صاحب‌خبر - گفت وگو از ريكا حسامي اشاره: گراميداشت مقام دختران در اين هفته همزمان با ولادت حضرت معصومه (س) يكي از مهم ترين مسائلي بود كه توجه همه اقشار جامعه را به خود معطوف داشت. در نظام اسلامي دختران و زنان از جايگاه ويژه اي برخوردارند و حفظ حرمت و جايگاه آنان از موضوعاتي است كه مورد تاكيد مي باشد. نامگذاري روز «دختر «در روز ولادت حضرت معصومه (س) و توجه به مطالبات و مشكلات آنها فرصت خوبي است كه ضمن تكريم اين قشر عزيز جامعه به بايدها و اقدامات و برنامه ريزي هاي دولت براي آنها بپردازيم . و اين سوال را مطرح كنيم كه مطالبات و مشكلات دختران امروز چيست و چه اقداماتي از سوي متوليان امر انجام شده است ؟ براي دريافت پاسخ اين پرسش و اقداماتي كه معاونت زنان و خانواده در اين خصوص انحام داده است با دكتر بهناز موحدي، مديرکل برنامه‌ريزي معاونت رئيس جمهور در امور زنان و خانواده كه داراي تحصيلات دکتراي تخصصي جامعه‌شناسي اقتصادي و توسعه است ، گفت و گو كرديم . وي معتقد است كه موضوع امنيت و اعمال خشونت چه در سطح خانواده و چه در سطح جامعه از موضوعاتي است که جنس مشکلات دختران را از پسران متفاوت مي‌سازد. دكتر موحدي بر اين باور است كه تبعات حاصل از شکاف‌هاي جنسيتي در آموزش، امنيت، اشتغال و بيکاري و...باعث بروز مسائل و مشکلاتي همچون افسردگي، سرخوردگي و بعضاً آسيب‌هاي اجتماعي همچون کاهش سن اعتياد به موادمخدر و يا خودکشي مي‌شود. وي از عوامل تاثير گذار در افزايش سن ازدواج دختران را نقش ارتباطات فاميلي در رخداد ازدواج و همچنين کاهش ميزان اعتماد اجتماعي و سطوح مسئوليت‌پذيري و خود محوري بيشتر در جوانان ذكر كرد و خاطر نشان ساخت كه نبود شغل و مسکن بر ميزان تمايل به ازدواج پسران تأثير قابل‌توجهي دارد. مديرکل برنامه‌ريزي معاونت رئيس جمهور در امور زنان تاكيد كرد كه مسئله حجاب بايد به حساسيت و مطالبه عمومي تبديل شود. اين گفت و گو فرا رويتان قرار دارد. تعداد دختران در کشور ما چند نفر است؟ براساس سرشماري سال 1395 تعداد 9345412 دختر در گروه سني 0 تا 14 سال يعني 23 درصد جمعيت زنان هستند. در ايران وزارت ورزش و جوانان، سن جواني را از 15 تا 29 سال در نظر گرفته است. بنابراين در گروه سني 29- 15 ساله هم تعداد دختران جوان برابر با 9886901 نفر مي‌باشد به‌عبارتي 25 درصد زنان در کشور ما در دوره جواني به سر مي‌برند. مهم‌ترين مشکلات دختران در کشور ما چيست؟ به‌طور کلي در کشور ما تا رسيدن به عدالت اجتماعي و دستيابي به فرصت‌ها براي همه اعضاي جامعه، گام‌هاي زيادي در پيش است. بخش بزرگي از آن ،به زير ساخت‌هاي اقتصادي باز مي‌گردد که تبعات آن فارغ از جنس بسياري از اعضاي جامعه را متأثر مي‌نمايد همچون بيکاري، نداشتن مسکن، اعتياد، سطح نامطلوب کيفيت زندگي و.... امّا بخش زيادي از تبعات حاصل از ساختارهاي اجتماعي و فرهنگي بر جامعه زنان و از جمله دختران تأثير گذاشته و منجر به ايجاد شکاف‌هاي همچون شکاف جنسيتي در آموزش، امنيت، اشتغال و بيکاري و... شده است که تبعات حاصل از اين مشکلات باعث بروز مسائل و مشکلاتي همچون افسردگي، سرخوردگي و بعضاً آسيب‌هاي اجتماعي همچون کاهش سن اعتياد به موادمخدر يا خودکشي مي‌گردد. موضوع امنيت و اعمال خشونت چه در سطح خانواده و چه در سطح جامعه نيز موضوع ديگري است که جنس مشکلات دختران را از پسران متفاوت مي‌سازد. از سوي ديگر دختران جوان دسترسي کمتري به آموزش مهارت‌هاي شغلي و در نتيجه دستيابي به فرصت‌هاي شغلي مناسب در کشور دارند و در صورت دسترسي به اين فرصت‌ها از امتيازات کمتري برخوردار بوده و کمتر امکان پيشرفت در شغل خود را دارند و کمتر در پست‌هاي مديريتي قرار مي‌گيرند. در زمينه گذران اوقات‌فراغت بويژه در نواحي کمتر برخوردار کشور نيز دختران با چالش‌هاي بيشتري نسبت به پسران رو به رو هستند. در حال حاضر يکي از اشکال‌ها، نابرابري برخورداري از امکانات و فرصت‌هاي موجود در حوزه ورزش در بين دختران نسبت به پسران مي‌باشد. همان‌طور که ذکر گرديد در مناطق کمتر برخوردار تبعات حاصل از اين مشکلات چشم‌گيرتر است. علت بالارفتن سن ازدواج دختران را چه مي‌دانيد؟ اساساً ازدواج و تأخير در آن امري اجتماعي است. شکل‌گيري و تغييرپذيري آن نزد افراد در فرآيند تعامل خود با جامعه و تحت تأثير سطوح مختلف کلان، مياني و خرد يعني ساختارهاي اجتماعي، خانواده و فرد قرار دارد. در اين ميان تغيير در سبک زندگي و در نتيجه تفاوت‌هاي ايجاد شده در تمايلات و انتظارات در سطوح فردي و خانوادگي، نقش سرمايه‌هاي اجتماعي از جمله نقش ارتباطات فاميلي در رخداد ازدواج و همچنين کاهش ميزان اعتماد اجتماعي و سطوح مسئوليت‌پذيري و خود محوري بيشتر در جوانان به‌عنوان متغيرهاي تأثيرگذار بر افزايش سن ازدواج و بعضاً تجرد قطعي دختران قابل توجه‌اند. از سوي ديگر، در کنار موارد فوق، مشکلات حاصل از ساختارهاي اقتصادي همچون نبود شغل و مسکن و... در سطح کلان، بر ميزان تمايل به ازدواج در پسران و واقعه ازدواج تأثير قابل‌توجهي دارد که بر کسي پوشيده نيست. لطفا در مورد اقداماتي که طي دو سال اخير از سوي معاونت زنان براي دختران انجام شده توضيح دهيد؟ زنان و دختران جوان پتانسيل بالقوه‌اي براي ارتقاء وضعيت جامعه در ابعاد مختلف اجتماعي، اقتصادي و سياسي را در اختيار دارند. از اين منظر دختران و زنان هم عامل توسعه محسوب مي‌گردند و هم از تبعات توسعه تأثير مي‌پذيرند. با در نظرگرفتن اين رويکرد ،در برنامه‌هاي ميان‌مدت و بلندمدت مورد توجه اين معاونت قرار داشته و اقداماتي در جهت توانمندسازي و بهره‌گيري از ظرفيت آنان در دستور کار معاونت قرار گرفته است که به برخي از اين موارد به اجمال اشاره مي‌گردد از جمله: • اجراي پروژه ملي تهيه بسته جامعه سياستگذاري و راهبردهاي عملياتي جهت ارتقاي وضعيت فرهنگي- اجتماعي و رفاهي خوابگاه‌هاي دانشجويان دختر در کشور با همکاري وزارت علوم. • اجراي طرح ملي آسيب‌شناسي رواني اجتماعي دانش‌آموزان دختر دوره دوم متوسطه با همکاري وزارت آموزش و پرورش. • جريان‌سازي موضوع آموزش حقوق و مسئوليت‌هاي فردي، خانوادگي و اجتماعي براي دختران و پسران با همکاري آموزش و پرورش. • تقويت، بازنگري و ارتقاي کارگروه دختران جوان در معاونت و برگزاري نشست‌هاي مربوطه در راستاي نيازسنجي و برنامه‌ريزي براي ارتقاي وضعيت دختران جوان. • تهيه «برنامه ملي آموزش خانواده (قبل، حين و بعد از ازدواج)» و «برنامه ملي ارتقاي تندرستي و نشاط زنان و دختران» به‌عنوان دستور اولين جلسه اصلي ستاد ملي زن و خانواده که در جلسه مذکور به تصويب رسيد. • پيگيري لايحه حذف تبصره ماده 26 قانون حمايت از کودکان و نوجوانان بي‌سرپرست و بد سرپرست طي ارسال نامه به رئيس مجلس شوراي اسلامي با امضاي معاونت حقوقي رئيس جمهور، دستيار رئيس جمهور در حقوق شهروندي و معاون رئيس جمهور در امور زنان و خانواده و تهيه سند پشتيبان. • تعامل با مجلس شوراي اسلامي در موضوع بررسي ازدواج زودهنگام دختران و تأکيد بر بلوغ فکري و عقلي. و همچنين حمايت از برنامه‌هايي همچون: • بهبود وضعيت بهداشتي دانش‌آموزان دختر محروم و نيازمند در مناطق محروم در سراسر کشور. • اجراي برنامه مشاوره قبل از ازدواج در جهت بهبود سبک زندگي زناشويي (ايفاي نقش همسري، سلامت زوجيت، فرزندآوري و بارداري سالم و...). • برگزاري برنامه آموزش پيش از ازدواج‌هاي جوان. • تقويت شيوه‌هاي ارتباطي و مهارتي براي دانش‌آموزان دختر. • تحت پوشش قراردادن دانش‌آموزان دختر بازمانده از تحصيل محروم و نيازمند پايه‌هاي اول تا ششم. • توسعه سوادآموزي دختران عشايري و روستايي. • توسعه و گسترش ورزش و بهبود سلامت جسمي، رواني و اجتماعي دختران و زنان. • آموزش و ترويج کارآفريني و توسعه کسب و کار پايدار براي دختران و زنان روستايي و عشايري. بيشترين مطالبات دختران حول چه موضوعاتي است؟ مطالبه، خواسته‌اي تشديد شده و حساسيتي است که منشأ تحرک مي‌گردد توانمندي يک نظام در آن است که بتواند نگرش‌ها و خواهش‌هاي عمومي را با نگاه‌ها و خواسته‌هاي خود هماهنگ و آرمان‌هاي خود را به خواست عمومي تبديل نمايد. اگر نظام براي مطالبه عمومي و حرکت اجتماعي برنامه و سياست روشني نداشته باشد، حساسيت‌‌هاي اجتماعي توسط «ديگران» هماهنگ و مديريت مي‌شود و نظام مجبور به واکنش‌هاي انفعالي و تن‌دادن به خواست عمومي يا مقابله با مطالبات مردمي است و اين هر دو خسارت‌بار خواهند بود. براساس يافته‌هاي حاصل از طرح ملي بررسي مسائل زنان در ايران موضوعات به ترتيب تبعيض و نابرابري، بيکاري، امنيت اجتماعي، نداشتن آزادي و حق انتخاب، نداشتن منزلت اجتماعي، فقر و محروميت اقتصادي از جمله مطالبات زنان مطرح شده‌اند ولي همانطور که قبلاً هم ذکر گرديد مسائل و مشکلات دختران جامعه ما متأثر از ساختارهاي اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي جامعه است . مديريت صحيح مطالبات علاوه بر آنکه نيازمند تدوين مباحث نظري در اين باره است، نيازمند طراحي الگويي براي هماهنگ‌سازي نهادهاي سياست‌گذار، برنامه‌ريز و اجرايي با يکديگر و با جامعه علمي و نهادهاي غيرحکومتي و مردمي است. آنچه در بطن همه مطالبات دختران و زنان جامعه ما نهفته است موضوع تحق عدالت جنسيتي در کليه ساختارهاي اجتماعي، فرهنگي و سياسي و اقتصادي است. براي بهبود وضعيت دختران چه بايد کرد؟ زنان و مردان موقعيت‌هاي متفاوتي را چه در حيات خانوادگي و چه در حيات اجتماعي اشغال کرده‌اند. بخشي از اين تفاوت‌ها را مي‌توان عقلاني و ناشي از ضرورت ايفاي مسئوليت‌هاي متفاوت زنان و مردان براي دستيابي به مصالح اجتماعي دانست و بخشي را پيامد نگرش‌هاي غلط و فرودستانه به‌شمار آورد. امّا هر دو مورد (به رغم تفاوت‌ها )در اين نکته مشترکند که به حساست جنسيتي در سياست‌ها و برنامه‌ها عقلانيت مي‌بخشند. به تعبير رساتر ضرورت نگاه جنسيتي گاهي به‌دليل لزوم طراحي الگوهاي متمايز در مشارکت اجتماعي، اقتصادي، سياسي و فرهنگي و در روابط خانوادگي است و در برخي موارد به دليل جبران عقب‌ماندگي‌هاي ناشي از نگرش‌هاي تحقيرآميز و نقش‌هاي فرودستانه است. بنابراين يکي از گام‌هاي اساسي در اين حوزه جريان‌سازي برنامه‌ريزي جنسيتي است.از سوي ديگر زنان و دختران جوان پتانسيل بالقوه‌اي را براي ارتقاي وضعيت جامعه در ابعاد مختلف اجتماعي، اقتصادي و سياسي در اختيار دارند. براي بهره‌مندي از جامعه‌ي آگاه و توسعه‌يافته لازم است كه همه اقشار جامعه بويژه قشر پر شمار دختران در عرصه‌هاي مختلف اجتماعي نقش داشته باشند. دختران جامعه ما براي نيل به هويت‌هاي ارزشمند از نظر جامعه لازم است وارد فعاليت‌هاي اجتماعي شده و سرمايه‌هاي فرهنگي بويژه تحصيلات عالي و نيز سرمايه مادي خود را افزايش دهند. توانمندسازي و آگاهي بخشي به زنان و دختران جوان علاوه بر تقويت مشارکت اجتماعي و سياسي آنان نقش بسزايي در پيشگيري از آسيب‌هاي اجتماعي در سطوح فردي، خانوادگي و خانواده و در سطح کلان يعني جامعه خواهد داشت. همه دستگاه‌هاي اجرايي لازم است در برنامه‌ها و سياست‌هاي اجرايي خود موضوع تحقق عدالت جنسيتي و تأثير برنامه‌ها بر جامعه دختران و زنان کشور را در نظر بگيرند همچنان که قانونگذار در ماده 101 قانون برنامه ششم به اين مهم تأکيد نموده است و از سوي ديگر دختران جامعه ما به سطحي از خودباوري برسند به‌گونه‌اي که به نقش و تأثير خود در جامعه اعتماد داشته و تلاش نمايند با افزايش مهارت‌هاي فردي و اجتماعي خود در سرنوشت فردي و اجتماعي تأثيرگذار بوده و مشارکت داشته باشند. ترديدي نيست که براي رسيدن به توسعه پايدار نقش دختران ما بسيار اساسي بوده و مي‌توانند در جهت ايجاد جامعه‌اي پايدار، تاب‌آور و به دور از آسيب‌هاي اجتماعي تهديدکننده خانواده گام‌هايي اساسي بردارند. بويژه آنکه ساختار سني جمعيت در دهه‌هاي اخير متأثر از ايجاد تغيير در نيازها و ظرفيت‌هاي اقتصادي، اجتماعي و نهادي جامعه، افزايش سهم جوانان از ساختار سني جامعه و (پنجره جمعيتي) از ظرفيت‌هاي متفاوتي با ساير جوامع برخوردار است.پنجره جمعيتي تا دهه دوم 1400 مي‌تواند هم فرصت‌هاي مناسبي را براي توسعه و چالش‌هايي را براي سياستگذاران فراهم آورد.بدون ترديد در دوره‌اي که پنجره‌ي جمعيتي باز است سياست‌گذاري و برنامه‌ريزي‌ها بايستي به‌طور خاص بر جمعيت در سنين فعاليت بويژه جوانان متمرکز باشد. لذا مديريت مسائل دختران جوان کشور با توجه به تغييرات اجتماعي، اقتصادي، فرهنگي و... در دهه‌هاي اخير بسيار مهم و ضروري است. اهميت ارتقاي فکري و فرهنگي دختران چقدر است و براي نهادينه کردن فرهنگ حجاب در اين قشر چه بايد کرد؟ ايران کشوري است که تحت حاکميت اسلام قرار دارد و تعميق باورهاي ديني و نهادينه شدن آن نه تنها از ديدگاه اسلامي و شرعي اهميت دارد بلکه به لحاظ قانوني نيز از جايگاه بالايي برخوردار است و در قانون اساسي کشور به آن تأکيد شده است. به‌منظور رعايت قوانين چه در حوزه شرعي و چه در حوزه حاکميتي، رعايت قوانين موجود در حوزه حجاب و عفاف اهميت بالايي دارد. البته موفقيت در اين عرصه منوط به آن است که حجاب به يک مطالبه و حساسيت عمومي تبديل شود چنانکه در موضوع هسته‌اي توانمندي نظام در تبديل حساسيت‌هاي خود به مطالبه عمومي، موفقيت در اين عرصه را تضمين نمود. بي‌ترديد نقش دستگاه‌هاي فرهنگي در ارتقاي فکري و فرهنگي جوانان و هم‌چنين تعميق باورهاي ديني غيرقابل انکار است. ضروري است به دور از نگاه جنسيتي و فارغ از اعمال سليقه‌هاي شخصي، به‌صورت هدفمند، مستمر و برنامه‌ريزي شده به اين موضوع پرداخته شود. متشكرم.∎​