صاحب‌خبر - عطیه لباف روزنامه‌نگار اجلاس 174 اوپک و تمام حساسیت‌های نتیجه این نشست چند روزی است که صدرنشین اخبار انرژی در جهان است. در این میان رسانه‌ها توجه ویژه‌ای به اظهارات وزیر نفت ایران دارند. چرا که ایران و چند کشور دیگر عضو در اوپک مخالف طرح پیشنهادی عربستان و روسیه مبنی بر افزایش تولید نفت خام هستند. هرچند که نقش امریکا در روند این دوره از اجلاس اوپک را نمی‌توان نادیده گرفت، اما وزیر نفت ایران از بدو ورودش به وین پایتخت اتریش که مقر این سازمان است، بر یک موضوع تأکید دارد. بیژن زنگنه می‌گوید: «اوپک سازمانی مستقل از امریکاست. به همین خاطر رفتارهای مداخله‎جویانه امریکا در اوپک قابل قبول نیست.» زنگنه می‌گوید که حفظ استقلال اوپک و حمایت از سیاست‎زدایی در این سازمان اهمیت ویژه‌ای دارد. او این روزها در شرایط حساسی به مذاکرات سخت نفتی با همتایان خود می‌پردازد. در همین حال کارشناسان تصمیم وزیر نفت ایران برای وتو کردن طرح افزایش تولید نفت خام را که ممکن است از سوی عربستان و روسیه طرح شود، تأیید می‌کنند و می‌گویند که این طرح بیشتر بررسی شود تا منافع هیچ کشوری به‌خطر نیفتد. مهدی عسلی کارشناس بین‌المللی انرژی و مدیر کل سابق مجامع انرژی و امور اوپک ایران که مدتی است در خارج از کشور به تدریس مشغول است، در گفت‌و‌گو با «ایران» به بررسی این موضوع پرداخت. این گفت‌و‌گو را در ذیل بخوانید: 24 کشور تولید‌کننده نفت (14 کشور عضو اوپک و 10 کشور خارج از اوپک) در نوامبر 2016 توافق کردند برای اعاده تعادل بازارهای نفت حول قیمت های قابل قبول حدود 1.8 میلیون بشکه از تولید نفت خود را کاهش دهند. حال کشور عربستان که بزرگترین تولید‌کننده و صادر‌کننده نفت در اوپک است، خواهان کنار گذاشتن توافق مزبور و افزایش تولید شده. فکر می‌کنید که چرا؟ آنها ادعا می کنند کاهش تولید ونزوئلا و نیز تحریم‌های نفتی امریکا علیه ایران بازار نفت را تحت فشار قرار داده و قیمت‌های نفت را به سطوحی بالا می‌برد که قابل قبول نبوده و می‌تواند با کاستن از رشد اقتصادی و تقاضا برای نفت از یک سو و افزایش تولید نفت غیر متعارف از سوی دیگر مجدداً شرایطی مانند نیمه دوم سال 2014 فراهم کرده و به سقوط قیمت‌های نفت منجر شود.به عبارت دیگر اگر تا دو ماه پیش عربستان تمایل داشت با تمدید معاهده 2016 به تقویت بازار و افزایش قیمت نفت کمک کند هم‌اکنون فعالانه در تلاش افزایش تولید خود و سایر اعضای اوپک و حتی روسیه است.انگیزه سیاست قبلی عربستان بر پایه نیاز آن کشور به‌قیمت‌های بالای نفت برای موازنه بودجه آن کشور (در حد 85 دلار در هر بشکه) و ارزش‌گذاری بالاتر سهام آرامکو هنگام عرضه این سهام در بازارهای مالی بود در حالی که انگیزه سیاست نفتی کنونی آن کشور ترکیبی از اهداف سیاسی و اقتصادی است. عربستان برای نشان دادن توانمندی خود به جبران کاهش عرضه ناشی از تحریم‌های ایران عملاً تولید خود را به بیش از 10 میلیون بشکه در روز و صادرات خود را به بیش از 7 میلیون بشکه در روز افزایش داده است. عربستان توافق بر سر افزایش تدریجی تولید اوپک را اجتناب‌ناپذیر خوانده و روسیه به افزایش تولید در حد 1 تا 1.5 میلیون بشکه در روز برای جلوگیری از افزایش قیمت نفت و افزایش تولید نفت غیر متعارف امریکا اظهار تمایل کرده است. از آنجا که گزارش‌های مختلف به موانع افزایش بیشتر تولید غیر متعارف در امریکا اشاره کرده و افزایش سریعتر نفت امریکا را غیر محتمل دانسته‌اند، بنابراین نگرانی روسیه از این منظر حداقل در کوتاه مدت موجه نیست.از طرفی عربستان سعودی به قیمت‌های بالای نفت برای موازنه بودجه و نیز ارزش‌گذاری بهتر سهام آرامکو نیاز دارد. گزارش IMF قیمت 87 دلار در هر بشکه برای حذف کسری بودجه عربستان را لازم می‌داند.این احتمال وجود دارد که تغییر آشکار موضع آن کشور ظرف دو ماه گذشته برای خوشایند مقامات دولت امریکا بوده و عربستان مایل خواهد بود فرصت بیشتری برای افزایش تدریجی تولید خود به دست آورد. اما در حال حاضر سه کشور از بنیانگذاران اوپک (ایران، ونزوئلا و عراق) با کنار گذاشتن توافق نوامبر 2016 و افزایش تولید مخالفت کرده‌اند. آیا شما هم پیش‌بینی می‌کنید که تولید نفت خام ایران و ونزوئلا در ماه‌های آتی روند نزولی داشته باشد؟ هنوز مشخص نیست اما سناریوی آژانس بین‌المللی انرژی IEA مبنی بر کاهش 30 درصدی مجموع تولید ایران و ونزوئلا (23 درصد ایران و 40 درصد ونزوئلا) تا پایان سال آینده به‌دلیل تحریم‌ها بیانگر این موضوع است. علاوه بر این تنگناهای تجارت و تولید نفت در این دو کشور در کنار تغییر موضع نفتی عربستان طی دو ماه اخیر حاکی از آن است که در شرایط حاضر ملاحظات سیاسی بیش از محاسبات اقتصادی مورد توجه مقامات نفتی این کشورها قرار داشته و بر مذاکرات کشورهای صادر‌کننده نفت اوپک و غیر اوپک سایه افکنده است. مهم‌ترین علت پیچیدگی مذاکرات کنفرانس 174 اوپک را چه می‌دانید؟ علاوه بر انگیزه دو کشور بزرگ تولید‌کننده نفت روسیه و عربستان، آنچه شرایط را پیچیده‌تر و برای دیپلماسی نفتی ایران دشوارتر می کند، خروج امریکا از برجام و تهدید تحمیل تحریم‌های سخت علیه کشور از جمله صادرات نفت ایران در چند ماه آینده است. اینها مستمسکی در دست کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس اوپک شده است تا با ادعای حفظ سهم اوپک در بازار و حفظ عرضه در سطح تقاضای برآورد شده برای نفت اوپک در سال آینده (Call on OPEC) خواستار افزایش تولید اوپک در ماه‌های آینده شوند. فکر می‌کنید عربستان چقدر می‌تواند تولیدش را افزایش دهد؟ یکی از واقعیت‌های شناخته شده بازار نفت در دهه‌های گذشته سیاست اوپک، خودداری از تولید در سطح حداکثر ظرفیت تولید و نگهداری بخشی از ظرفیت تولید خود به‌عنوان ظرفیت اضافی (Spare capacity) برای ایفای نقش موازنه گر بازار نفت (به اصطلاح انگلیسی Swing producer) بوده است. تحمل این هزینه و نگهداری ظرفیت اضافی تولید سازمان این امکان را داده است که در زمان لازم با افزایش تولید خود مانع افزایش شدید و ناخواسته قیمت نفت شده و ثبات بازار نفت را تأمین کند. در حال حاضر ظرفیت اضافی تولید عربستان حدود 1.5 میلیون بشکه، ظرفیت اضافی امارات متحده عربی و کویت نیز درمجموع حدود 570 هزار بشکه و روسیه حدود 0.5 میلیون بشکه در روز برآورد می شود. البته سازمان بین‌المللی انرژی ظرفیت اضافی عربستان را در حد 2 میلیون بشکه برآورد کرده است اما به نظر می رسد برآورد این سازمان مقداری بالاتر از واقع باشد. فکر می‌کنید بهترین موضعی که هیأت ایرانی می‌تواند در کنفرانس 174 اوپک بگیرد، چیست؟ هیأت ایرانی شرکت‌کننده می‌تواند این خواسته را در کنفرانس مطرح کند که با توجه به تغییر مواضع عربستان در دو ماه گذشته فرصتی برای بررسی کارشناسی تبعات کنار گذاشتن توافق نوامبر 2016 وجود نداشته و لازم است دبیرخانه اوپک با همکاری کشورهای غیر اوپک متعاهد گزارشی تحت عنوان استراتژی خروج «Exit Strategy» با هدف حداقل کردن هزینه‌های پایان توافق نوامبر 2016 همزمان با تضمین قیمت منصفانه و منطقی برای نفت به کشورهای عضو و غیر اوپک متعاهد ارائه کند تا بر اساس آن گزارش در کنفرانس 175 اوپک تصمیم صحیحی در این مورد اتخاذ شود. تعویق تصمیم گیری در مورد معاهده کاهش تولید در کنفرانس 174 اوپک در روز جمعه به کنفرانس بعدی اوپک در پایان سال میلادی می‌تواند نشانه‌ای از پختگی سازمان اوپک و وزیران کشورهای عضو باشد. بنابراین نتیجه احتمالی کنفرانس 174 اوپک را می‌توان سازشی بر سر به تعویق انداختن تصمیم نهایی در مورد توافق نوامبر 2016 تا کنفرانس بعدی همراه دانست که با انتشار بیانیه‌ای متضمن تأکید بر رصد کردن بازار نفت از سوی سازمان کشورهای صادر‌کننده نفت (اوپک) و کشورهای متعاهد برای اطمینان از عرضه کافی نفت و ثبات بازارها و در صورت لزوم تشکیل کنفرانس غیرعادی همراه است تا توجیه لازم برای افزایش عملی عرضه نفت از سوی روسیه و برخی از کشورهای عضو اوپک مجموعاً در حد 300 تا 600 هزار بشکه درروز به دست آید.∎​