اردشیرمحصص طراح، کاریکاتوریست و نقاش ایرانی 18 شهریور 1317 از مادری شاعر در گیلان متولد شد که دوستی نزدیکی با پروین اعتصامی داشت و به نحوی می توان گفت، ریشه های گرایش به هنر، میراث مادری بود که در نوجوانی محافل روشنفکری کافه نادری سبب شد تحصیلاتش در رشتهی حقوق را کنار گذارد و مسیر زندگی محصص جوان را به کاریکاتوریستی طنزاندیش تبدیل کرد که شهرتی جهانی برای ایران فراهم کرد.
به نقل از حسین محجوبی در بخشی از خاطرات خود با محصصها، «خاندان اردشیر از خانوادههای معروف و مرفه لاهیجان بودند و در تجارت برنج و ابریشم شهرت داشتند.»
بیشتر اعضای خانواده محصص در هنرهای مختلف فعالیت داشتند که می توان به پسرعموی اش بهمن محصص، مجسمهساز و نقاش و همچنین خواهرش ایراندخت محصص، فعال هنری و کاریکاتوریست اشاره کرد.
کتاب جمعه به عنوان یکی از نشریات تاثیرگذار در جریان روشنفکری ایران، در سال های نخست فعالیت محصص به سردبیری احمد شاملو، نقش مهمی در شکل گیری شخصیت هنری وی داشت و طرحهای اردشیر را برای چاپ پذیرفت و نامش را به عنوان طراحی صاحب سبک ثبت کرد.
احمد شاملو دربارهٔ هنر محصص نوشته است: «اگر قلم عبید چاقوی جراحی است، قلم اردشیر نیز چنین است. برای من این هر دو، ثباتان کاراکترهای جامعهاند. نشان دهندگان حماقتها، طمعها، یالانچی پهلوانیها، خودپسندیها. آدمهای او آدمهای آشنای جامعهاند مائیم و همسایگانمان.»
اگرچه شوخطبعی و طنز محصص از نخستین مشقهای کاریکاتور در توفیق تا صفحههای روزنامهی کیهان به عنوان سبک کار او در حیطه هنر ژورنالیستی شکل گرفت اما اردشیر محصص هنر را شاهدی برای تاریخ می دانست تا از این مسیر انتقال اندیشه شکل بگیرد.
محصص درباره آثارش میگوید: «من آنچه را میبینم میکشم، به نظر من کاریکاتورها اسناد یک عصرند، همچنان که مدارک رسمی، اعلامیههای دولتی و گزارشهای پارلمانی نیز چنین هستند.»
جواد مجابی، روزنامهنگار و شاعر، اهمیت اردشیر محصص را در حد بنیانگذار کاریکاتور نوین در ایران میداند و گفته است: «اردشیر نخستین کسی در ایران بود که کاریکاتور نوین ایرانی را که پیش از او سابقه نداشت، در ارتباط با کاریکاتورهای جهانی پدید آورد. قبل از او، کارهایی انجام میشد که بیشتر شبیه آثار کاریکاتوریستهای ترکیه یا قفقاز بود.»
مجابی می گوید: «اردشیر به کاریکاتور، به معنای امروزی که در ایران رایج است، شکل داد و با سماجت و پشتکار غریبی که داشت و آگاهی فراوان و گستردهای که از هنر جهان داشت، توانست پایههای کاریکاتور جدید ایران را بریزد، که از دنیای امروزی ما، خبر میداد.»
اگر چه بسیاری از هنرمندان و صاحب نظران اردشیر محصص را به عنوان یکی از افراد تاثیرگذار در کاریکاتور ایران می دانند ولی خسرو شاهانی، طنزپرداز، محصص را مقلدی بیش نمیداند و مدعی است محصص تقلیدی از کارهای کاریکاتوریستهای غربی بوده است.
وی کتابهای زیادی منتشر کرد که میتوان به با اردشیر و صورتکهایش، اردشیر و هوای توفانی، تشریفات، شناسنامه، لحظهها، وقایعاتفاقیه، طرحهایآزاد، کافرنامه، دیباچه و تبریکات اشاره کرد.
از آثار محصص کتابهای «اردشیر محصص، تاریخی کوتاه» و «زندگی در ایران» در ۱۹۹۴ توسط انتشارات میج (MAGE) در آمریکا انتشار یافتهاست.
وی تعدادی طرح برای روزنامه نیویورک تایمز کشید و هماکنون مجموعهای از ۸۰ تا ۱۰۰ اثر از وی در کتابخانه ملی آمریکا نگهداری میشوند و در سال ۲۰۰۶ میلادی، مجموعه آثار اردشیر محصص در موزه هنرهای مدرن نیویورک به نمایش گذاشته شد.
اردشیر سالهای پس از انقلاب را در نیویورک سپری کرد و سرانجام در سن هفتاد سالگی در ۱۸ مهر ۱۳۸۷ پس از گذراندن دوران طولانی کسالت، درگذشت.
فراهنگ**9031**
طنز تلخ محصص، شاهدی برای تاریخ
تهران- ایرنا- اردشیر محصص هنرمندی است که آثارش از صفحات مطبوعات بر دیوار مهمترین گالری های هنری جهان نصب شد و همین خاستگاه فکری وی به خلق آثاری واقع گرا با پیام های اجتماعی و سیاسی بدل شد تا راوی طنز تلخی شود که تاریخ زمان خود را شهادت می دهد.
صاحبخبر -
نظر شما