صاحب‌خبر - طرح کوپن الکترونيکي که خيلي ها از آن با عنوان بازگشت به دوران «کوپونيسم» ياد مي کنند، با ارائه طرحي از سوي وزارت رفاه و تامين اجتماعي مطرح شده است و مسئولان اين وزارتخانه عنوان مي کنند، از آنجايي که قدرت خريد مردم 30 درصد کاهش يافته بايد از اين طريق به حمايت از دهک هاي کم درآمد جامعه پرداخت، حال آنکه به اذعان اقتصاددانان اين طرح ممکن است موجب ايجاد رانت و بازار سياه شود و اقتصاد را از مسير عقلانيت و توسعه دور سازد. براي بررسي بهتر اين طرح به سراغ عبدالرضا مصري، وزير سابق رفاه و تامين اجتماعي و عضو فعلي کميسيون برنامه و بودجه مجلس شوراي اسلامي رفته ايم. مشروح اين گفت و گو را پيش رو داريد. *همان طور که مي دانيد جامعه دچار تنگناي اقتصادي است اما آيا به راستي شرايط آنقدر بحراني شده که بايد طرح کوپن الکترونيکي و يا کالا کارت را اجرا کرد؟ اين طرح چه تاثيري مي تواند در زندگي مردم داشته باشد؟ ما با جهش قيمت ها روبه رو هستيم و در حال حاضر عده اي درآمد ثابت دارند و سبد هزينه زندگي شان غيرثابت شده و به تعبيري قدرت خريد قبلي خود را از دست داده اند. طبيعتا هرچه افراد کم درآمدتر باشند، اين هزينه ها اثر بيشتري بر روي زندگي آنها خواهد داشت لذا وقتي قيمت ها بالا مي رود، افراد تحت پوشش کميته امداد و بهزيستي و يا آنها که درآمدهاي محدود و مشخص دارند، بيشتر آسيب مي بينند. به قول امروزي ها آنها برج زيادي ندارند و عموم درآمد زندگي شان خرج است يعني تامين سه وعده غذا با حداقل مسکن و پوشاک که به همان نسبت هزينه هاي جانبي آنچناني هم ندارند بنابراين همزمان با افزايش قيمت ها، سفره شان کوچکتر مي شود و اين ها دچار مشکل خواهند شد، کسي که همه درآمدش در روز يک نان سنگ و دو عدد تخم مرغ است، اگر افزايش قيمتي حاصل شود، دو عدد تخم مرغش به يک عدد و نانش به نصف کاهش پيدا مي کند. به همين دليل با وقوع بحران اقتصادي يا جهش در نرخ ها بايد خيلي سريع چاره انديشي کرد. خانواده هايي که جزء قشر ضعيف هستند، دنبال علت ها نمي گردند، براي سياست گذاران و تصميم گيران و مسئولان دلايل تحريمي يا غير تحريمي مهم است اما اقشار ضعيف به دلايل کاري ندارند، آنها لنگ حداقل ها هستند، در چنين شرايطي همه دولت ها بايد براي اقشار آسيب پذير فکري کنند، اين آسيب اختياري نبوده و مردم عادي جامعه اثري در اين آسيب نداشته اند، کدام خانواده نيازمند در دلار 10 هزار تومان اثري داشته است؟ پس در نظر گرفتن سازوکاري مشخص ضروري است و در اين زمينه چند راه حل وجود دارد، يکي اينکه مابه التفاوت هزينه افراد را به صورت نقدينگي تامين کنيم که همين امر هم مراحلي دارد و بايد ببينيم آن نقطه آسيب تا چه قشري را تحت تاثير خودش قرار مي دهد، البته همه جامعه تحت تاثير قرار مي گيرند اما اينکه تا چه حدي قابل تحمل است را بايد مورد بررسي قرار داد. طبعا براي آنهايي که نمي توانند شرايط اقتصادي را تحمل کنند بايد سازوکاري در نظر گرفته شود، اين سازوکارها دو نوع است، يکي اينکه پول به مردم داده شود که با اين کار چون نقدينگي زياد مي شود و در اصطلاح اقتصادي تقاضا براي خريد افزايش مي يابد؛ ممکن است عرضه محدود شده و اين مسئله منجر به افزايش قيمت شود. يعني بازار خيلي سريع با حجم نقدينگي که در دست مردم است خودش را تنظيم مي کند و موجب تشديد قيمت ها مي شود. در اين مواقع بهترين راه تامين تقاضاست، همان طور که اطلاع داريد، کالاهاي اساسي را مردم همواره نياز دارند بنابراين اگر به جاي پول، کالا در اختيار مردم قرار دهيم. آنها به بازار مراجعه نمي کنند و همين امر باعث مي شود، تقاضا زياد نشده و قيمت ها افزايش پيدا نکند. حتي ممکن است اثر معکوس هم داشته باشد و قيمت ها را متعادل کند. *آيا شرايط لازم براي اجراي اين طرح وجود دارد و بايد مثل سال هاي ابتدايي انقلاب کوپن در اختيار مردم قرار دهيم؟ خير. ببينيد در حال حاضر چنين سازوکاري امکان پذير نيست و امروز مي توان اقدامات به روزتري انجام داد، به عنوان مثال همه اقشار مختلف در بانک اطلاعات ايرانيان در سازمان هدفمند يارانه ها و وزارت رفاه داراي شماره حساب هايي هستند و کارت الکترونيکي دارند لذا دولت در نظر دارد، اين کمک ها را به منظور تامين کالاهاي اساسي براي 5 دهک جامعه انجام دهد. اين 5 دهک به صورت حدودي 40 ميليون نفر از جمعيت را در برمي گيرد که شامل مددجويان بهزيستي، کميته امداد، رزمندگان، بازنشسته هاي کشوري و لشکري و تامين اجتماعي و جامعه کارگري است و مطابق بحثي که تاکنون مطرح شده، قرار است افرادي که زير دو ميليون تومان درآمد دارند و کساني که بالاي يک ميليون و 2 يا 3 ميليون درآمد دارند، سبدکالا دريافت کنند. همچنين براي عدم شکل گيري صف هاي طولاني، قيمت کالاها در کارت الکترونيکي شارژ مي شود و افراد به فروشگاه هاي زنجيره اي و تعاوني ها مراجعه کرده و سبدکالاي خود را دريافت مي کنند. اين کارت الکترونيکي فقط براي کالاهاي اساسي اعتبار دارد و افراد نمي تواند به بانک مراجعه کرده و وجه را دريافت کنند و فقط کالا مي توانند خريداري کنند. البته وقتي کالاها با قيمت دولتي تامين مي شود، بعيد است که مردم به دنبال دريافت پول باشند چون کالاهاي اساسي، نياز ضروري است و دولت اين کالاها را با پرداخت يارانه به توليدکنندگان خريد مي کند پس با قيمت کمتري عرضه مي شود و ممکن است 30 تا 40 درصد با قيمت بازار فرق داشته باشد لذا اجراي اين طرح اهميت زيادي دارد و بايد هرچه سريعتر اقدام کنيم چون عده زيادي براي حداقل هاي زندگي خودشان مانده اند و حتما بايد به جاي پرداخت وجه، کالا در اختيار افراد قرار بگيرد تا صرف تغذيه خانواده شود. در اينجا بازهم تاکيد مي کنم. بهترين راهکار در شرايط فعلي توزيع کالاست و اينکه جلوي تقاضا را در بازار بگيريم و عرضه را افزايش دهيم. *عده اي عنوان مي کنند فشار آمريکايي ها آنقدر تاثير گذار بوده است که دولت مجبور شده به همان دوران کوپني بازگردد، ديدگاه شما در اين باره چيست؟ اصلا مهم نيست ديگران چه فکر مي کنند. برخي از سر سيري حرف مي زنند، چون زندگي خودشان تامين است و گراني ها را نمي بينند. بعضي افراد به رغم گراني ها، بازهم قدرت خريد دارند اما برخي ديگر قدرت خريد ندارند، ما بايد به فکر اين افراد باشيم، متاسفانه عده اي به دنبال ژست و ادا هستند و مي خواهند هر طور شده کوپن را سرکوب کنند، اتفاقا اگر نظام کوپني در سال هاي ابتدايي انقلاب حاکم نمي شد، بسياري از اقشار ممکن بود، گرسنه بمانند. در آن دوران خيال مردم راحت بود که به هر صورت کالاهاي اساسي با حداقل قيمت تامين مي شود لذا اگر قرار است آمريکا با ما بجنگد و ما بگوييم آن ابزار ابتداي انقلاب را به کار نمي بريم، غلط است. اگر در گذشته با جنگ محدودتري مواجه بوديم، الان جنگ گسترده است و بايد به مردم واقعيت ها را بگوييم نه اينکه دست روي دست بگذاريم. ما امروز با نبرد اقتصادي روبرو هستيم و اتاق جنگ اقتصادي آمريکا از مدتها پيش تشکيل شده تا به اين واسطه به ما ضربه بزنند، ما هم بايد با تمهيدات اقتصادي مقابل اين جنگ بايستيم، آمريکايي ها مي خواهند اقشار کم درآمد و با درآمد ثابت را از پا دربياورند و ما نبايد اين اجازه را بدهيم، يک عده اسمش را بازگشت به دوران کوپني مي گذارند، در حالي که ما نمي خواهيم به سمت اجراي طرح کوپني بازگرديم. براي توزيع عادلانه و برقراري عدالت اقتصادي نبايد چنين اصطلاحي را به کار برد، جامعه ما يک خانواده است. دشمن حمله کرده و زماني که دشمن حمله مي کند، بايد اقشار ضعيف تر را تحت پوشش خود قرار دهيم. وقتي در موقعيت اضطرار قرار داريم و شرايط عادي نيست، براي رفع اين بحران بايد هر کاري از دستمان برمي آيد انجام دهيم لذا بي توجه به اظهارات برخي افراد، آسيب ها را کاهش مي دهيم. آنهايي هم که به اين روش نقد دارند، پيشنهاد داده و ارائه طريق بدهند. آيا بايد بگذاريم يک عده بميرند و زير چرخ سنگين گراني له شوند؟ همين امروز هم دير است و خيلي ها ديگر تحمل فشار ندارند و بايد فکري اساسي کرد. *آيا اين طرح باعث دلالي و بازار سياه نمي شود؟ خير اين طرح اصلا موجب رونق دلالي و ايجاد بازار سياه نخواهد شد، ما فقط قصد داريم از اين طريق کالاهاي اساسي را با نرخ دولتي به دست اقشار ضعيف جامعه برسانيم. همين خبر حاكي است: جمشيد عدالتيان در گفت‌وگو با رسالت گفت:احتمال دلالي و رانت در طرح «کالا کارت» وجود دارد. عضو هيئت نمايندگان اتاق بازرگاني گفت: ممکن است راه هايي براي دلالي و رانت در طرح «کالا کارت» وجود داشته باشد اما واقعيت اين است که اغلب خانواده ها به کالاهاي اساسي نياز دارند. جمشيد عدالتيان ادامه داد: باتوجه به اعمال تحريم ها، تنها راه کمک به طبقات فرودست جامعه اجراي طرح کوپن الکترونيکي و يا کالا کارت است. اين طرح مي تواند قدرت خريد را افزايش دهد، البته ممکن است دلالي و رانت هم به وجود بيايد و کساني کارت هايشان را به افراد ديگري بفروشند اما نمي شود کل جامعه را به خاطر سوء استفاده عده اي، ناديده گرفت. وي افزود: در زمان جنگ نيز کوپن فروشي رايج بود، در حال حاضر هم ممکن است اين اتفاق بيفتد بنابراين در هر طرحي هميشه سوء استفاده وجود دارد اما واقعيت اين است که اغلب خانواده ها به کالاهاي اساسي نياز دارند. اين فعال اقتصادي با تاکيد بر اينکه مهمترين مزيت اين طرح؛ ارائه کالا به جاي پرداخت وجه نقد است، افزود: دادن وجه نقد به مردم، اقتصاد را بيش از بيش دچار مشکل مي کند زيرا تورم زاست و حتي باعث مي شود، در مصارف ديگري به کار رود در حالي که با اجراي کوپن الکترونيکي، تورم تا حدودي از بين مي رود. عضو هيئت نمايندگان اتاق بازرگاني تصريح کرد: بهتر است در مرحله دوم اين طرح اگر وضعيت بحراني تر شد؛ مقدمات لازم را براي توزيع کالاهاي خاص با نرخ دولتي فراهم کرد. عدالتيان با اشاره به اينکه موافق اجراي اين طرح هستم، تصريح کرد: در مرحله سوم ممکن است جيره بندي اتفاق بيفتد و در آن صورت براي همه کارت صادر خواهد شد که البته اميدوارم به اين نقطه نرسيم. وي گفت: مردم در حال حاضر به اندازه مصرف يک سال خود کالا تهيه کرده اند و اين مسائل باعث بدتر شدن وضعيت شده لذا راه هاي گوناگوني براي مبارزه وجود دارد، برخي به اقتصاد و بازار آزاد معتقد هستند و برخي به کنترل بيشتر، اگر فاصله ميان قيمت هاي واقعي و کالاهايي که در اختيار مردم گذاشته مي شود، افزايش يابد، در آن صورت مجبوريم به سمت جيره بندي حرکت کنيم. اين عضو اتاق بازرگاني ادامه داد: هرگز نبايد تعارف داشته باشيم، ما امروز با جنگ اقتصادي روبه رو هستيم، زمان جنگ هشت ساله نيز به همين صورت عمل کرديم. در حال حاضر هم با بحران روبه رو هستيم چون مردم حرف گوش نمي کنند و دنبال خريد ارز و سکه و خودرو هستند، حتي اگر دلال ها هم به اين مسئله دامن زده باشند، بازهم آنها اطمينان دارند که مي توانند کالاي خود را به مردم بفروشند. وي يادآور شد: اگر بتوانيم آرامش را در بازار حاکم کنيم، وضعيت متفاوت مي شود چون هنوز اتفاق خاصي رخ نداده اما رفتار مردم غيرطبيعي است و مدام دنبال خريد هستند از سوي ديگر تشويش اذهان عمومي از طريق ماهواره هاي خارجي و فضاي مجازي هم باعث نگراني جامعه شده بنابراين دولت بايد بتواند اين آرامش را برقرار کند. وي درباره نوع سياستگذاري دولت و مشکلات فعلي اقتصاد عنوان کرد: اين آدرس اشتباه است، اگرچه سياستگذاري دولت هم در اين روند نقش داشته اما عوامل خارجي و تحريم ها را نبايد دست کم گرفت. اين فعال اقتصادي تاکيد کرد: دشمن واقعي ما ترامپ و تحريم هاي او و جنگ ناجوانمردانه اقتصادي است که آمريکايي ها به راه انداخته اند پس مردم اگر به دنبال اعتراض هستند بايد به ترامپ معترض باشند چون آمريکايي ها خوشحال مي شوند از اينکه مردم به دولت اعتراض کنند و ما نبايد اين فرصت را به آنها بدهيم. عدالتيان بيان کرد: در حال حاضر آمريکا بر روي فولاد چين تعرفه بسته و اين کشور دچار مشکل شده، روسيه با آن همه عظمت و تکنولوژي و ترکيه هم به خاطر بخش کوچکي از تحريم هاي آمريکا مشکلات زيادي را متحمل شده اند، طبيعي است که اقتصاد ما هم آسيب ببيند. چنين تحريم هاي ناجوانمردانه اي هر دولتي را به زمين مي زند. وي بيان کرد: مردم ما بايد بدانند اين مشکلات از کجا نشات گرفته و چه کساني هستند که به بازار ارز هجوم آورده اند. طبعا ريشه مشکل از اين تحريم هاست و پول هايي که عربستان دارد خرج مي کند تا بازار ما را آشفته و درهم و برهم کند. عضو هيئت نمايندگان اتاق بازرگاني يادآور شد: امروز در تبليغات مي گويند، ريال بده، آپارتمان در دبي دريافت کن، نکته تاسف بار اينجاست که اين ريال را در صورت ضرر از متقاضي هاي خريد ساختمان مي گيرند و در داخل شروع به خريد ارز مي کنند.∎​