بررسی دوره 17 ساله تولیدات سینمایی در سازمان تبلیغات اسلامی به بهانه پایان ماموریت حجتالاسلام خاموشی
چراغ خاموش در سینما
صاحبخبر - حوزه هنری در سال 57 با نام حوزه اندیشه و هنر اسلامی راهاندازی شد و در ابتدای دهه 60 به سازمان تبلیغات اسلامی پیوست. حجتالاسلام سیدمهدی خاموشی طی 17 سال گذشته ریاست سازمان تبلیغات اسلامی را برعهده داشت و روز گذشته حکم جانشین او اعلام شد. حوزه هنری در زمان ریاست سیدمهدی خاموشی، دو دوره مدیریتی را دیده است. از اواخر سال 1380 با آمدن سیدمهدی خاموشی، مدیریت 20ساله محمدعلی زم بر حوزه هنری تمام شد و حسن بنیانیان، طی دو دوره چهار ساله بهعنوان ریاست حوزههنری منصوب شد. از سال 1388 به بعد هم ریاست حوزه هنری به محسن مومنیشریف که پیشتر مسئولیت مرکز آفرینشهای ادبی حوزه را عهدهدار بود واگذار شد. موسسه سوره سینمای مهر و مستندسازی حوزه، مراکز تولیدات سینمایی حوزههنری هستند که در 17سال گذشته، دورههای مختلف و ساختارهای متنوعی را به خود دیدند. دورههایی که گاهی به محصولات سینمای داستانی اهمیت داده میشد و گاهی آثار مستند، مرکز توجه مدیران و سرمایههای حوزه هنری بود. اهمیت حوزه هنری از جنبه دیگری هم برای سینمای ایران مهم و اثربخش است. چون سهم قابل توجهی از سالنهای سینمایی کشور در اختیار حوزه هنری است ضمن اینکه از انتهای سال 92 هم سینماهای تحتپوشش بنیاد مستضعفان، بنیاد شهید و کمیته امداد هم به حوزه هنری واگذار شد از همین رو اکران نکردن برخی از آثار سینمایی در سالنهای سینمایی حوزه تاثیر مهمی در فروش داشتند. در ادامه به گزیدهای از مهمترین آثار سینمایی و مستند که در دوره ریاست خاموشی بر سازمان تبلیغات اسلامی و در نهاد حوزه هنری ساخته شدهاند اشاره شده است. سرمایهگذاری مشترک فیلم «دوئل» یکی از پرهزینهترین و البته مهمترین فیلمهای ژانر دفاع مقدس است که حوزه هنری هم در تولید آن مشارکت داشت. به غیر از فیلم «دوئل» فیلمهای دیگری همچون «خداحافظ رفیق» به کارگردانی بهزاد بهزادپور و «زیر درخت هلو» به کارگردانی ایرج طهماسب، «سیب و سلما» به کارگردانی حبیب الله بهمنی، «زیر نورماه» و «خیلی دور خیلی نزدیک» به کارگردانی رضا میرکریمی و «طلا و مس» و «بوسیدن روی ماه» به کارگردانی همایون اسعدیان ازجمله فیلمهای مشهوری هستند که حوزه هنری در تولید آن مشارکت داشت. «رنگ شب»، «تنهایی باد»، «تیک»، «عشق فیلم» و «صبحانهای برای دو نفر» از دیگر آثاری هستند که در فاصله 17 ساله گذشته، با مشارکت حوزه هنری ساخته شدهاند. «یه حبه قند» و «دربارهالی» رضا میرکریمی در سال 88 اثر موفق و بدیع «یه حبه قند» را ساخت ولی در همان سال ناکامترین اثر سینمایی در جشنواره فیلم فجر بود. در آن سالها، برخی از رسانهها شایع کردند که حوزههنری این فیلم را در مواجهه با «درباره الی» اصغر فرهادی ساخته است. شایعهای که با یادداشت ابراهیم حاتمیکیا به میرکریمی و در واکنش به جایزه «خرس طلایی» جشنواره فیلم برلین بیشتر قوت گرفت. حاتمیکیا در آن یادداشت نوشت: «کامات شیرین. اگر این حَبّه قندت نبود، یادمان میرفت کجایی هستیم و با کامِ تلخ در صفِ سفارتِ خرسنشان ایستاده بودیم تا از سرزمین همیشه آفتابمان به جبرِ همکار تلخمزاج، همه مهر دروغ بر پیشانی، متقاضی پناه به سرزمین همیشه ابری بگیریم.» طبقه حساس و پویا مهر یکی از سهامداران شرکت پویا مهر «سازمان تبلیغات اسلامی» است. در معرفی این شرکت که در سایت آن عنوان شده آمده است: «شرکت نرمافزاری پویامهر با هدف سرمایهگذاری و مشارکت در ایجاد و توسعه صنایع فرهنگی بر بستر هنرهای دیجیتالی، کامپیوتری و صنعت انیمیشن در سال 1384 تاسیس و فعالیتهای خود را در این زمینه سازماندهی و پیگیری میکند. این شرکت بهرغم اینکه فعالیتش را تولید انیمیشن عنوان کرده اما از ساخت دو فیلم سینمایی «سیزده59» و «یک سطر واقعیت» حمایت کرده است و همچنین آخرین مورد آن «طبقه حساس» به کارگردانی کمال تبریزی بود. انتقادهای بسیاری که به فیلم تبریزی شد باعث کم شدن واگذاری تولیدات سینمایی به این شرکت شد. «زادبوم» و قصه تحریم سال 87 که فیلم سینمایی «زادبوم» در جزیره قشم، آلمان و امارات فیلمبرداری میشد، شاید ابوالحسن داودی، کارگردان و حوزه هنری و بنیاد فارابی بهعنوان سرمایهگذاران پروژه فکرش را هم نمیکردند که این فیلم پرهزینه بعد از 9 سال با اما و اگر بتواند رنگ پرده سینما را به خود ببیند. این فیلم یک سال قبل از التهاب سیاسی سال 88 در جشنواره فیلم فجر، سیمرغ گرفته بود، اما زمان اکران درگیر سوءتفاهمهای سیاسی شد و در تمام این سالها در مواجهه با این فیلم، دوقطبی تکراری شکل گرفت و زورآزمایی رسانهای برای اکران شدن و نشدن فیلم، سالها طول کشید. نکته جالب اینکه این فیلم در سینماهای حوزه هنری هم فرصت اکران نداشت. حوزه هنری در مقام تهیهکننده در فاصله سالهای 91 تا 94، حوزه هنری درچهار فیلم «تاج محل»، «خسته نباشید»، «میهمان داریم» و «حوض نقاشی» بهعنوان تهیهکننده و سرمایهگذار حضور داشت. البته این چهار اثر سینمایی به غیر از «حوض نقاشی»، در گیشه موفقیت چندانی نداشتند. البته «خسته نباشید» و «تاج محل» با بودجههای پایین ساخته شدند و ازجمله آثار موفقی بودند که فرصت ساخت فیلم اول را برای کارگردانهای جوان فراهم کرد. اما در مورد «میهمان داریم» باید گفت که بهرغم حضور محمدمهدی عسگرپور بهعنوان کارگردان اثر نتوانست موفقیت چندانی در اقبال عمومی پیدا کند. تولید فیلم کوتاه در شهرستانها از اواخر سال 80، تمرکز بر تولید آثار فاخر در عرصه هنر دینی، شاخههای استانی حوزه هنری یکی پس از دیگری شکل گرفت و در همه استانها شعبهای از حوزه هنری افتتاح شد. در طول این سالها، آثار کوتاه مستند و داستانی با حمایت حوزه هنری و توسط فیلمسازان جوان تولید شد که البته بخشی از آن در جشنوارههای فیلم کوتاه و همچنین جشنواره فیلم 100 و جشنواره سینمایی نماز و نیایش که متولی آن حوزه هنری است، رونمایی میشدند. محمدرضا خردمندان از جمله فیلمسازان جوانی است که با تولید آثار کوتاه در حوزه هنری شناخته شد. تولید آثار مستند حوزه هنری حوزه هنری در سالهای اخیر، آنقدر که از ورود به عرصه تولید سینمای داستانی پرهیز کرده ولی در تولید آثار مستند ورودی جدی داشته است. پیش از سال 93 سازمان توسعه سینمایی سوره به تولید فیلم مستند میپرداخت اما مدیران حوزه تصمیم گرفتند تا یک واحد مستقل برای تولید مستند تشکیل شود. مستندهایی که مرکز مستند سوره حوزه هنری در سه سال قبل تولید کرده است، توانسته در جشنوارههای مستند سینماحقیقت و جشنواره فیلم فجر جوایز مهمی را دریافت کنند. «خاطرات خانه متروک»، «فصل هرس» و «A۱۵۷» ازجمله آثار موفق این سالها هستند. شکست تولید آثار تاریخی «پرچمهای قلعه کاوه» در سال 86 با کارگردانی محمد نوریزاد ساخته شد که یکی از شکستهای سنگین سینمایی حوزه هنری بود. فیلمی که فرصت اکران عمومی هم پیدا نکرد و با انتقادهای بسیاری در مورد هزینههای ساختش مواجه شد. «کربلا جغرافیای تاریخ» ازجمله اثار مستند داستانی بود که بهرغم پرداخت جدید به حماسه عاشورا هیچگاه نتوانست نظر منتقدان و رسانهها را به خود جلب کند. این مستند حتی به صورت محدود در سالنهای سینمایی اکران شد ولی موفقیت چندانی نداشت.∎
نظر شما