‌گذاری کرد تا در جنگ اقتصادی آمریکا با ترکیه، تنها متحد قطر، بازنده میدان نباشد.
در جریان قتل خاشقجی تنها کشور عربی حاشیه خلیج فارس که علیه سعودی‌ها موضع گرفت، قطر بود. لولوه خاطر، سخنگوی وزارت خارجه قطر ضمن حمایت از تحقیقات ترکیه و اعلام اطمینان نسبت به آن، اظهار امیدواری کرد که این جنایت زنگ هشداری برای همگان باشد. این البته ابتدای نبرد اخوانی‌ها با سلفی‌ها در منطقه است و این درگیری پس از ماجرای خاشقجی و بی‌میلی ترکیه به پنهان نگه داشتن آن، وسعت پیدا خواهد کرد. باید منتظر ماند و دید آیا ترک‌ها با گرایش اخوانی به همراه متحدشان قطر می‌توانند بر عربستان و امارات پیروز شوند یا عربستان همچنان در منطقه با هزینه‌های هنگفت، جولان خواهد داد.
نظر شما