او به اتهام 37 جرم از جمله آشوب، تحریک علیه حاکمیت، حمایت از انقلاب های عربی، حمایت و همکاری با اخوان المسلمین و حمایت از زندانیان و درخواست برای آزادی آنان محاکمه می شود.
بر پایه این گزارش، چنین رویدادی حتی می تواند برای افرادی که با اسلام گرایان موافق نیستند هشداری جدی باشد. هدف‌قراردادن العوده با بیانات این روزهای مقامات سعودی که بیانگر تمایل آنها به ارائه برخی اصلاحات در عربستان است هماهنگی و تناسب ندارد. العوده عملا روندی از افراط‌زدایی از سلفی گرایی سعودی را آغاز و آن را به طور کلی و جامع اصلاح کرد بدون این که به فشار و اجبار دولتی متکی باشد. اعتباری که او در مسیر انجام این کار به دست آورد مشروعیت مخالفت با مقاومت خشونت آمیز در برابر هر گونه روند معنادار اصلاح اسلام در عربستان و سایر مناطق را به او بخشید.
اگر رژیم سعودی به راستی دنبال اصلاح سلفی گری وهابی بود، العوده می توانست الگویی برای انجام این کار ارائه داده و همچنین بازیگری اجتناب ناپذیر در روند انجام آن باشد، چرا که او مردی است که گذشته خود را تکذیب نمی کند. العوده در دهه 1990 میلادی بخشی از جنبش افراطی سلفی الصحوه در عربستان بود که موافقت خاندان سلطنتی با حضور نیروهای آمریکایی در خاک عربستان را تقبیح کرد. وی پس از سپری کردن دوران محکومیت خود در زندان از ایدئولوژی افراطی خود دست کشید و موعظه کردن در حمایت از فعالیت غیرخشونت آمیز را شروع کرد. دیدگاه های میانه رو او امکان تقابل با خاندان سلطنتی را برایش فراهم کرد.
این باعث شد العوده به همکاری با رژیم متهم شود، اما در عین حال به عنوان نماینده برجسته سلفی گری غیرخشونت آمیز شهرت یافت. با حضور در ایستگاه های تلویزیونی محلی و منطقه ای مانند الجزیره، شمار پیروان او در خارج از عرصه سلفی افزایش یافت. وی در سال 2000 میلادی بنیاد اسلام امروز (الاسلام الیوم) را تاسیس کرد که ارائه کننده ایده های دست یافتنی درباره تمامی جنبه های زندگی مسلمانان است. وبسایت این بنیاد به چهار زبان در دسترس است و از زمان تاسیس بیش از 3 میلیارد بار از آن بازدید شده است؛ علاوه بر این که تعداد طرفداران آن در توئیتر، فیسبوک و یوتیوب جمعا به 21 میلیون نفر می رسد.
العوده به هیچ عنوان یک دانشمند محلی معمولی و متعارف نیست. در مقایسه با همتایان، ایده های سیاسی و مذهبی او مورد قبول و توجه غیر سعودی ها و غیرسلفی ها است. عضویت العوده در سازمان های اسلامی خارجی و همچنین علاقه او به امور عمومی در داخل و خارج از عربستان منعکس کننده حضور فراملی وی می باشد. العوده همیشه به دنبال این بوده که نشان بدهد اسلام سلفی می تواند مدرن، با مروت، از لحاظ سیاسی فعال و آماده همکاری با سایر ایدئولوژی ها باشد. فتاوا و فعالیت های او منعکس کننده دیدگاه سلفی مدرن تری است که شهروندی برابر را برای همه از جمله زنان، غیرمسلمانان، غیرسنی ها و حتی بی‌ایمان ها ترویج می کند.
دستگیری العوده مجازات موضع گیری های سیاسی او بود. در حالی که عربستان سعودی از 2011 میلادی به طور فعال با قیام های عمومی جهان عرب مخالفت کرده، حمایت العوده از خیزش های عربی مساله ای پنهانی و مخفیانه نبود. اگرچه او خواهان انقلاب نبود اما بارها هشدار داد که 'سرکوب، بی عدالتی، فساد، عقب افتادگی و فقر می تواند باعث انقلاب شود.' او بدون حمایت از اجرای دموکراسی غربی تصدیق کرده که دموکراسی غربی 'عدالت، پذیرش و انتقال داوطلبانه قدرت' را محقق می کند و 'هیچ ممنوعیتی وجود ندارد برای پذیرش برخی مباحث غربی اگرکه مردم آنها را بپذیرند؛ یا برای رد کردن آنها در صورتی که مردم تصمیم بگیرند آنها را نپذیرند.'
این ایده ها با سلفی گری وهابی در تناقض است چرا که سلفی گری وهابی مخالف انقلاب است و عدم مشارکت سیاسی را ترویج و تاکید می کند که حاکم بهتر می داند که منافع سیاسی مردم تحت حکومت کدامند. آخرین توئیت سیاسی العوده پیش از دستگیری با پرداختن به مناقشه بین کشورهای خلیج فارس و قطر نوشته بود امیدوار است که 'خداوند قلب های آنها را در راستای منافع ملت هایشان به یکدیگر نزدیک کند.' قبل از آن العوده از اظهار نظر درباره تصمیم پادشاه عربستان برای رفع ممنوعیت رانندگی زنان خودداری کرده بود. او به دلیل مخالفت با سیاست های جدید دستگیر نشد بلکه به این دلیل دستگیر شد که فعالانه این سیاست ها را مورد تایید قرار نداد. این برای بانیان اصلاحات مورد نظر به معنای عدم حمایت بود. چنین منطقی همچنین دلیل دستگیری دانشمندان و تعلیق فعالیت آنها در تشکیلات مذهبی رسمی است و نشان می دهد که در عربستان امروزی فضایی برای ایده مستقل وجود ندارد.
اگر العوده اعدام شود افراط‌گرایان از این بابت متاسف نخواهند شد چرا که او را بیش از حد لیبرال می دانند. با این حال برخی در توئیتر تلاش دارند نشان بدهند که سرنوشت العوده بیانگر بی فایده بودن گفتگوی غیرخشونت آمیز با حاکمان سعودی است. مرگ او خلائی ایجاد خواهد کرد که آسیب پذیرترین طرفداران او را با 2 گزینه روبرو می کند: پیروی از حکومتی که العوده را کشت؛ یا پیروی از افراط گرایانی که با این حکومت مبارزه می کنند. سرکوب کنونی فعالیت های مستقل سیاسی، اجتماعی و حتی اقتصادی در عربستان سعودی می تواند برخی فعالان مستقل در این کشور را وادار کند که دوباره به خشونت به عنوان تنها راه شنیده شدن صدایشان روی آورند. به همین دلیل است که حاکمان سعودی باید از خطرات اجرای حکم اعدام برای العوده آگاه باشند. اگرچه شاید مسئولین عربستان به دنبال اصلاح آموزه های وهابیت باشند اما باید بدانند که آنها نمی توانند به تک تک خانه ها وارد شده و قلب و فکر نسلی را تغییر دهند که افراد آن این آموزه ها را با قلب خود فرا گرفته اند. در حالی که العوده با برخورداری از مزیت سرگذشت فردی خود و دورماندن از تشکیلات رسمی در جایگاه بهتری قرار دارد تا بتواند حتی سرسخت ترین سلفی ها را به کنار گذاشتن افراطی گری و 'جهاد' متقاعد کند.
اعدام العوده برای نخبگان سیاسی سعودی، هم در میان مدت و هم در بلند مدت، تبعات ناخواسته ای به دنبال خواهد داشت. اصلاحات اجتماعی و مذهبی اخیری که توسط ولیعهد بن سلمان انجام شده همراه با سرکوبگری های دولتی نارضایتی هایی را در میان تشکیلات مذهبی رسمی و به طور کلی جامعه سعودی ایجاد کرده است. اگر این مسائل را به تنش های موجود در داخل خاندان سلطنتی و نخبگان کسب و کار و همچنین این حقیقت بیافزاییم که مدرنیزه شدن باعث افزایش آگاهی اجتماعی و سیاسی جوانان سعودی شده است خواهیم دید که پتانسیل ائتلاف بین دولت مخالف و فعالان غیردولتی وجود دارد. آموزه های خیزش های عربی نشان می دهد که چنین فرصت هایی- و نه انقلاب- بهترین فرصت برای سرنگونی رهبران رژیم های دیکتاتوری هستند.
درباره العوده هنوز حکمی صادر نشده است. محاکمه او را دادگاه ویژه ای در ریاض به عهده دارد که در سال 2008 میلادی برای رسیدگی به موارد امنیت ملی و تروریسم تاسیس شد. تمام فعالان سیاسی در این دادگاه محاکمه می شوند و تاکنون تعدادی حکم اعدام از سوی آن صادر و اجرا شده است. قضات این دادگاه از سوی دادگاه سلطنتی تحت فشار سیاسی شدیدی قرار دارند. اگر این دادگاه حکم اعداد العوده را صادر کند وی قبل از تصویب حکم از سوی پادشاه عربستان و نهایی شدن آن دو مرحله دادخواست پیش رو دارد. پیش بینی اعدام شدن العوده دشوار است چرا که اتفاقات جدید بسیاری برای نخستین بار در عربستان در حال وقوع است. با این حال بدیهی است که دادگاه تصمیم می گیرد که او را برای همیشه خاموش کند یا تمهیدی سیاسی به وی پیشنهاد دهد تا از طریق آن بتواند تسلیم رژیم شود.
مدرنیزه شدن جامعه سعودی نیازمند اصلاح اسلام گرایی و در نتیجه اصلاح رهبران اسلام گرا است. حتی می توان چنین فرض کرد که مسئولین سعودی از مردان و زنان جوانی که از آزادی های اجتماعی اخیر استقبال کرده اند، حمایت خواهد کرد. با این حال، جوانان غیراسلام‌گرا امروزه با همان سرکوبگری‌ای روبرو هستند که اسلامگرایان با آن مواجهند. از 4 سپتامبر قانونی اجرا می شود که سعودی ها را از 'تمسخر، تحریک یا مختل کردن نظم عمومی، ارزش های مذهبی و اخلاق عمومی' منع می کند،
در غیاب فعالان اجتماعی و سیاسی سازمان یافته در عربستان، فعالان مذهبی همچنان قدرتمندترین مخالفان ملی و فراملی رژیم سعودی و نیز حامیان منطقه ای و بین المللی آن باقی می مانند. مهم تر این که، عربستان سعودی خانه دومین گروه بزرگ مبارزان خارجی داعش است. همزمان با شروع بازگشت آنها به عربستان، کشتن سلمان العوده فقط به تقویت افراط گرایی خشونت آمیز بسیج سیاسی می انجامد. بهتر است مسئولین از افرادی مانند العوده برای رسیدگی به بی ثباتی اجتماعی و سیاسی احتمالی حاصل از اصلاحات بن سلمان استفاده کنند.
https://carnegie-mec.org/diwan/77263
پژوهشم **