صاحب‌خبر -

خبرگزاری شبستان گرگان: با شروع ماه محرم سراسر کشور غرق عزا و ماتم می‌شود؛ این عزاداری همواره با آیین‌ها و سنت‌های خاصی است که ریشه در فرهنگ مردم هر منطقه دارد.

 

در استان گلستان که مجموعه‌ای از اقوام است این آیین‌ها به شیوه‌های گوناگون برگزار می‌شود. دلدادگان امام حسین (علیه السلام) در شهر و روستاهای این دیار رخت عزا بر تن کرده و برای مظلومیت امام و یارانش اشک ماتم می‌ریزند.

 

مناسبت‌ها و آیین سوگواری در گلستان از ابتدای محرم آغاز و در روزهای تاسوعا و عاشورا به اوج خود می‌رسد که یکی از این آیین‌ها بازسازی و یادآوری واقعه خونین کربلاست که به عنوان خط مقدم و پیش زمینه اصلی در دیگر مراسم عزاداری همپای سایر آیین‌ها جریان دارد.

 

 

سیاه پوش کردن مساجد

سهراب کریمی، پژوهشگر گرگانی در این زمینه به خبرنگار شبستان گفت: حدود 1400 سال از محرم می‌گذرد و ما می‌بینیم که مردم همچنان لباس سیاه به تن کرده و چند روز قبل از محرم دیوار کوچه و محلات خود را به رخت و پارچه سیاه می‌آرایند.

 

وی با بیان اینکه تعویض پرچم بارگاه امامزادگان از دیگر رسوم جاری گلستانی‌ها است، افزود: تمام کوچه‌ها و خیابان‌ها بوی محرم را می‌دهد و صدای طبل، سنج و سینه زنی هیئت ها روح شنونده را نوازش می‌دهد.

 

کریمی ادامه داد: خرید لباس مشکی، آذین ماشین با پرچم‌های سیاه و نوشته‌هایی از جنس محرم و غبارروبی مزار شهدا از دیگر آیین مردم گلستان است.

 

مراسم طوق بندان

کریمی تصریح کرد: یکی از نمادهای کربلا، علم و یا طوق است که مردم گلستان در عصر روز چهارم محرم مراسم علم یا طوق بندان را به یاد و احترام علمدار کربلا اجرا می‌کنند.

 

 

وی چنین توضیح داد: علم‌ یک شاخه عمودی است که از قطعات مختلفی که شامل یک چوب پنج متری و یک سری قطعات برنجی و فلزی که آیات مختلف بر روی آن حکاکی شده، تشکیل شده است.

 

کریمی بیان کرد: هریک از محلات در شب قبل از طوق بندان دسته روی می‌کنند و به صورت دسته و ذکر نوحه و مصیبت و صلوات به محلی که باید این وسیله سنگین چوبی و فلزی نصب شود، حرکت می‌کنند.

 

وی تصریح کرد: اولین طوقی که در گرگان نصب می شود، طوق محله «میرکریم» است و در روز پنجم نصب طوق محله «نعلبندان بزرگ» که شامل محله‌های نعلبندان، میخچه گران و پاسرو است، صورت می‌گیرد.

 

طوق بندان بعد از نماز ظهر انجام می شود

کریمی با بیان اینکه مراسم طوق بندان بعد از نماز ظهر و قبل از نماز مغرب و عشا اجرا می‌شود، از طوق بندان در سایر محلات گرگان خبر داد.

 

وی افزود: این طوق‌ها پس از بسته شدن و انجام مراسم خاصی دور میدان دور داده شده و در جداره تکیه تا روز ۲۸ صفر که گرگانی‌ها به آن چهل و هشتم می گویند، نصب خواهد بود.

 

کریمی یادآور شد: مراسم سنتی طوق بندان گرگان در سال 92 در اجلاس پیرغلامان به عنوان میراث معنوی با شماره 431 در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.

 

 

آیین دسته چوبی

وی در خصوص سنت دسته چوبی گرگانی‌ها چنین گفت: شب دوازدهم ماه محرم که سومین روز شهادت امام حسین(علیه السلام) است، عزاداران از بعضی محلات قدیم گرگان مانند سبزه مشهد، سرپیر، دباغان و میخچه گران عازم محلات دیگر می‌شوند و دسته‌ای شبیه زنجیر از جنس چوب یا نی به طول یک متر را به طورعمودی به دست می‌گیرند و بر بالای سر برده و حین حرکت آن به بالا و پایین با دست دیگر سینه می‌زنند و اشعار خاصی را در مسیر می‌خوانند.

 

کریمی توضیح داد: مراسم دسته چوبی با روشن کردن چند مشعل و به دست گرفتن چوب انجام می‌شود، وقتی به داخل محلات می‌رسند، ابتدا مشعل داران وارد شده و اشعاری را زمزمه می کنند.

 

 

چهل ‌منبر

کریمی گفت: «چهل ‌منبر» یا «پا منبری» که در فهرست آثار ملی کشور هم به ثبت رسیده، یکی دیگر از رسوم قدیمی عزاداری ماه محرم گرگانی‌ها است که طبق آن غروب روز تاسوعا مردم به درب منازلی که منبرهای عزاداری دارند، می‌روند و با روشن کردن شمع در پای آن‌ها برای برآورده شدن حوائج خود دعا می‌کنند.

 

تاسوعا و عاشورا

وی همچنین ادامه داد: از آیین‌های دیگر تعزیه خوانی، دسته روی و خیمه سوزان در روز تاسوعا و عاشورا بوده که همه آن‌ها بیانگر مظلومیت اهل بیت (علیهم السلام) است.

 

کریمی در مورد دسته‌های عزاداری مردم، گفت: مردم در قالب دسته‌های عزاداری در عصر روز تاسوعا در خیابان‌ها و کوچه‌های شهر و روستا به زنجیرزنی و سینه زنی پرداخته و سپس در مراسم پا منبری شرکت می‌کنند.

 

وی بیان کرد: همچنین مردم به یاد شب وداع امام با یارانش تا صبح عاشورا به ذکر مصیبت و قرآن خوانی مشغول می‌شوند و بعد از خواندن نماز صبح به زیارت اهل قبور می‌روند.

 

کریمی با بیان اینکه عزاداران نماز ظهر عاشورا را با شکوه اقامه می‌کنند، اضافه کرد: گروه تعزیه خوانی در عصر عاشورا به اجرای تعزیه می‌پردازد.

 

وی عنوان کرد: آخرین مراسم دهه محرم «شام غریبان» است که بعد از اقامه نماز مغرب و عشا و با تشکیل دسته‌های عزاداری و رفتن به محلات و کوچه‌های مختلف شهر و روستا برگزار می‌شود.

 

رسوم ترکمن‌ها در محرم

سوناگل بهلکه که یک فعال مذهبی گنبدی است در خصوص آیین‌ تراکمه گلستان در محرم به خبرنگار شبستان گفت: ماه محرم در میان ترکمن‌ها به عنوان «عاشرآی» معروف است.

 

وی با بیان اینکه ترکمن‌ها در این ماه آداب رسوم خاصی دارند، افزود: در روز عاشورا اغلب ترکمن‌ها روزه می‌گیرند و بر این اعتقاد هستند که روزه گرفتن در این ماه گناهان یک سال گذشته را می‌بخشد.

 

بهلکه ادامه داد: خواندن نمازهای نافله، دادن صدقه، پختن انواع نان و اطعمه محلی، دعوت از اهالی محله در مراسم ناهار، فرستادن صدقه به مساجد و خواندن دعا و قرآن برای ارواح شهدای کربلا از آیین‌های دیگر ترکمن‌ها است.

 

آیین عزاداری رامیانی‌ها

آیین تاریخی دیگری که در گلستان جاری است، آیین سینه زنی خاصی است که در بین مردم رامیان وجود دارد. وجیهه طاهری قره قاچ یکی از ساکنان این شهرستان در این خصوص به خبرنگار شبستان گفت: مراسم عزاداری در شهرستان رامیان از قدمت زیادی برخوردار است.

 

 

طاهری قره قاچ ادامه داد: مرحله پیش از عزاداری شامل غبارروبی مساجد، آماده‌سازی پرچم و بیرق و غیره است.

 

وی اضافه کرد: همچنین مراسم بستن علم هم به دست فردی انجام می‌شود که مورد قبول مردم باشد. در انجام این آیین مردم سیاه‌پوش می‌شوند و از صنایع‌دستی مانند شال و روسری خود به این علم آویزان می‌کنند تا قداست پیدا کند.

 

شیوه سینه زنی

طاهری قره قاچ اظهار کرد: برای عزاداری افراد در صف منظمی می‌ایستند و درحالی‌که به سمت راست حرکت می‌کنند دست چپ خود را دور کمر فرد سمت راستی خود حلقه می‌کنند و با ضرب‌آهنگ خاصی پا را دو قدم به جلو و یک‌قدم به عقب برمی‌دارند.

 

وی تصریح کرد: در این مراسم یک فرد با تجربه سردسته می‌شود و دسته را حرکت می‌دهد.

 

طاهری قره قاچ گفت: در روز عاشورا عزاداران لباس‌هایی به رنگ سفید، سبز و مشکی بر تن می‌کند، رنگ سفید نماد کفن، رنگ مشکی نماد عزاداری و رنگ سبز نماد سید و اهل بیت است.

 

وی توضیح داد: اوج مراسم عزاداری در روز عاشورا در میدان امام علی (علیه السلام) شهر رامیان برگزار می‌شود، این میدان ریشه تاریخی کهنی دارد و غالباً در گذشته محلی برای تجمع و تصمیم‌گیری مهم شهر بوده است.

 

طاهری قره قاچ اذعان کرد: محققان پیشینه عزاداری رامیان را به دوران آل‌بویه نسبت می‌دهند.

 

∎​