صاحب‌خبر - آفتاب یزد در گفت‌وگو با کارشناسان هوایی این مهم را بررسی کرده که آیا این امکان وجود دارد که با توجه به تحولات جدید در روابط تهران- مسکو، ایران ناوگان خطوط هوایی خودرا که پیر و فرسوده است با کمک روسیه جوان نماید؟ کارشناسان به چند دلیل پاسخ منفی می‌دهندآفتاب یزد- گروه اقتصادی: نگرانی از فرسوده شدن روز افزون ناوگان هوایی کشور و نیاز مبرم به خرید هواپیماهای جدید، با نزدیک‌تر شدن به موعد تحریم‌های آمریکا در حال شدت گرفتن است. بعد از برجام، ایران توانست در قالب سه توافق جداگانه، قرارداد خرید یکصد فروند ایرباس، 80 فروند بوئینگ و 20 فروند ATR را با این شرکت‌های بین‌المللی منعقد کند. اما پس از وقوع برخی رویدادها در جهان سیاست و خروج آمریکا از برجام، این شرکت‌های سازنده هواپیما از ادامه همکاری با ایران سر باززدند و ایران نهایتا در اواخر سال گذشته، آخرین هواپیماهای ارسالی را از ATR تحویل گرفت.در مجموع، تعداد کل هواپیماهای تحویل شده به ایران توسط سه شرکت مذکور، 11 فروند بود که از این تعداد، 9 فروند توسط ATR و سه فروند توسط ایرباس به کشورمان فروخته شد. این در حالی است که بوئینگ تاکنون هیچ هواپیمایی به ایران تحویل نداده است. با توجه به آنچه که ذکر شد و از سوی دیگر، با توجه به تحول اخیر در روابط ایران و روسیه، باید پرسید آیا این کشور می‌تواند کسری صنعت هواپیمایی کشورمان را جبران کند و اگر این امکان وجود دارد، چرا تا کنون در این راستا از سوی همسایه شمالی اقدامی صورت نگرفته است؟ تفاهم‌نامه خرید 40 فروند هواپیمای سوخودر همین راستا، دو شرکت هوایی آسمان و ایران‌ایرتور پنجم اردیبهشت ماه، تفاهم‌نامه‌ای برای خرید 40 فروند هواپیمای مسافربری سوخو را با روسیه امضا کردند. بر این اساس، تفاهم نامه خرید ۲۰ فروند سوخو بین مدیران عامل دو شرکت هواپیمایی آسمان و شرکت هواپیماسازی سوپر جت امضا شد. شرکت ایران ایرتور دیگر شرکت ایرانی است که اقدام به امضای تفاهم‌نامه برای خرید ۲۰ فروند هواپیمای سوخو سوپر جت ۱۰۰ کرد.این در حالی است که چندی پیش، دنیس مانتوروف، وزیر صنعت و بازرگانی روسیه گفت: «در میان قطعات و تجهیزات هواپیمای سوپر جت یکصد قطعه وجود دارند که در آمریکا تولید می‌شوند و طبق تحریم‌های آمریکا ما باید از خزانه‌داری این کشور مجوز بگیریم. فعلا پاسخی از واشنگتن در اینباره دریافت نکرده‌ایم و متاسفانه زمان بررسی این درخواست نیز در دولت آمریکا نامشخص است.»ساختار فنی سوخواز دیدگاه فنی، طراحی بدنه سوپرجت ۱۰۰ توسط شرکت سوخو انجام گرفته، اما مشاور طراحی، شرکت بوئینگ بوده است. سامانه کنترل بال توسط شرکت لیبهر آلمان و داخل هواپیما توسط شرکت پنین فارینای ایتالیا طراحی شده و شریک راهبردی سوخو برای ساخت این هواپیما هم شرکت آلنیای ایتالیاست. بیشتر تجهیزات الکترونیک و ناوبری هواپیما هم توسط شرکت تالس فرانسه طراحی و ساخته شده‌اند. البته در زمینه موتور نگرانی کمتری بابت تحریم‌های احتمالی ایالات متحده برای صادرات هواپیما به ایران وجود دارد. موتور این هواپیما با نام سام۱۴۶ ساخت یک کنسرسیوم مشترک بین شرکت روسی نپوسترن و شرکت فرانسوی سفران است. نپوسترن توانمند‌ترین سازنده موتور هواپیماهای جنگی روسیه است و موتور سوخو ۲۷، ۳۰، ۳۵ و تی ۵۰ را ساخته است. شرکت ایران ایرتور پیش تر هم یکی از اصلی ترین شرکت‌هایی بود که از هواپیماهای روسی استفاده می‌کرد. پیش از ممنوع شدن استفاده از هواپیمای توپولوف ۱۵۴ این شرکت از اصلی‌ترین کاربران این هواپیما بود. توپولوف ۱۵۴ سه حادثه خونین را برای این شرکت رقم زده که بیش از ۲۶۰ نفر کشته در پی داشته است. پس از ممنوعیت استفاده از توپولف، شرکت ایران ایر تور مجبور شد ناوگان خود را با هواپیماهای مک‌دانل داگلاس ام‌دی-۸۰ با عمر بالای بیست سال که به‌صورت دست چندم خریده بود جایگزین کند.روسیه منافع خودش را در نظر می‌گیردبا توجه به آنچه ذکر شد، باید دید که روسیه و هواپیماهای ساخت این کشور تا چه اندازه برای آینده صنعت هوانوردی ما قابل اعتماد هستند.کاپیتان هوشنگ شهبازی، خلبان سابق شرکت هواپیمایی جمهوری اسلامی ایران (ایران ایر) در این راستا به آفتاب یزد گفت: «این مسئله باید به شکل کلان‌تری مورد بررسی قرار گیرد و ارزیابی آن به صورت تخصصی، نتیجه خوبی نخواهد داشت. در این راستا باید ذکر شود که روسیه هیچ وقت هم پیمان خوبی برای ما نبوده و نیست. اگر هم روسیه بخواهد هواپیماهای مورد نیازمان را به ما بفروشد، چون این تجربه‌ها را قبلا در هواپیماهای اوکراینی ایران 140، سایر قراردادها، موشک‌های 300S و... با روسیه داشته‌ایم، این کشور معمولا در درازمدت منافع خودش را در نظر می‌گیرد. ممکن است در کوتاه‌مدت از ما باز هم به خاطر منافع خودش استفاده کند که می‌تواند شامل فروش هواپیما نیز باشد.» شهبازی در ادامه تصریح کرد: «روسیه ممکن است مثلا یکصد فروند هواپیمای سوخو به ما بفروشد اما اگر آمریکا به او فشار بیاورد، به خاطر منافع خودش و به خاطر رهایی از تحریم‌های آمریکا احتمال دارد که قطعات یدکی هواپیماهای مذکور را تامین نکند، تکنولوژی آنها را انتقال ندهد یا خیلی اقدامات دیگر انجام دهد.»اهمیت بحث خدمات و آموزش فناوری هواپیمااین همه در حالی است که علاوه بر بحث فروش هواپیماها، ارائه خدمات پس از فروش و نیز ارائه آموزش‌های لازم جهت استفاده از تکنولوژی خاص این محصول از درجه بسیار بالای اهمیت برخوردار است. در صورتی که این دو مرحله پسین به درستی و در زمان مناسب اجرا نشوند، عملا هواپیماهای خریداری شده غیر کاربردی و بی‌مصرف می‌شوند. در واقع، کار به جایی خواهد رسید که گویی هزینه‌ای که برای خرید این هواپیماها پرداخت شده، هدر رفته است، چرا که در وهله اول برای استفاده از هواپیمای ساخت یک شرکت خاص، باید آموزش‌های مورد نیاز به خلبانان و تیم فنی ایرانی منتقل شود و این در حالی است که خلبانان ایرانی برای هواپیماهای غربی آموزش دیده‌اند و با سیستم هواپیمایی شرق از جمله روسیه آشنایی ندارند. در وهله دوم نیز اهمیت ارائه خدمات و فروش قطعات یدکی مورد نیاز برای مواقعی که هواپیماها با مشکل مواجه می‌شوند، بر کسی پوشیده نیست. روسیه برای جهان سومی‌ها هواپیما می‌سازدکاپیتان شهبازی در اینباره می‌گوید:«پایه و اساس هواپیمایی ایران غربی است. این شامل آموزش‌ها، دستگاه‌های روزمینی، پروازها، هواپیمایی و خیلی مسائل دیگر ماست. خود روسیه در حال حاضر از هواپیماهای غربی استفاده می‌کند و فقط به خاطر بحث تجارت و منافع اقتصادی خود، این هواپیماها را برای جهان سومی‌ها تولید می‌کند.»این خلبان سابق ایران‌ایر با اشاره به اینکه روسیه دیگر توپولوف تولید نمی‌کند، افزود: «توپولوف، نسل قدیمی هواپیماهای روسی بود و نسل جدید هواپیمایی روسیه سوخوها هستند که یکی از نمونه‌های آن سوخو 100 است.» هواپیماهای روسی از نظر جغرافیایی مناسب نیستندوی تاکید کرد: «حتی با در نظر گرفتن ‌آموزش خلبانان ایرانی برای هدایت هواپیماهای روسی، اما باید گفت که هواپیماهای روسی از نظر جغرافیایی برای ما مناسب نیستند. از سوی دیگر، واضح است که خلبانان ما آموزش غربی دیده‌اند و برای این کار باید عملکرد هواپیماهای جدید روس را بیاموزند. از آنجا که در این راستا ما باید از یک سیستم به سیستمی دیگر تغییر کنیم، اقدامی زمان‌بر و هزینه‌بر است. در این میان مشخص نیست که آیا قرار است سیستم هواپیمایی ما کلا شرقی شود که فعلا در مدت تحریم و عدم مراوده با آمریکا بتوانیم از آن استفاده کنیم یا اینکه این یک پدیده موقتی است؟ این آموزش‌های متفرقه هزینه‌ها را بالا می‌برد و از نظر اقتصادی برای ایران به صرفه نخواهد بود.» کاپیتان شهبازی تاکید کرد: «به باور من باید در سیاست‌های کلان کشورمان مقداری تجدیدنظر کنیم و منافع ملی خود را بیشتر در نظر بگیریم. از اینکه اساس سیستم هواپیمایی ما از هر نظر شرقی شود، از دیدگاه اقتصادی و زمانی در راستای منافع ملی کشورمان نیست، چون این یک اقدام نصفه و نیمه خواهد بود و از سوی دیگر، پیشرفت صنعت هوانوردی غرب اساسا قابل مقایسه با صنعت هوانوردی بلوک شرق نیست، چرا که بلوک شرق خودش هواپیما را از غرب تهیه می‌کند. به طور مثال، همه هواپیماهای خطوط هوایی روسیه، ایرباس و بوئینگ هستند و این در حالی است که هواپیماهای سوخوی خود را به ما می‌فروشند. بنابراین تصمیم‌گیرندگان صنعت هوانوردی ما باید تخصصی‌تر فکر کنند نه سیاسی تر. متاسفانه بیشتر تصمیمات ما سیاسی است و اقتصاد و منافع ملی در آنها کمتر مدنظر قرار می‌گیرد.»شکی نیست که حتی در بدترین شرایط نیز، اعمال سیاست‌های درست می‌تواند راهگشای بسیاری از بن بست‌های کشور باشد. امید است که در این راه با انتخاب یک شریک تجاری نامناسب، ادامه مسیر پرچالش صنعت هوانوردی کشور را دشوارتر از قبل نسازیم.∎​