به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری، با شروع جنگ تحمیلی صدها هزار نفر از جوانان میهن برای دفاع از وطن و مقابله با دشمنی که قطاری از حامیان بین المللی را پشت سر خود داشت، وارد میدان جنگ شدند و رشادت های کم نظیری در میدان جنگ رقم زدند.
با این حال، نقش بی بدیل بسیاری از سربازان پس از سالیان دفاع مقدس آنچنان که باید مورد توجه، تکریم و ادراک قرار نگرفت. در این زمینه، «قاسم رحیمی» مدیر حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس سازمان ایثارگران نزاجا و مدیرعامل سازمان مردم نهاد «خانه سرباز صلح» برای ارایه دیدگاه های خود در میزگردی در خبرگزاری جمهوری اسلامی حاضر شد. به گفته وی، بدون شک سربازان را می توان یکی از قشرهای کمتر دیده شده جنگ محسوب کرد؛ سربازانی که بدون هیچ ادعایی باری سنگین در دفاع مقدس را بر دوش کشیدند، بعدها مورد بی توجهی قرار گرفتند و هیچ گروه، سازمان یا ارگانی مسوولیت و تولی گری این قشر را برای احیای جایگاه و احقاق حقوق آنان برعهده نگرفت. آنچه در ادامه آمده مشروح گفته های رحیمی است؛

**سربازانی که پس از جنگ فراموش شدند
در جنگ تحمیلی اقشار مختلفی برای دفاع از مرزهای سرزمینمان مشارکت داشتند؛ ارتش، سپاه، جهاد، بسیج، نیروهای مردمی، عشایر و ... هر کدام به نوعی در جنگ به صورت فعال مشارکت کردند.
به جرات می توان سربازان را بزرگترین گروه شرکت کننده در دفاع مقدس دانست. ارتش به تنهایی 2 میلیون و 450 هزار سرباز را وارد دفاع مقدس کرد. به این آمار سربازان ژاندارمری را هم اضافه کنید، همچنین پاسدار وظیفه های سپاه را که در قامت سرباز وارد جنگ شدند باید به شمار آورد.
اما اتفاقی که بعد از جنگ افتاد این بود که هیچ گروهی هیچ سازمان یا ارگانی مسوولیت و تولی گری این قشر را برعهده نگرفت. بعد از جنگ فیلم ها و سریال های بسیاری در مورد 34 روز نخست دفاع از خرمشهر ساخته شد، ولی هیچکدام نقش واقعی سربازان در این دوره را آنچنان که باید به تصویر نکشیدند.
خداوند «هوشنگ صمدی» معروف به ناخدا صمدی فرمانده تکاوران نیروی دریایی ارتش را خیر دهد که بعدها در مورد نقش تکاوران نیروی دریایی در جنگ صحبت و نقش این نیروها در جنگ را برای مردم آشکار کرد.
ما در خرمشهر پادگانی داشتیم به نام پادگان «دژ» که حدود800 نفر نیرو داشت. از این تعداد 17 نفر افسر، 82 یا 83 نفر درجه دار و بقیه سرباز بودند. از کل این 800 نفری که طی این 34 روز از پادگان دژ درگیر جنگ بودند، شاید 70 نفر زنده نماندند. همه شهید شدند. می خواهم بگویم بار این جنگ روی دوش سربازان بود. این سربازان که ما به آنها کهنه سرباز می گوییم و فرماندهانی که به این سربازان آموزش دادند نقش اساسی در جنگ بر عهده داشتند؛ نقشی که متاسفانه به طور شایسته و درخور به آن پرداخته نشد.

**سربازان دوره جنگ، داوطلب بودند
ما در خانه سرباز صلح به عنوان سازمانی مردم نهاد و تشکل ایثارگری که در سال 1392 و در دولت روحانی در بنیاد شهید به ثبت رسید، روی این موضوع کار می کنیم. به یمن این اتفاقی مبارک که در دولت روحانی اتفاق افتاد، ما این پرچم را بلند کردیم که از نقش سربازان در جنگ سخن بگوییم و از این عزیزان در جاهای مختلف نام ببریم.
پیش از اینکه ما به این فضا ورود کنیم و خانه سرباز صلح را راه اندازی کنیم، تا از نقش سربازان در جنگ صحبتی می شد، عده ای می گفتند سربازان، تنها وظیفه شان را انجام داده اند، سرباز بودند و باید بر اساس وظیفه از خاک این سرزمین دفاع می کردند.
اما ما مدعی هستیم که اغلب سربازان دوران جنگ به نحوی داوطلب هستند. چرا؟ چون ما در آن دوره سربازگیری به معنای واقعی نداشتیم. در نظر بگیرید اکنون که در شرایط صلح به سر می بریم، فناوری اطلاعات و ارتباطات وسیع است، نیروی انتظامی ما فقط ماموریت انتظامی دارد، دژبان مرکز ما عملا کم کار است، ما سربازگیری نداریم، در زمان جنگ که اصلا هیچکدام از اینها نبودند، چگونه می توانستیم سرباز بگیریم و به زور آنها را به سربازی ببریم؟ خوب اسمش را هم می گذارند اجباری. همینجا من انتقادی را مطرح کنم. ما «اجباری» نداشتیم. زمان رضاشاه اسم سربازی را اجباری می گفتند و واقعا اجباری هم بود. دنبال کسانی که به سن سربازی می رسیدند می رفتند و آنها را به اجبار به سربازی می بردند. اما در دوران جنگ این اتفاق نیافتاد، بنابراین سربازان دوره جنگ تحمیلی، سربازان داوطلب بودند.
الحمدالله امروز در ستادکل نیروهای مسلح به دستور مقام معظم رهبری مصوب شده که سه چهارم خدمت سربازان دوره دفاع مقدس، داوطلبانه محسوب شود.

**خانه ای برای سربازان صلح
همچنان که اشاره شد، خانه سرباز صلح به عنوان سازمانی مردم نهاد، از سال 1392 تولی گری امور سربازان دوره جنگ، یعنی قشری را بر عهده گرفته که در سال های پس از جنگ کمتر دیده شدند.
حال بپردازیم به این مساله که خانه سرباز صلح چه کار می کند. توجه کنید، در همه کشورهایی که در آن جنگ رخ داده سازمانی مردم نهاد به نام «کهنه سرباز صلح» وجود دارد. این سمن ها فدراسیون جهانی کهنه سرباز صلح دارند و سالی دو بار یعنی 6 ماه یک بار برنامه دارند، در فرانسه جمع می شوند و نمایندگان هر کدام از کشورها در این برنامه صحبت می کنند.
این تشکل ها عموما فعالیت ضدجنگ انجام می دهند، یعنی با هر جنگی در هرکجای دنیا بدون توجه به اینکه این جنگ حق است یا ناحق، مخالف هستند. این تشکل ها برای مخالفت خود با جنگ دلیل دارند. دلیلشان هم منطقی است، مبنی بر این که چون ما در میدان جنگ حضور داشتیم و تیر و ترکش و توپ و موشک را لمس کرده ایم، مصایب و مشکلات جنگ را درک می کنیم، بنابراین با هر جنگی مخالفیم. این حرفی منطقی است.
یکی از دلایلی که ما ساختار خودمان را در وزارت کشور به شکل سازمانی مردم نهاد تعریف کردیم این بود که در این فضا وارد شویم و اعلام کنیم که این جنگ به ما تحمیل شده و ما برای صلح جنگیدیم. به قول حضرت امام صلح و آرامش ما را «دیوانه ای» به خطر انداخت و ما برای بازگرداندن آن صلح جنگیدیم.

**به گوش جهانیان برسانیم ایران کشوری صلح طلب است
در خانه سرباز صلح دو رویکرد داریم؛ رویکرد اول تجلیل و تکریم از سربازان دفاع مقدس است. شاید در بیش از 13 استان کشور ما همایش های تجلیل و تکریم از این عزیزان را برگزار کردیم. در واقع می خواهیم این زبان تشکر را در کشور جا بیاندازیم و بگوییم که ما از کسانی که برای مملکت فداکاری، ایثارگری و جوانمردی کردند و هیچوقت سهم خواهی نکردند، تشکر می کنیم.
این سربازان کسانی بودند که بعد از جنگ سهم خواهی نکردند که بگویند من در جنگ بودم سهم من کجاست یا پدرم در جنگ حضور داشته سهم پدر من کجاست. می خواهم بگویم اسم و ماهیت سربازی این کهنه سربازان بسیار ارزشمند است.
رویکرد دوم ما حضور در سازمان ها و نهادهای بین المللی است اینکه در این سازمانها صاحب کرسی شویم و اعلام کنیم که ما در این جنگ دفاع کردیم و جنگ به ما تحمیل شد. نه در این جنگ که در طول تاریخ تمدن این کشور جنگی را سراغ نداریم که آغازگر آن ایران بوده باشد. هیچ جنگی را شروع نکرده ایم. باید این را به گوش همه جهانیان برسانیم.
مصداق های روشنی برای اثبات صلح طلبی ایرانی ها وجود دارد. اگر حضور ذهن داشته باشید، در جنگ اول عراق که آمریکا به عراق حمله کرد، یک نگاه در کشور این بود که ما یک عمر مرگ بر آمریکا گفتیم، حالا فضا ایجاد شده که مستقیم با آمریکا بجنگیم و در کنار صدام بایستیم. اما اینگونه نشد. این، همان نقطه ای است که می گویم ما ملت صلح طلبی هستیم. این همان فرمایش حضرت آقا است که «ملت ایران، ملت صلح طلبی است و سر ستیزه گری با هیچ ملتی را ندارد.»
فکر کنم یکی از نقاط آشکاری که می توان گفت ما می توانستیم وارد جنگ شویم، همین جنگ نخست آمریکا با عراق بود. به این دلیل که تازه از جنگ عبور کرده بودیم و تعدادی گروه ها و افراد با این باور که «نباید به جنگ پایان دهیم» از پایان جنگ ناراضی بودند و آمادگی داشتند که وارد جنگ شوند، ولی صلح طلبی مردم ایران، کنشگری شخص مقام معظم رهبری، شخص حسن روحانی که در آن زمان دبیر شورای عالی امنیت ملی بودند، مسوولان عاقلی چون مرحوم هاشمی رفسنجانی، وزیر خارجه وقت و ... عاملی شد که جنگ اتفاق نیافتد.
بعد از آن در جریان حمله آمریکا به افغانستان، همین اتفاق ممکن بود، رخ دهد. اگر چه در آن زمان طرفداران کنار طالبان ایستادن بسیار کم بودند، ولی تعدادی طرفدار این بودند که در کنار طالبان بایستیم و با آمریکا بجنگیم. در اینجا هم همین اتفاق افتاد و مصداقی دیگر از صلح طلبی ایرانیان بروز یافت. ما باید این روحیه صلح طلبی ایرانیان را به گوش جهان برسانیم.

**تقویت بنیه دفاعی منافاتی با صلح طلبی ندارد
در حالی که کشورهای غربی می کوشند چهره ای جنگ طلب از ایران در جهان ارایه کنند، ما باید صدای صلح طلبی ایرانیان را به گوش جهان برسانیم.
غرب می کوشد با تمرکز و تبلیغ بر توان دفاعی و فعالیت های دفاعی ما، به موج ایران هراسی در جهان دامن بزند. نکته اینجا است که ما به منظور ایجاد بازدارندگی در برابر کشورهای زیاده خواه، ناگزیر از تقویت بنیه دفاعی کشورمان هستیم.
سازمان هایی متولی دفاع در کشور ما هستند که باید روی بحث دفاع و امنیت کار کنند و وظایف خود را در این حوزه انجام دهند، ما وارد این بحث نمی شویم. اما حدیثی از حضرت امیر (ع) مطرح شده که ماهیت این توان افزایی دفاعی را مشخص می کند. جالب آنکه ضرب المثلی انگلیسی هم به این مضمون اشاره دارد و آن اینکه «اگر طالب صلح هستی، برای نبرد آماده باش.» به این معنا که باید عوامل دفاعی خودت را قوی کنی. بنابراین از نظر منطقی، صلح طلبی منافاتی با تقویت بنیه دفاعی کشور ندارد.

**صلح طلبی به معنای تسلیم نیست
برخی گروه های داخلی با موضع گیری در مقابل پیام صلح خواهی که از سوی دولت به جهان صادر می شود، بر طبل جنگ می کوبند. به نظر من در اینجا خلط مباحثی وجود دارد که باید روشن شود.
نکته نخست اینکه باید توجه کنیم صلح شقوق مختلف کمی و کیفی دارد. صلح کمی مفهومی است که به ویژه در غرب در مورد آن مباحث و صحبت های بسیاری مطرح شده است؛ مفاهیمی چون «صلح خاورمیانه»، «صلح پایدار» و ... این نوع از صلح را نمایندگی می کنند.
ما مصداق های روشنی از این نوع صلح خواهی ایرانیان داریم که ذکر شد. جالب آنکه وقتی از مردم در بسیاری از نقاط جهان بپرسید چه آرزویی دارید، می گویند آرزوی ما صلح و آرامش است، ولی در مملکت ما کسی از صلح صحبت نمی کند. کسی نمی گوید آرزوی ما صلح و آرامش است. به نظرم باید این فضا را بشکنیم. کشوری که در طول تاریخ به هیچ کشوری حمله نکرده، چرا نباید از صلح در سطح جهانی صحبت کند؟
نکته ظریف آن اینجا است که برخی گروه ها فکر می کنند وقتی از صلح صحبت می کنیم، به این معنی است که از تسلیم صحبت کرده ایم. به همین دلیل با پیام صلح خواهی ایران مخالفت می کنند. مرز ظریفی میان دو مفهوم «صلح» و «تسلیم» وجود دارد که باید مورد توجه قرار گیرد و در خصوص آن شفاف سازی شود.
ما نمی گوییم تسلیم شویم، ما از صلح صحبت می کنیم تا ذهن صلح طلب جامعه را تقویت کنیم تا انسان های متعصبی از جنس عناصر داعش تربیت نکنیم. ما باید دنبال این باشیم.
شق دیگری از صلح، صلح کیفی است که کشورهای در حال توسعه به ویژه کشورهای شرقی به آن می پردازند. نوعی همپیوندی میان این صلح با عدالت وجود دارد. این انگاره مطرح است که صلح باید توام با عدالت باشد. به عبارتی اگر عدالت وجود نداشته باشد، صلح معنی نخواهد داشت. مرزهای ظریفی میان این مفاهیم وجود دارد.
بر همین مبنا تعدادی از کسانی که به نظر می رسد دنبال جنگ هستند، در واقع دنبال جنگ نیستند، آنها دنبال عدالت هستند اما مسیر را نمی دانند. این گروه مفهوم و معنی واقعی مذاکره را نمی دانند. به جای اینکه از رویکرد تعاملی صحبت کنند، از رویکرد متعصبانه صحبت می کنند. شاید به همین دلیل است که فکر می کنیم این افراد جنگ طلب هستند. عملا ما می خواهیم بگوییم در این مملکت جنگ طلب نداریم. ما خسته از جنگ هستیم. باید به این افراد آموزش بدهیم تا بدانند که صلح چیست و ما از چه صلحی صحبت می کنیم.

** استقبال از ایده جهان عاری از خشونت
تا 10 سال پیش اگر از صلح صحبت می کردیم، «فعالیت ضدجنگ» در ذهن همه نقش می بست، اما امروز واژه صلح فعالیت مبتنی بر «نفی خشونت و افراطی گری» را در ذهن متبادر می کند. اینکه رییس جمهوری سال در سازمان ملل پیشنهاد جهان عاری از خشونت و افراطی را مطرح می کنند و این طرح در مجمع عمومی به اتفاق آرا به جز رژیم صهیونیستی تصویب می شود، دلیلش همین است که نفی خشونت و افراطی گری امروزه در جهان طرفدار دارد. ما باید منادی این ایده در جهان باشیم.
خانه سرباز صلح به دنبال ترویج و توسعه فرهنگ صلح در جامعه است. اگر امروز می بینیم در جامعه خشونت افزایش یافته است، به این دلیل است که ما به جامعه آموزش نداده ایم. یکی از کارهایی که ما دنبال آن هستیم آموزش همگانی برای صلح است. ما می خواهیم بازتعریفی از صلح ارایه بدهیم. ما می گوییم سرباز صلح هستیم، سرباز جنگ نیستیم، سرباز تسلیم نیستیم.
در دیداری که چندی پیش با آقای صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی داشتیم، ایشان گفتند که شما از سرباز و صلح سخن می گویید، یکی نماد جنگ است و دیگری نماد صلح، چگونه این دو در یک ظرف می گنجند؟ بنده عرض کردم ظرف خانه سرباز صلح، آنقدر بزرگ و شفاف است که هم دفاع را ستایش کند و هم صلح را نوازش. بنابراین ما از یک طرف از سربازان زمان جنگ تجلیل و تکریم می کنیم و از طرف دیگر دنبال ترویج و توسعه فرهنگ صلح در کشور هستیم.
بزرگترین تهدید برای صلح در همه جای دنیا نبود آگاهی است. وقتی آگاهی نباشد ، عدالت و صلحی هم نخواهد بود. آگاهی نباشد، آزادی هم نیست. ما سه شاخصه برای صلح در نظر می گیریم، امنیت، عدالت و آزادی. این سه شاخصه لازم و ملزوم یکدیگر هستند. ما دنبال این هستیم که از این ظرفیت استفاده کنیم و آگاهی ها را برای صلح افزایش دهیم.
نکته مهم این است که باید به مرز میان صلح و تسلیم توجه کنیم. اگر من از صلح صحبت می کنم، از تسلیم صحبت نمی کنم. قطعا هیچکس در این مملکت اجازه نخواهد داد کس دیگری حتی یک وجب از خاک این مملکت را مورد تعرض قرار دهد، هیچکس دنبال این نیست، ما ملتی با پشتوانه تمدنی قوی هستیم. ما دنبال جنگ نیستیم، ولی اینکه ذهن ها را آماده کنیم، نفی خشونت را آموزش دهیم که چگونه این خشونت را کم کنیم، امری متمدنانه است.

**کارنامه خانه سرباز صلح
فعالیت های این سازمان مردم نهاد را می توان در دو حوزه تجلیل و تکریم کهنه سربازان و ترویج صلح در جامعه طبقه بندی کرد.
در این راستا خانه سرباز صلح تاکنون چهار کنگره ملی برگزار کرده است. در 25 آذر 1394 نخستین کنگره ملی سربازان صلح ایران را برگزار کردیم. در این کنگره از کهنه سربازان ایرانی از اقوام گوناگون، ادیان الهی مذاهب رسمی کشور تجلیل کردیم. به دکتر ظریف، دکتر صالحی، تیمسار بقایی و ... مدال سرباز صلح دادیم.
کنگره دوم هم به منظور تجلیل از کهنه سربازان کارآفرین که بیش از 1000 فرصت شغلی ایجاد کرده بودند برگزار شد. از 12 کارآفرین در این کنگره تجلیل شد. کنگره سوم با حضور وزیر بهداشت برگزار شد که بخاطر طرح تحول سلامت به ایشان مدال سرباز صلح داده شد. کنگره چهارم ما با روز فردوسی و آیین پاسداشت زبان فارسی همزمان بود و به همین دلیل این کنگره «شکوه ایران» نام گرفت. در این همایش از چهره های ملی در عرصه های مختلف ادبی، کارآفرینی، دفاع مقدس، موسیقی، سینما و ... تجلیل شد. در سال آتی هم تصمیم داریم جشنواره صلح را برنامه ریزی کنیم که احتمالا در سطح بین المللی برگزار خواهد شد.
در سال گذشته در قالب طرح «کلنگ سفید» یک تیم کوهنوردی به اورست اعزام کردیم تا نشان صلح و دوستی ملت ایران را تقدیم موزه ورزش نپال کنند. این کارهای کوچک در کنار هم، کاری بزرگ و اثرگذار خواهد شد. برای روز صلح امسال هم جشنواره نقاشی کودک را برگزار می کنیم. همچنین کمپینی به نام کتاب به جای تفنگ راه اندازی خواهد شد که از بچه ها می خواهیم اگر تفنگی حتی تفنگ شکسته ای دارند، تحویل دهند و کتاب تحویل بگیرند. کمپین توپ به جای تفنگ هم با همین مضمون برنامه ریزی شده است؛ اینها حرکت هایی نمادین است. این ظرفیت هم وجود دارد که این حرکت را بین المللی کنیم. مساله بسیار مهم این است که این ایده ها از کشور ما برخیزد و در سطح جهانی مطرح شود.
برای خدمت به کهنه سربازان، ساختارمند کردن تجلیل و تکریم از آنها و پیگیری مطالبات آنها هم کارتی را طراحی کرده ایم به نام صلح کارت. در صلح کارت که یک کارت بانکی است، تسهیلاتی در حوزه بیمه تکمیل درمان ، بیمه عمر و ... برای کهنه سربازان تعریف شده که ادامه مسیر را برایشان کمی سهل می کند.
پژوهشم**9279