صاحب‌خبر - آفتاب یزد- الهام علائی: در حال حاضر، یکی از مشکل‌دار‌ترین کشورهای جهان کره‌شمالی است و این مسئله تاثیر ناگزیر خود را بر اقتصاد این کشور گذارده است. کره‌شمالی با نام رسمی‌جمهوری دموکراتیک خلق کره، کشوری در بخش شمالی شبه‌جزیره کره در شرق آسیاست. پایتخت و بزرگترین شهر آن پیونگ‌یانگ است. جمعیت کره‌شمالی مطابق آخرین آمارها 25 میلیون نفر و واحد پول این کشور «وون» کره‌شمالی است. این کشور به نحو غیر قابل باوری فقیر است و کنترل اقتصاد به وسیله تنها حزب این کشور، اکثریت مردم را نیازمند کمک کرده است. یونیسف در سال ۲۰۱۱ اعلام کرد که یک چهارم جمعیت کره‌شمالی، به عبارتی شش میلیون نفر سطح درآمدشان حتی به اندازه خوردن غذا نیز نیست. حدود یک میلیون از این تعداد کودکان زیر پنج سال هستند و این کشور به خاطر تحریم سیاسی و اقتصادی و تغییرات آب هوا، برای اجتناب از قحطی غذا را جیره بندی کرده است. اخیرا بانک مرکزی کره جنوبی اعلام کرده که اقتصاد کره‌شمالی سال گذشته ۳.۵ درصد افت داشته است. این شدیدترین کاهش رشد اقتصادی کره‌شمالی در دو دهه اخیر است. این در حالی است که اقتصاد کره‌شمالی در سال ۲۰۱۶ سه درصد رشد کرده بود. بانک مرکزی کره جنوبی گفته، تحریم‌های سازمان ملل علیه کره‌شمالی از جمله ممنوعیت صادرات اصلی این کشور روی رشد اقتصادی کره‌شمالی تاثیر قابل توجهی گذاشته است. از سوی دیگر، وقتی این کشور را با همسایه اش کره جنوبی که شباهتشان
کم هم نیست مقایسه می‌کنیم، وخامت اوضاع کره‌شمالی روشن تر نیز می‌شود. در این گزارش به بررسی شاخص‌های اساسی اقتصاد کره‌شمالی و وضعیت ارزی کنونی این کشور می‌پردازیم.
اقتصاد «جوچه‌ای»
اقتصاد کره‌شمالی و سیستم مدیریتی آن تقریبا در دنیا منحصر به فرد است. این کشور بر اساس نوعی ایدئولوژی خاص به نام «جوچه» اداره می‌شود که نوع خاصی از مارکسیسم- لنینیسم محسوب می‌شود و عمدتا حاصل اجتهاد پیشوایان بزرگ این کشور است تا اینکه سوسیالیسم واقعی اجرا شود.
جوچه که ترجمه مرسوم آن سیاست اتکا بر خود است، فلسفه سیاسی حاکم بر کره‌شمالی است که از اواخر دهه ۱۹۶۰ از سوی پرزیدنت «کیم ایل سونگ» به‌عنوان یک نظام اندیشه‌ای و ایدئولوژیکی طراحی و توسعه یافت. جوچه تلفیقی است از مارکسیسم، ناسیونالیسم و اومانیسم که هدف آن ایجاد جامعه اشتراکی سازمان یافته متکی بر خود در راه سازندگی کشور و تربیت افراد می‌باشد. به طور کلی، جوچه لغتی جدایی‌ناپذیر از زندگی به سبک کره‌شمالی است.
در نهایت، حرف اصلی در جوچه “خودکفایی” است. کره‌شمالی قصد دارد یک اقتصاد ملی “مستقل”
به وجود آورد و تاکیدش هم بر صنایع سنگین، ماشین سازی و دیگر صنایع اساسی است؛ این کشور نمی‌خواهد در زمینه تکنولوژی وابسته باشد و البته در مورد منابع اقتصادی و ماده خام هم می‌خواهد
مستقل بماند.
کره‌شمالی مظهر خودکفایی است؛ خودش تولید می‌کند و خودش مصرف می‌کند. گفته می‌شود که در دهه ۱۹۹۰ کمترین وابستگی را به نفت و واردات آن را داشته و با سوخت و منابع انرژی در دسترس خودش کارش را پیش می‌برد؛ در ابداع و اختراع هم دستش خالی نبوده است، علاوه به موشک، مثلا در صنایع نساجی و پوشاک به جای مواد معمول از ماده ای
به نام وینیلون استفاده می‌کند که ساخت خود
کره ای‌هاست؛ وینیلون بر خلاف نایلون و کتان که در کره‌شمالی به مقدار لازم امکان تولید و فراوری شان نیست، نیاز به واردات ندارد.
حامیان اقتصاد کره‌شمالی
اما واقعیت این است که اقتصاد کره‌شمالی رو به اضمحلال است و این کشور به سختی سر پاست. کره‌شمالی از گذشته تا به‌حال از کمک‌های گسترده اتحاد سابق شوروی و چین حتی برای غذا بهره‌مند بوده است؛ بعد از فروپاشی شوروی هم بحران اقتصادی آن تشدید شد و قحطی گسترده ای گریبان مردم را گرفت؛ در این راستا ارقام دقیقی وجود ندارد، ولی تا سه میلیون و پانصد هزار نفر را هم برای قربانیان آن قحطی ذکر کرده اند؛ در آماری دیگر از ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار آورده شده است. اینها حاصل شعارهای خودکفایی و استقلال در این کشور است.
1- چین
بنا به کتاب حقایق سی آی ای، تا سال 2017 چین با تخصیص حدودا ۶۷.۲درصد صادرات و ۶۱.۶درصد واردات کره‌شمالی مقام اول را میان شرکای این کشور تشکیل می‌داد.
پروفسور جیم هوار اولین سفیر انگلیس در کره‌شمالی می‌گوید: «کالاهای چینی در سرتاسر این کشور یافت می‌شوند. چین همه چیز از نفت گرفته تا غذا، اتوبوس یا حتی کاسه‌های دستشویی این کشور را تامین می‌کند.»
این همه در حالی است که اکنون چین بیش از
90 درصد از تجارت بین المللی کره‌شمالی را تشکیل می‌دهد. چینی‌ها میلیون‌ها تن زغال سنگ که در حدود یک سوم کل صادرات کره‌شمالی در سال 2015 را تشکیل می‌داد را به چین وارد کردند.
همچنین اخیرا آژانس توسعه تجارت خارجی کره جنوبی که دفتر مرکزی آن در شهر سئول است، با دستیابی به اطلاعات اقتصادی و مراودات میان چین و کره‌شمالی، آمار جالبی از روند توسعه روابط اقتصادی میان چین و کره‌شمالی را منتشر کرده است. داده‌های اقتصادی بیانگر آن است که حجم تجارت میان دولت پیونگ یانگ با دولت مرکزی چین در سال 2016 میلادی 7/4 درصد افزایش یافته و به رقمی‌معادل 55/6 میلیارد دلار رسیده است.
در بخش دیگری از گزارش این آژانس نیز آمده معادن ذغال سنگ همسایه شمالی طی سال 2016 و سه ماهه
ابتدایی سال 2017 میلادی تولید خود را تقریبا
5/8 درصد افزایش داده‌اند که بخش عمده‌ای از این افزایش تولید به سرزمین چین حمل شده است. این درحالی است که دستاوردهای مختلف کره‌شمالی در بخش نرم‌افزاری نیز طی دوره یاد شده رشد قابل توجهی داشته است.
براساس همین گزارش، تولید نرم‌افزاری این کشور که می‌تواند درآمدهای ارزی قابل توجهی برای پیونگ‌یانگ داشته باشد، طی سال 2016 تقریبا 3/22 درصد بوده که بزرگ ترین سود اقتصادی را به دولت پیونگ یانگ هدیه کرده است. از سوی دیگر برآوردهای اقتصادی از میزان صادرات محصولات کشاورزی این کشور نیز مشخص کرده با توجه به خشکسالی‌های پی‌درپی در طول پنج سال گذشته سال 2016 این کشور تقریبا 30 درصد از ظرفیت تولید خود را در این بخش از دست داده است.
در همین راستا چین کمتر از یک ماه پیش آمادگی کامل خود برای کمک به توسعه اقتصادی کره‌شمالی را نیز در تکمیل حمایت خود از این کشور اعلام کرد. وانگ یی، وزیر خارجه چین گفت: «چین به رشد اقتصاد کره‌شمالی و توسعه ملی این کشور کمک خواهد کرد. طرف چینی آماده است که تمام کمک‌های موجود برای توسعه اقتصادی یک کشور را در اختیار کره‌شمالی قرار دهد.»
2- کره جنوبی
اما حدود دو ماه پیش برای اولین بار در سال‌های اخیر، مذاکرات اقتصادی و تجاری کره‌شمالی و جنوبی با هدف اجرای طرح‌های زیربنایی بین دو کشور آغاز شد. موافقت برای اجرای این گفت و گوها از ثمرات مذاکرات مهم سران دو کشور در پایان ماه آوریل (اردیبهشت) امسال است که به امضای یک بیانیه مشترک صلح میان رهبران دو کشور منجر شد.
دو کره در این مذاکرات درباره برقراری خطوط مستقیم ارتباطی و مخابراتی در دریاهای ژاپن و زرد با یکدیگر گفت و گو کردند که نتیجه آن راه اندازی مجدد این خطوط شد. اجرای طرح‌های همکاری
در زمینه جنگلکاری بین دو کشور از دیگر برنامه‌های این دو کشور است. کره‌شمالی و کره جنوبی همچنین رایزنی‌هایی را درباره راه اندازی مجتمع صنعتی 'کایه سونگ' در مرز دو کشور و ایجاد دفتر ارتباطی در آن شروع کرده اند.
آمارهایی تکان‌دهنده از فقر
با وجود اینکه کره‌شمالی سیستم بسیار بسته ای دارد و تمام اخبار در داخل این کشور باقی می‌ماند، بسیاری از تصویرهایی که گاه و بیگاه از زندگی مردم عادی بیرون می‌آید حاکی از فقر گسترده و زندگی دشوار اهالی آنجاست. برنامه ریزی متمرکز و حذف بازارها باعث شده است سرانه تولید ناخالص داخلی این کشور به کمتر از ۲۰۰۰دلار برسد که یکی از پایین ترین سرانه‌ها در بین کشورهای جهان محسوب می‌شود. با این حال با وجود تحریم‌های بسیار سنگین جامعه جهانی برای وادار کردن پیونگ یانگ به کنار گذاشتن برنامه هسته ای خود، این کشور به تدریج در حال بازگشتن به مدار رشد است.
اقتصاد کره یکی از مرکزمحورترین و بسته ترین اقتصادهای دنیاست و با مشکلات اقتصادی مزمن درگیر است. سهام سرمایه صنعتی این کشور در نتیجه سرمایه گذاری‌های ناکافی کارش از تعمیر و اصلاح گذشته و کمبود قطعات یدکی و تعمیر و نگهداری باعث نابودی این صنایع شده است. مخارج سنگین نظامی‌منابع مورد نیاز برای سرمایه گذاری و مصارف غیرنظامی‌را نیز به خود تخصیص می‌دهند.
25 میلیون نفر جمعیت شاید تنها عدد روشن و مشخص در میان اعداد مربوط به شاخص‌های اقتصادی اجتماعی کره شمالی باشد. درباره نرخ رشد اقتصاد، میزان فقر، سرانه تولید و دیگر شاخص‌های اقتصادی این کشور، فقط حدس و گمان وجود دارد نه عدد و رقم. کره‌جنوبی وزارتخانه‌ای مختص رصد کره‌شمالی دارد. این وزارتخانه هر سال گزارش‌ها و تحلیل‌های خود را براساس اطلاعاتی که به هر طریق از کره شمالی به دست می‌آورد، منتشر می‌کند.
طبق تخمین بانک کره، اقتصاد کره‌شمالی در سال ۲۰۱۶ میلادی رشدی ۳.۹ درصدی داشته است که بهترین عملکرد اقتصاد این کشور در یک دهه اخیر محسوب می‌شود. با این حال نباید فراموش کرد که جمع آوری آمارهای اقتصادی مربوط به این کشور بسیار دشوار است و باید این آمارها را تخمینی محسوب کرد.
براساس آخرین آمارهای بانک مرکزی کره جنوبی، رشد 3.9 درصدی اقتصاد کره‌شمالی در سال 2016 به دلیل پیشرفت بخش‌های کشاورزی، معدن و صنعت رخ داده است. در این سال میزان تجارت بین المللی کره‌شمالی تقریبا پنج درصد افزایش یافت و به 6.5 میلیارد دلار رسید. با این همه، این کشور همچنان یکی از فقیرترین کشورهای جهان با تنها 1300 دلار درآمد سرانه است.
از سوی دیگر، با وجود اینکه آماری از رشد اقتصادی این کشور در سال ۲۰۱۷ در دست نیست، بسیاری از کارشناسان معتقدند اقتصاد این کشور در سال ۲۰۱۷ هم رشد مثبت اما خفیفی داشته است. مارکوس نولاند، یکی از متخصصان خبره اقتصاد کره‌شمالی می‌گوید: «علی رغم آسیب تحریم‌ها و کاهش مواد خام، اقتصاد این کشور به دنبال آزادسازی نسبی بازارهای داخلی توانسته است کمی‌نفس بکشد و سرمایه گذاران خصوصی موفق شده اند مجال سرمایه گذاری در شرکت‌های دولتی را داشته باشند.»
بین سال‌های ۲۰۰۹ تا ۲۰۱۳، تجارت رسمی‌کره‌شمالی سه برابر شد و به سه میلیارد دلار رسید. نباید فراموش کرد که احتمالا حجم بیشتری از واردات و صادرات این کشور به طور قاچاق بوده است که محاسبه آن بسیار دشوار است. بین سال‌های ۲۰۱۶ و ۲۰۱۷، ۸۰ درصد کل صادرات این کشور به چین بوده است اما از آن سال و به دنبال تشدید تحریم‌ها، صادرات این کشور به دو میلیارد دلار کاهش یافت. در سه ماهه چهارم سال ۲۰۱۷، صادرات کره‌شمالی به رقم ناامیدکننده ۳۰۰ میلیون دلار رسید که یک سوم میزان مشابه سال قبل آن بود.
9 منبع درآمد عجیب در کره‌شمالی
هرچند کسب اطلاعات درباره کره‌شمالی بسیار دشوار است، چون اقتصاد تحریمی‌آن در چند سطح متفاوت حرکت می‌کند و در یکی از سطوح، بازار سیاهی دارد که دولت هرگز از آمارهای آن اطلاعی بروز نمی‌دهد اما «کتاب حقایق جهان» سی آی ای آمارهایی از اقتصاد کره‌شمالی و محل درآمدهای پیونگ یانگ ارائه می‌دهد. این کتاب صنایع کره‌شمالی را ماشین سازی، نیروگاه‌های برق، محصولات شیمیایی، معادن، متالورژی، نساجی، تولید غذا و گردشگری معرفی می‌کند.
بیشتر صادرات این کشور روی استخراجات معادن، محصولات متالورژی، تولیداتی از جمله تسلیحات، منسوجات، کشاورزی و محصولات شیلات است و مهم ترین وارداتش نیز نفت، ذغال سنگ، ذغال کک، ماشین آلات و تجهیزات آن، منسوجات و غلات است.
بخش عمده ای از درآمد ارز خارجی کره‌شمالی از سرمایه گذاری‌های کره جنوبی به دست آمده و بخش بزرگ دیگری از آن از درآمد حاصل از تجارت با چین به دست آمده است. بزرگترین بخش معاملات آنها با چین، تجارت اسلحه بوده است.
همچنین موشک‌های بالستیک، کارخانه اسلحه سازی، جعل اسکناس منبع درآمد خوبی برای مقامات کره‌شمالی است. کره‌شمالی اگر چه کشوری بسیار منزوی است اما تولیدات بسیاری دارد که آن را قانونی و غیرقانونی به کشورهای دیگر صادر می‌کند.
فهرست صادرات 9 گانه عجیب کره‌شمالی شامل موارد زیر است:
1 - زغال سنگ
کره‌شمالی بزرگترین تامین کننده زغال سنگ چین است. صادرات زغال سنگ کره‌شمالی به چین در سال 2015 به 108 میلیون تُن رسید.
2 - موشک‌های بالستیک
کره‌شمالی معروف به شلیک موشک‌های بالستیک خود برای تحریک دشمنانش است. اما فروش موشک‌های بالستیک یکی از منابع درآمدهای ملی این کشور است.
3 - دلارهای تقلبی
کره‌شمالی که به چاپ اسکناس‌های تقلبی هم معروف است، به حدی در جعل اسکناس 100 دلاری مهارت دارد که آمریکا سال 2013 مجبور شد یک اسکناس 100 دلاری دیگر با طراحی متفاوت چاپ و تولید کند.
4 - کارخانه‌های اسلحه سازی
ساخت اسلحه بومی‌یکی از مهمترین منابع تامین ارز برای کره‌شمالی است.
5 - مجسمه سازی
کره‌شمالی در ساخت مجسمه مهارت دارد و مجسمه یکی از مهمترین صادرات این کشور است.کره‌شمالی چندی پیش دو مجسمه به قیمت پنج میلیون دلار به رابرت موگابه، رئیس جمهوری زیمبابوه فروخت.
6 - غذای اعیانی
رستوران‌های کشورهای مختلف آسیا غذاهای کره‌شمالی را سِرو می‌کنند. کره‌شمالی از سال 1990 رستوران‌های زنجیره ای "پیونگ یانگ" را اداره می‌کند که شامل حداقل 100 رستوران در سراسر قاره آسیا می‌شود.
7 - نساجی
کارگران نساجی کره‌شمالی جزو کم حقوق ترین کارگران نساجی جهان هستند و از مهارت خوب و بالائی در زمینه بافندگی و دوزندگی برخوردار هستند. تولیدات نساجی کره‌شمالی تحت ساخت چین
به فروش می‌رسد.
8 - کارگران
نظام کره‌شمالی تعداد بسیاری از مردم را برای کارگری به خارج اعزام می‌کند و خانواده‌های آنها را به عنوان گروگان نزد خود نگه می‌دارد. حدود 50 هزار تبعه کره‌شمالی در خارج از مرزهای کره کار می‌کنند.
9- رآکتورهای هسته ای
یکی از اتهامات وارده به کره‌شمالی کمک کردن به سوریه برای احداث یک رآکتور هسته ای در اوایل هزاره کنونی است ولی این رآکتور در سال 2007 منهدم شد.
حضور دائمی‌تحریم‌ها
کره‌شمالی همواره به دلیل سیاست‌های خاص خود، انجام آزمایش‌های هسته ای و عدم پیروی از بسیاری از قوانین و مقررات بین‌المللی از سوی جامعه جهانی مورد انتقاد بوده و همین امر منجر به تحریم‌های متعدد این کشور از سوی سازمان ملل و آمریکا شده است.
بر همین اساس، حدود یک سال و نیم پیش شورای امنیت علیه کره‌شمالی تحریم‌های تازه ای را تصویب کرد که مطابق آنها تمامی‌محموله‌های تجاری به کره‌شمالی یا محموله‌هایی که از این کشور بارگیری شده بود، باید مورد بازرسی قرار می‌گرفت. ۱۶ شخص و ۱۲ شرکت کره‌شمالی نیز به فهرست سیاه سازمان ملل افزوده شدند. علاوه بر این، خرید سلاح‌های دستی ساخت کره‌شمالی ممنوع شد و صادرات چند نوع ماده خام و نیز ساعت‌های لوکس این کشور به فهرست تحریم‌های بین‌المللی افزوده شد. تصویب این قطعنامه که از سوی آمریکا و کره جنوبی به شورای امنیت ارائه شده بود، واکنش جامعه جهانی به آزمایش‌بمب هیدروژنی کره‌شمالی و همچنین آزمایش‌های موشکی این کشور بود.
پس از آن اوایل تیرماه سال جاری، تحریم‌های کره‌شمالی توسط آمریکا یک سال دیگر تمدید شد. رئیس جمهور آمریکا کره‌شمالی را «تهدیدی غیرمعمول و فوق العاده» علیه ایالات متحده خواند و تحریم‌های این کشور را یک سال دیگر تمدید کرد. ترامپ پیشتر اعلام کرده بود که دیدار اخیر او با «کیم جونگ اون» رهبر کره‌شمالی به تهدیدهای هسته ای پیونگ یانگ علیه آمریکا پایان داده است.
طبق فرمانی که ترامپ امضا کرد، « وضعیت فوق العاده ملی» علیه کره‌شمالی و تحریم‌های شدید اقتصادی ضد پیونگ یانگ تا یک سال دیگر تمدید شد. این اقدام موجب می‌شود، تحریم‌هایی که جورج دبیلو بوش رئیس جمهوری اسبق آمریکا یک دهه پیش علیه کره‌شمالی وضع کرده بود، ادامه پیدا کند.
لازم به ذکر است که ترامپ و باراک اوباما رئیس جمهوری سابق آمریکا بارها تحریم‌ها علیه کره‌شمالی را تمدید کرده یا گسترش داده اند. واشنگتن و پیونگ یانگ حدود یک سال بر سر آزمایش‌های موشکی و هسته ای کره‌شمالی درگیر تنش و جدال لفظی بودند.
تاثیر تحریم‌ها
کره‌شمالی در اثر مجازات‌های گسترده ای که توسط سازمان ملل و آمریکا به دلیل رفتار تهاجمی
هسته ای علیه این کشور وضع شده اند و تحریم‌هایی چون محدودیت‌های سنگین تجاری و مبادلات مالی، بسیار منزوی شده است.
اکثر تحلیلگران بر این باورند که وضع تحریم‌های جدید در صورتی موثر خواهند بود که از آن به عنوان اهرمی‌برای اصلاحات ساختاری در بازار و بهره وری اقتصاد کره‌شمالی استفاده شود. اما به طور کلی، با مقایسه توسعه انسانی کره‌شمالی با کشورهایی چون کره جنوبی، چین و ژاپن، متوجه می‌شویم که بیشتر از دولت کره‌شمالی، مردم این کشور تاوان تحریم‌ها را داده اند.
مطابق آمارها تحریم کره‌شمالی منجر به کاهش شدید رشد تولید ناخالص داخلی این کشور در سال ۲۰۱۷ میلادی شده است. در همین راستا گفته می‌شود که اقتصاد کره‌شمالی در سال 2017 میلادی با شدیدترین کاهش رشد در دو دهه اخیر روبرو شده است.
در اثر تحریم‌ها تولید ناخالص داخلی کره‌شمالی سال گذشته 3.5 درصد افت داشته است که این بیشترین کاهش تولید ناخالص داخلی کره‌شمالی از سال 1997 میلادی به شمار می‌رود که این رقم با افت 6.5 درصدی روبرو شده بود. همچنین تولیدات صنعتی کره‌شمالی که یک سوم کل تولید اقتصادی کشور را تشکیل می‌دهد طی سال گذشته 8.5 درصد کاهش داشته و شدیدترین افت را از سال 1997 میلادی تجربه کرده است.
محدودیت شدید صادرات نفت و سایر منابع انرژی به کره‌شمالی تاثیر زیادی بر افت تولیدات صنعتی داشته است. تولیدات کشاورزی، صنایع ساختمانی نیز به ترتیب با افت 1.3 و 4.4 درصدی در این مدت روبرو شده است.
از سوی دیگر، درآمد سرانه ملی کره‌شمالی به 1.46 میلیون وون معادل 1283 دلار رسیده است که این رقم معادل 4.4 درصد درآمد ملی کره جنوبی است. صادرات کره‌شمالی در سال 2017 میلادی با کاهش 37.2 درصدی روبرو شده است که این بیشترین کاهش از سال 1998 میلادی به شمار می‌رود.
همه اینها در شرایطی است که کیم جونگ اون، رهبر کره‌شمالی وعده داده است تا تمرکز خود را از توسعه زرادخانه اتمی‌به سوی توسعه اقتصادی تغییر دهد. رهبر کره‌شمالی در دیدار تاریخی خود با رئیس جمهور آمریکا در سنگاپور متعهد شده است تا در راستای خلع سلاح اتمی‌همکاری کند. چین بزرگترین شریک تجاری کره‌شمالی نیز از شش ماه دوم 2017 میلادی اعمال تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل را تشدید کرده و این مسئله به ضرر بخش صنعتی کره‌شمالی بوده است.
وضعیت پول ملی کره‌شمالی
«وون»کره‌شمالی، واحد پول رایج در کشور کره‌شمالی است. مسئولیت کنترل این پول برعهده بانک مرکزی کره‌شمالی قرار دارد. در حال حاضر، ارزش پول ملی کره‌شمالی در مقابل دلار 135000 به یک است؛
به این معنی که 135 هزار وون معادل یک دلار آمریکا ارزش دارد.
با توجه به ارزش بسیار پایین واحد پول کره‌شمالی، این کشور مدتهاست برای تامین نیازهای مالی خود به استفاده از پول مجازی روی آورده است. چندی پیش نیز خبرگزاری کره جنوبی در گزارشی مدعی شد که کره‌شمالی با وجود تحریم‌های بین المللی موفق به کسب درآمد ۲۱۰ میلیون دلاری از ارز مجازی شده است. کره‌شمالی در سال گذشته میلادی در شرایطی که مورد تحریم قرار گرفته بود از طریق تبادلات با ارز 'بیت کوین' توانست به این درآمد دست یابد.
بنا به این گزارش، پس از آنکه جامعه بین المللی و شورای امنیت تحریم‌های گسترده ای علیه کره‌شمالی در نظر گرفتند، این کشور استفاده از ارزهای مجازی را بیشتر کرده است تا بتواند منابع مالی کافی برای برنامه تسلیحاتی اتمی‌خود داشته باشد.
در همین راستا روز گذشته بانک توسعه کره جنوبی اعلام کرد که کره‌شمالی برای دستیابی به سرمایه برای تامین نیازهای مالی خود در نظر دارد از ارزهای رمزپایه بهره برداری کند. بنا بر این گزارش، به نظر می‌رسد کره‌شمالی سعی کرده است در مقیاس کمی‌از پول مجازی استفاده کند، چون پیگیری معاملات با این پول دشوار است و این دشواری پولشویی را تسهیل می‌کند.
طبق گزارشی که دایره تحقیقات این بانک تهیه کرده است، شرکت فن آوری کره‌شمالی موسوم به چوسان اکسپو در حال توسعه و فروش پلت فرم معاملات با پول مجازی است. در این گزارش آمده است: «به نظر می‌رسد کره‌شمالی مجذوب مشخصه‌های پول مجازی است مشخصه‌هایی مثل بی نام بودن، دشواری در پیگیری و امکان نقد شدن.»
از سوی دیگر، گزارش رسانه‌ها حکایت از آن دارد که کره‌شمالی بین ماه مه و ژوئن سال گذشته تلاش کرده از پول مجازی استفاده کند اما به نظر می‌رسد این تلاش موفقیت آمیز نبوده است. طبق این گزارش،
به نظر می‌رسد مردم عادی کره‌شمالی شناخت کمی‌از پول مجازی دارند.
این همه در حالی است که به گفته معامله گران کره‌شمالی در حال حاضر برای به دست آوردن سرمایه به پول مجازی امید بسته است.
آینده اقتصاد کره‌شمالی
در مورد آینده اقتصاد کره‌شمالی دیدگاه‌های مختلفی وجود دارند، هرچند بسیاری از آنها متفق القول هستند که فروپاشی فاصله کمی‌از این کشور دارد. به گفته تحلیلگران، اگر کره شمالی در رویه ای که پیش گرفته تغییر ایجاد نکند سقوط حاکمیت این کشور در طول زمان، اجتناب ناپذیر خواهد بود.
با این حال، برخی از تحلیلگران سیاسی و اقتصادی
بر این باورند که چین، به عنوان شاهرگ اقتصادی کره شمالی،
تمایل چندانی بر فشار فلج کننده اقتصادی
علیه پیونگ یانگ را نداشته باشد، چرا که فروپاشی ناگهانی کره شمالی می‌تواند به امنیت منطقه شمال شرقی چین ضربه وارد کند. به طور کلی، برای آینده اقتصادی کره‌شمالی، سه سناریو مطرح است.
سناریوی اول
سناریوی اول این است که این کشور همچنان با پیشبرد برنامه هسته‌ای و ادامه قطع رابطه با جامعه بین‌المللی، به حیات خود ادامه می‌دهد.
در سال 2016 کره‌شمالی رشد 9 /3درصدی را تجربه کرد که از سال 1999 بی‌سابقه بود. این در حالی است که تحریم‌های بین‌المللی مانع آزمایش‌های هسته‌ای کره‌شمالی نیز نشده و شدت یافتن آنها نیز مشکل چندانی برای اقتصاد کره‌شمالی ایجاد نکرده است.
اقتصاددانان دلایل مقاومت کره‌شمالی را در چند مورد خلاصه می‌کنند. اول آنکه عمده تحریم‌های بین‌المللی با هدف ایجاد مشکل برای اقتصاد کره جنوبی اعمال نشده‌اند. از طرفی داشتن همسایه‌ای همچون چین این امکان را برای کره‌شمالی فراهم کرده که مقدار زیادی زغال‌سنگ به این کشور صادر کند. همچنین بخشی از درآمدهای کره‌شمالی از طریق فروش دارو، مواد مخدر، کالاهای تقلبی و سلاح به سایر کشورها حاصل می‌شود.
بنابراین عده‌ای بر این باورند که اگر اوضاع همین‌گونه ادامه پیدا کند، مشکلی برای اقتصاد کره جنوبی پیش نخواهد آمد. تا جایی که با توجه به پیش‌بینی‌های سایت «trading economics»، میانگین رشد تولید ناخالص ملی کره‌شمالی تا سال 2020 حدود یک درصد خواهد بود.
سناریوی دوم
سناریوی دوم این است که به دلیل فساد در نهادهای اقتصادی و سیاسی، عدم ارتباط قوی با بازارهای بین‌المللی و نبود حقوق مالکیت و رقابت، کره‌شمالی بیشتر از این دوام نیاورد و افزایش شدت تحریم‌های بین‌المللی، به‌خصوص تحریم‌های اقتصادی، اقتصاد این کشور را از پای درآورد. اگرچه تحت این شرایط امکان استفاده کره‌شمالی از سلاح‌های هسته‌ای افزایش یافته و جامعه جهانی به خطر خواهد افتاد.
سناریوی سوم
اما سناریوی سوم که سناریوی خوش‌بینانه اقتصاددانان است، گام گذاشتن کره‌شمالی در مسیر توسعه را پیش‌بینی می‌کند که البته این مسیر به سادگی هموار نخواهد شد.
برای شروع تغییرات اقتصادی معنادار، کره‌شمالی ابتدا به ضمانت‌های امنیتی از طرف غرب نیاز دارد. تفاوت اصلی میان کره‌شمالی و چین دهه 70 و ویتنام دهه 80 این است که، چین و ویتنام اصلاحات اقتصادی خود را زمانی آغاز کردند که ترسی از به خطر افتادن امنیت ملی خود نداشتند. اما در مورد کره‌شمالی، خصومت‌های بین‌المللی و انزوا در سال‌های گذشته، مهمترین عامل و شاید تنها عامل سدکننده مسیر اصلاحات است. یک راه‌حل دیپلماتیک برای تامین امنیت ملی کره‌شمالی می‌تواند به آن دسته از نخبگان این کشور که نیاز به تغییر و مدرنیزه‌شدن را درک کرده‌اند، کمک کند که بدون ترس از آینده اقدامات لازم را انجام دهند.
در سال‌های اخیر، منافع ملی برای کره‌شمالی، مهم‌تر از منافع یک طبقه یا ایدئولوژی خاص بوده است. امروزه، حفظ اقتدار دولت از ایجاد یک اتوپیای سوسیالیستی نیز برای کره‌شمالی مهم‌تر است. اما برای جلوگیری از فروپاشی، توسعه اقتصادی باید به عنوان هدف برتر در دستور کار قرار گیرد. مسئله اصلی این است که آیا رهبری کره‌شمالی جرات می‌کند به سمت اصلاحات اساسی و ساختاری گام بردارد یا خیر. به علاوه درخور توجه است که افراد دارای دانش اقتصادی در پیونگ‌یانگ از جایگاه مدیریتی برخوردار نیستند و به عبارت دیگر، حرفشان به جایی نمی‌رسد.
رهبران کره‌شمالی بر این باورند که با آزادسازی اقتصاد، سیستم حکومتی آنها نیز از بین خواهد رفت و احتمالاً هم درست فکر می‌کنند. اما از طرفی، بدون توجه به اقتصاد بازار، کره‌شمالی آینده روشنی نخواهد داشت. رهبران کره‌شمالی، هنوز به حداقل تغییرات ضروری در سیستم اقتصادی کفایت می‌کنند و ترجیح می‌دهند جایگاه خود را حفظ کنند. آنها از این می‌ترسند که منطق تغییر، منجر به تغییرات بیشتر شود و در نهایت، کنترل کشور را از دست دهند.
یکی از راه‌حل‌های پیش‌روی رهبران کره‌شمالی، بدون نیاز به تغییر رژیم، دریافت کمک‌های مالی و تضمین امنیت مالی از سوی غرب، در ازای دست کشیدن از برنامه‌های هسته‌ای است. اما تحت این شرایط، مقامات کره‌شمالی سعی خواهند کرد کنترل خود بر بخش دولتی اقتصاد را افزایش دهند و آن را تحکیم بخشند و در همین حین، گسترش روابط بازار را محدود کنند. در این صورت اگرچه کره‌شمالی پس از دریافت کمک از غرب از فروپاشی فاصله خواهد گرفت، اما با در پیش گرفتن آنچه ذکر شد، هرگز نخواهد توانست همچون کره جنوبی، مسیر توسعه را طی کند.
بخش عظیمی‌از جامعه جهانی موافق است که با پرداختن هزینه جلوگیری از فروپاشی اقتصاد کره‌شمالی، با خطرات ناشی از سلاح‌های کشتارجمعی این کشور مقابله شود. اگرچه در این شرایط، کمک‌های اقتصادی بر اساس خواسته‌های کره‌شمالی بوده و کمک چندانی به مدرنیزه‌شدن این کشور نخواهد کرد. تجربه روسیه در کمک مالی به کره‌شمالی در دهه 70 نشان داده است که اثرات این کمک‌ها بلندمدت نیست و اقتصاد کره‌شمالی بدون تغییر ساختار، در بلندمدت بهبود نمی‌یابد. دیر یا زود، کره‌شمالی باید رویکرد اقتصادی خود را تغییر دهد، وگرنه چیزی جز فروپاشی پیش روی این کشور نخواهد بود.
در روند گذار، می‌توان این‌گونه فرض کرد که به خاطر ملاحظات سیاسی، نقش دولت در فعالیت‌های اقتصادی نسبت به سایر کشورهایی که اقدام به اصلاح سیستم خود کرده‌اند، پررنگ‌تر است. تجربه ویتنام، به‌عنوان کشوری که اصلاحات خود را از طریق توسعه تولیدات صادراتی با نیروی کار ارزان آغاز کرد، می‌تواند برای کره‌شمالی نیز مناسب باشد. همچنین گفته می‌شود کره‌شمالی، تجربیات کره جنوبی، یعنی نقش برنامه‌ریزی دولتی در توسعه صادرات در دهه‌های 60 و 70 میلادی را برای بررسی قابلیت پیاده‌سازی، مورد مطالعه قرار داده است.
نقش جامعه بین‌الملل در انتخاب‌های کره‌شمالی
امروزه جامعه بین‌المللی این فرصت را دارد که روی انتخاب خط‌مشی‌های اقتصادی کره‌شمالی تاثیرگذار باشد. تاریخ طولانی کمک کشورهای توسعه‌یافته به کشورهای در حال توسعه نشان می‌دهد که کمک‌های مالی و غیرمالی آنها می‌تواند بیهوده و حتی در شرایطی، ضدتولیدی باشد. به عبارت دیگر، در غیاب اصلاحات مکمل کمک‌های مالی خارجی، وضعیت کشور می‌تواند نامساعدتر از پیش شود.
بنابراین کمک اقتصادی به کره‌شمالی که در صورت موافقت رهبران کره‌شمالی، بخشی از توافق هسته‌ای خواهد بود، باید همراه با تغییر سیستم دریافت کمک همراه شود و آن‌گونه که تا قبل از این صورت می‌گرفته است، ادامه نیابد. یعنی کمک‌های غرب به کره‌شمالی نباید بر مبنای درخواست‌های مقامات این کشور باشد. زیرا در این صورت، فروپاشی اقتصادی کره‌شمالی تنها به وقفه خواهد افتاد.
برنامه‌ای برای اثرگذاری و توسعه اقتصادی کره‌شمالی، باید در چارچوب «گفت‌وگوهای شش‌جانبه»
صورت گیرد. این گفت‌وگوها باید مورد قبول مقامات کره‌شمالی واقع باشد، اما باید تاکید شود که این کمک‌ها، بر مبنای استراتژی‌های مورد توافق جهت مدرنیزه‌شدن اقتصاد کره‌شمالی و پیوستن آن به اقتصاد جهانی صورت خواهد گرفت. همچنین کشورهای دیگری که قصد کمک به اقتصاد کره‌شمالی را دارند، باید در چارچوب این برنامه گام بردارند.
احتمال تحول اقتصادی
اما سوال است که تحت این شرایط، آیا تحول سیستم اقتصادی در کره‌شمالی ممکن است؟ در صورت عدم برقراری حقوق مالکیت و توسعه بخش خصوصی، پاسخ منفی است. در این کشور، بسیاری از شرکت‌های تولیدی و شرکت‌های تجاری، تحت کنترل و بازرسی ارتش، احزاب سیاسی، ارگان‌های دولتی و سرویس‌های امنیتی فعالیت می‌کنند.
در واقع این روند از دهه 80 میلادی آغاز شد و پس از آن نیز گسترش یافت. احزاب سیاسی، ارتش و بوروکراسی‌های امنیتی نیز از این شرایط منتفع می‌شوند. بنابراین نیاز به قوانین کارآفرینی جدید، بسیار مهم جلوه می‌کند. رهبران کره‌شمالی ممکن است بخواهند حق استفاده از ظرفیت‌‌های اقتصادی و حقوق مالکیت را در اختیار رهبران ارتش و سرویس‌های امنیتی قرار دهند که از این طریق، ثبات رژیم خود را تضمین کنند. البته این نوع از سرمایه‌داری در کره جنوبی جواب داده است.
طبق بررسی‌ها در دهه 70 میلادی، 98 درصد از مالکان کسب‌وکار در کره جنوبی، فرزندان زمین‌داران بزرگ و مقامات رسمی‌بودند. اقتصاددانان بر این باورند که ژنرال‌ها، رهبران ارتش و سیاستمداران کره‌شمالی، بهترین گزینه برای تبدیل شدن به سرمایه‌داران این کشور هستند. بنابراین در صورتی که کره‌شمالی از گسترش سلاح‌های هسته‌ای دست بکشد و کمک‌های خارجی را با اصلاحات نهادی همراه سازد،
می‌تواند در آینده‌ای نه‌چندان دور در مسیر توسعه گام بردارد.
****
چرا دیدار رهبران کره‌شمالی و آمریکا فرجامی نداشت
علی بیگدلی
کارشناس بین‌الملل
کره‌شمالی کشوری است که درهای خود را به روی جهان بسته و با آنچه که دارد خوش است. مردم این کشور از بسیاری امتیازات امروزه دنیا محروم هستند. تنها راه ارتباطی کره‌شمالی به چین است؛ چرا که در جنگ کره در سال 1953، چین از کمونیست‌ها و کره‌شمالی حمایت کرد و بعد هم مدار 38 درجه مبنای تقسیم کره‌شمالی و کره‌جنوبی شد. این ارتباط دوستانه همچنان میان چین و کره‌شمالی برقرار است و بیشترین حجم مبادلات کره‌شمالی درحال حاضر با چین صورت می‌گیرد.
مجموعه مبادلات تجاری یا درآمد بازرگانی کره‌شمالی سالی سه میلیارد دلار است که این رقم صرف هزینه‌های روزانه و معیشت عمومی‌جامعه می‌شود که البته این مسئله براساس قاعده و قانون مدونی انجام نمی‌شود.
بنابراین کره‌شمالی وضعیت خاصی دارد و شاید پول این کشور تابع نوسانات بین‌المللی نباشد. «وون» کره‌شمالی وابستگی چندانی به دلار ندارد، بلکه به «یوان» چین نزدیک است. بنابراین نوسانات ایجاد شده تاثیر چندانی روی زندگی عموم مردم ندارد.
هنگامی‌که قرار بود رهبر کره‌شمالی با ترامپ ملاقات کند، فیلمی‌منتشر شد که مردم این کشور درحال خوردن علف بودند و رهبر کره‌شمالی با دیدن این منظره بسیار متاثر شده و گفته بود که من حاضر نیستم دچار سرنوشت «قذافی» شوم.
بنابراین رهبر کره‌شمالی با چنین وضعیتی به دیدار ترامپ آمد و آرزوی وی این بود که بتواند با کمک آمریکا و سایر کشورها از تحریم‌ها رهایی یابد و سر و سامانی بگیرد. اما در این میان یک مسئله مهم وجود داشت و آن اینکه ترامپ از نظر سیاسی اشتباه بزرگی را مرتکب شد که این موضوع انتقادات بسیاری را حتی از سوی هم حزبی‌های وی برانگیخت. چرا که ترامپ بدون هیچ شرطی و بدون هیچ مذاکره قبلی به یکباره به دیدار رهبر کره‌شمالی رفت و به همین دلیل هم مذاکرات به نتیجه مطلوب نرسید و آمریکایی‌ها حاضر نشدند تحریم‌ها را بردارند یا قول مساعدی از جهت اقتصادی به کره‌شمالی بدهند که بتواند برای مذاکرات بعدی آماده شود. در نتیجه از چهارمین سفر آقای پامپئو به کره‌شمالی جلوگیری به عمل آمد و کاخ سفید اجازه نداد که این سفر صورت بگیرد.
از طرف دیگر، به دلیل اختلافات و جنگ تجاری که میان چین و آمریکا وجود دارد و به دلیل نفوذی که چین روی کره‌شمالی دارد، مذاکرات میان کره‌شمالی و آمریکا متوقف شده است. بنابراین امروز کره‌شمالی وضعیت بسیار مرارت‌باری دارد و معلوم نیست که به چه سمت و سویی خواهد رفت، مگر اینکه دوران جدیدی شکل گیرد و با رفع اختلاف چین و آمریکا، جنگ تجاری میان آنها خاتمه یابد.
ترامپ نیز در توئیتی گفته بود که به دلیل فشاری که ما بر چین وارد کرده‌ایم، چین همان فشار را بر کره‌شمالی وارد کرده است و بنابراین این کشور از ادامه مذاکرات خودداری می‌کند. در نتیجه تا این اختلافات میان چین و آمریکا وجود دارد، احتمال شروع مذاکرات مجدد میان آمریکا و کره‌شمالی امکان ناپذیر است.∎
نظر شما