منیژه حکمت یکی از این فیلمسازان است که این روزها فیلم جاده قدیم را بر پرده سینما دارد فیلمی که به موضوع تجاوز زنان می پردازد.با اینکه حکمت یکی از مسایل مهم خشونت زنان را با تمام محدودیت ها به تصویر کشیده اما در اکران و گرفتن سینما به مشکلاتی برخورده است که هم آنها را متوجه سازمان سینمایی می داند.
منیژه حکمت با انتشار یادداشتی به تندی از رئیس سازمان سینمایی انتقاد کرد و در اینستاگرامش نوشت:« متاسفانه باید بعرض جنابعالى برسانم سینماى نجیب اجتماعى در دوره مدیریت شما به مسلخ برده شدو توسط دلالانى با حمایت شوراى صنفى و سینما دارها و باندهاى کثیف مالى در حال ذبح شدن است. براى تاریخ و ایندگان خواهم گفت در اکران فیلم سینمایى «جاده قدیم» بر ما چه گذشت
اما با تمام این حرف ها منیژه حکمت معتقد است اگر درباره خشونتی مثل تجاوز هزاران فیلم هم ساخته شود باز هم کم است. این موضوع، مسئله اجتماعی است و کمپین‌هایی مثل «me too» که به تازگی در کشورهای اروپایی و آمریکایی راه افتاده است، در همین راستاست. بنابر این هرچقدر روی این مباحث کار شود و فیلم ساخته شود، باز هم جامعه به آن نیاز دارد. این بحث‌ها باید در جامعه باز شود. خشونت مدام در حال بازتولید است بنایراین باید برای آن کار فرهنگی انجام شود و سینما به عنوان مهمترین مدیا وظیفه سنگینی بر دوشش است، حالا می توان از هر زاویه به آن نگاه کرد تا دیگر کسی جرات حرکت خشونت آمیز نداشته باشد.
اگرچه فیلم منیژه حکمت به موضوع خاصی درباره زنان پرداخته اما این فیلم هیچ حامی که مختص تشکل های زنان باشد نداشته است حکمت دراین باره گفته فیلم در حال اکران است و حالا تشکل‌ها باید خودشان جلو بیایند. من در بخش خصوصی کار کردم و یک ریال هم پول دولتی نگرفتم. بنابر این پشت گرمی من همین نیروهایی دغدغه‌مند است. تعدادی از آنها آمدند و فیلم را دیدند و یادداشت هم گذاشتند. مثلا خانم مولاوردی در جشنواره فیلم را دیده بود اما اینکه یک حرکت اجتماعی تاثیرگذار و رو به جلو داشته باشیم تا فضایی باز شود رخ نداده است.این جامه مثل گرداب در حال چرخیدن به دور خودش است. این احساس خطر برای یک جامعه است که خشونت به شکل‌های مختلف بدون هیچ قبح و حریمی خودش را به طور کامل نشان می‌دهد و کسی هم دیگر دغدغه ندارد و کسانی که باید دغدغه‌مند باشند و از آن حمایت کنند، وجود ندارند.و در نهایت اگر بخواهیم به یک جمع‌بندی برسیم متوجه می‌شویم که ابتر باقی مانده‌ایم و فیلمسازهای اجتماعی باید خانه‌نشین شوند.
جاده قدیم تنها فیلمی نبوده که بی پرده خشونت و تجاوز را به زنان نشان داده است در دهه های مختلف فیلم هایی در این باره ساخته شده که مروری بر آنها می شود .
دهه شصت و هفتاد
مرور فیلم های سینمایی بعد از انقلاب نشان می دهد توجه به این موضوع از اوایل دهه شصت مورد توجه بوده است. «مادیان» ساخته علی ژکان ازدواج اجباری را به چالش می کشد ؛ این فیلم به شکل جدی درباره معضلات زنان صحبت می کند. بعد از آن اتفاق چندان ویژه ای نداریم تا دهه هفتاد که جنس فیلم ها هر چه جلوتر می رویم بیشتر تغییر می کند. البته آنچه در مسیر کلی سینما تا به امروز وجود داشته است، فیلم های زیادی وجود دارد که در آنها حتی در حد یک سکانس به آزار و اذیت هایی در مورد زنان اشاره شده است؛ فیلم هایی که اتفاقا هرچه جلوتر آمدیم شاید در خط اصلی داستان در پی موضوع دیگری بودند اما هرچند درحد یک اشاره اما بر تعدادشان افزوده شده است.
اواخر دهه هفتاد با تغییر در شرایط اجتماعی و روی کار آمدن اصلاحات سینما همراه با تغییرات اجتماعی فضای بازتری پیدا می کند و تعداد زیادی فیلم با موضوعات مرتبط با زنان ساخته می شود که سوژه های مرتبط با خشونت علیه زنان سهم زیادی در این آثار دارد. «زندان زنان» به کارگردانی منیژه حکمت، «دو زن» به کارگردانی تهمینه میلانی، «قرمز» به کارگردانی فریدون جیرانی، «سگ کشی» به کارگردانی بهرام بیضایی و .... از تولیدات مهم سال های آخر دهه هفتاد است که هر کدام با سوژه هایی ملتهب تصویر زنان را به تصویر کشیدند. بعد از گذر یک فضای به شدت تلخ و نا امید همچنان در خرده داستان های فیلم های سینمایی اعتراضاتی نسبت به وضعیت زنان در جامعه وجود داشت که تهمینه میلانی از پرکارترین فیلمسازان در این دهه محسوب می شود و تقریبا در تمام آثارش به بهانه ای به این موضوع پرداخته است.
دهه هشتاد
با نزدیک شدن به اواخر دهه هشتاد و داغ شدن تَب فیلم های اجتماعی رفتن سراغ موضوعات زنانه به شکل دیگری پررنگ می شود و هر فیلمی با هراندازه از لطافت یا خشونت اشاره ای به تبعیض هایی علیه زنان دارد. «من ترانه 15 سال دارم» و «زندگی با چشمان بسته» به کارگردانی رسول صدرعاملی،«سه زن» به کارگردانی منیژه حکمت،«هیچ» به کارگردانی عبدالرضا کاهانی،«سعادت آباد» به کارگردانی مازیار میری و .... از فیلم های تولید شده در دهه هشتاد است که هرکدام از منظری متفاوت به این موضوع پرداختند.
یکی از مهمترین فیلم های اواخر دهه هشتاد «خانه پدری» به کارگردانی کیانوش عیاری است، فیلمی که وضعیت زنان را در چند دهه نشان می دهد. این فیلم بعد از یک روز اکران از پرده پایین آمد و تا الان امکان اکران عمومی پیدا نکرده است، دلیل اصلی توقیف «خانه پدری» برخلاف نظر کارگردان، نمایش خشونتی است که علیه زنان در فیلم به تصویر درآمده.
دهه نود
با شروع دهه نود همان روند ادامه دارد و خیلی از فیلم های اجتماعی که همچنان در حال رشد هستند برای تلخی و التهاب داستان، خشونت و تبعیض علیه زنان را دستمایه قرار می دهند، به شکلی که در فیلم های زیادی خیانت، آزار و اذیت زنان به شکل های مختلف، کتک زدن حتی در اندازه یک سیلی، بی احترامی و کم ارزش دانستن زنان و... دیده می شود. نکته مورد توجه این است که در این فیلم ها تفاوت چندانی ندارد که با زنی تحصیل کرده و امروزی طرف هستیم یا زنی سنتی، در هر دو صورت اغلب فیلم های اجتماعی بهانه ای برای نمایش خشونت علیه زنان داشته اند تا بر التهاب و تنش داستان بیفزایند؛ تلخی و ناامیدی که با قبول وجود آن اما نسبتش در سینما با واقعیت جامعه همخوانی نزدیکی ندارد.
با بیان آنچه در بالا ذکر شد در ادامه مروری داریم بر تعدادی از فیلم های تولید شده در دهه نود که هرکدام با سوژه ای متفاوت فارغ از پرداخت درست یا غلط، نگاهی داشتند بر آزارها و اذیت هایی که علیه زنان وجود دارد:
من مادر هستم/ فریدون جیرانی 1391
آوا، نوجوانی نوزده ساله است که مورد تجاوز دوست خانوادگی شان، سعید قرار می گیرد. آوا برای انتقام سعید را می کشد اما مادرِ آوا، ناهید، قتل را به گردن می گیرد. آوا که تاکنون موضوع را پیش خود نگه داشته بود، اعتراف می کند که از سعید بچه دار است و او بوده که سعید را کشته است … .
هیس دخترها فریاد نمی‌زنند/ پوران درخشنده 1392
شیرین دختری است که در بچگی مورد اذیت و آزار قرار می گیرد و به حدی از این اتفاق دچار وحشت و ترس می شود که حتی در بزرگسالی این ترس و خاطره بد در ذهنش باقی می ماند. حالا او بزرگی شده و دو بار هم تا آستانه ازدواج رفته، اما اتفاقاتی سر راهش قرارمی گیرد که ریشه در ترس او در اتفاقات دوران کودکی اش دارد...
بخاطر پونه/ هاتف علیمردانی 1392
مجید مرد میانسالی از خانواده ای متوسط است که اهل شهرستان بوده و در کل سنتی رفتار می کند. او اعتیاد دارد و علاوه بر آن ، به همسرش پونه شک دارد. پونه بر خلاف مجید، از خانواده ای سنتی نیست و زندگی‌شان به دلیل اختلافات فرهنگی دستخوش اتفاقاتی می‌شود که در آن پونه مورد آزار و اذیت همسرش قرار می گیرد.
آسمان زرد کم عمق/ بهرام توکلی 1392
مهران کارمند آژانس املاک است و به همراه همسرش غزل، که مشکلات روانی حاد دارد، برای ردیف کردن اوضاع و احوال خانه ای نیمه متروک که صاحبش قرار است به زودی از خارج سر برسد، وارد آنجا می شوند. داستان زندگی این زوج به خشونت فیزیکی یک مرد علیه همسرش می پردازد... .
فصل فراموشی فریبا/ عباس رافعی 1392
فیلم درباره زنی است که گذشته نامتعارفش سایه بر روی زندگی عاشقانه اش انداخته. فریبا زن معتاد و خیابانی است که با مرد معتادی ازدواج می کند؛ ولی به دلیل پیشینه اش همیشه مورد بدبینی و سوءظن همسرش است. این زن در نهایت مورد آزار و اذیت خانواده همسرش قرار می گیرد و زیربار کتک های آن ها فرزندش سقط می شود... .
جامه دران/ حمیدرضا قطبی 1393
شیرین پس از سال ها به ایران بر می گردد تا در مراسم ختم پدرش که از دنیا رفته شرکت کند. اما در این مراسم متوجه می شود رازهایی درباره پدرش از او مخفی مانده و ریشه در گذشته دارد. گذشته ناهید از سختی ها و اتفاقاتی می گوید که برای زنان به ویژه در طبقه پایین جامعه وجود داشته است... .
لانتوری/ رضا درمیشیان 1394
یک گروه خلافکار چهار نفره مشهور به «لانتوری» هستند که به سرقت و زورگیری می پردازند تا اینکه یکی از اعضای گروه به نام پاشا دختری به نام مریم را که از قبل می شناخته دوباره می بیند و عاشق او می شود. در جریان این عاشقی اسیدپاشی به صورت دختر اتفاق می افتد... .
لاک قرمز/ سید جمال سیدحاتمی 1394
با مرگ پدر معتاد خانواده، مشکلات یکی پس از دیگری بر آنها وارد می‌شود. بدهی میلیونی پدر فوت شده وضعیت بحرانی را برای اکرم و مادرش به‌وجود می آورد و در این میان مادر تصمیم دارد برای پرداخت بدهی به سرکاری کم درآمد برود که ناگهان متوجه می شود حامله است و کارهای خدماتی، او را دچار مشکل می کند. به این ترتیب اکرم، قهرمان داستان تنهاتر می شود و در این تنهایی می خواهد راهی برای نجات خود و خانواده‌اش پیدا کند...
فروشنده/ اصغر فرهادی 1395
رعنا و عماد زن و شوهر جوانی هستند که در حال اجرای تئاتری بر اساس نمایشنامه مرگ فروشنده نوشته آرتور میلر هستند. آنها به علت اتفاقی به اجبار خانه خود را ترک می کنند و به اصرار یکی از دوستانشان به خانه ای اسباب‌کشی می کنند که پیشتر زنی بدنام در آن ساکن بوده است. با ورود به این خانه رعنا مورد آزار از طرف مرد میانسالی قرار می گیرد که زندگی آنها را تحت تاثیر قرار می دهد... .
ملی و راه‌های نرفته اش/ تهمینه میلانی 1396
ملیحه، دختر جوان و کم‌تجربه عاشق جوانی به نام سیامک می شود و بر خلاف میل خانواده، با او ازدواج می کند. بعد از ازدواج خیلی زود تفاوت دیدگاه و اختلاف فرهنگی بین این دو آشکار می شود. ملیحه که همیشه از طرف پدر و برادرش در سختی بوده از ابتدای زندگی مشترک مورد آزار همسرش قرار می گیرد.
نظر شما