صاحب‌خبر - رضا حسینمردی خبرنگار پرتودرمانی یا در اصطلاح رادیوتراپی، نوعی درمان سرطان است که طی آن از پرتوهای پرانرژی با دوز بالا جهت از بین بردن سلول‌های سرطانی و جلوگیری از گسترش آنها، با کمترین آسیب به بافت‌های سالم و با هدف بیشترین تخریب سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود. با این دیدگاه و مقدمه به سراغ عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی، متخصص رادیو تراپی و آنکولوژی رفتیم و درباره به روزترین تکنیک درمان تومورهای سرطانی با کمترین آسیب به بافت‌های سالم به گفت‌و‌گو نشستیم که در ادامه می‌خوانید. تکنیک خاص درمانی ‌آی‌ام‌آر‌تی (IMRT)، 15 سال قبل درکشورهای پیشرفته به دنیای پرتودرمانی وارد شد و این نقطه عطفی در درمان تومورهای سرطانی بوده است، امروزه روش درمانی دیگری به‌نام «وی‌مت (VMAT)» ابداع شده که پیشرفته‌ترین نوع درمان سرطان است. در این تکنیک، بیشترین میزان پرتودرمانی به ناحیه تومور با دوز حداکثری اعمال شده و بافت‌های اطراف حداقل آسیب را دریافت می‌کنند. به‌گفته این متخصص، بیمارانی که با این روش تحت پرتو درمانی (رادیوتراپی) قرار می‌گیرند، بهترین نوع درمان را دریافت می‌کنند زیرا دستگاه‌های شتاب دهنده خطی پزشکی پیش از این فناوری و تجهیزات سخت افزاری و نرم افزاری آن، با درجات مختلف به بافت‌های مجاور تومور آسیب می‌زنند. این در حالی است که پیشرفته‌ترین و دقیق‌ترین فناوری رادیوتراپی روز جهان موسوم به وی‌مت (VMAT; Volumetric Modulated Arc Radiotherapy) سبب می‌شود سلول‌های بافت‌های سالم مجاور تومور تا حدود قابل‌توجهی از پرتوهای درمانی تابش شده به ناحیه تومورال محافظت شوند. دکتر میراحمد موسوی‌زاده در ادامه می‌افزاید: برای این منظور در نسل هفتم شتاب‌دهنده‌های دیجیتال، ابزار و نرم‌افزارهای لازم برای اندازه‌گیری دوز و میزان پرتوی درمانی به دستگاه شتاب دهنده خطی پزشکی اضافه شده تا با عملکرد بسیار دقیق از آسیب به سلول‌های سالم و غیرسرطانی و بروز مشکلات جدید برای بیمار جلوگیری ‌شود. به‌گفته وی، ویژگی دیگر این تکنیک بسیار پیشرفته، نحوه تابش و امکان تعیین میزان مناسب شدت پرتو درمانی است. با این فناوری پیشرفته نیازی به جراحی و برداشتن تومور و پذیرش عوارض جانبی آن نیست، بنابراین می‌توان تومور را با بیشترین نتیجه مثبت از بین برد، درکشورهای پیشرفته رادیوتراپی به صورت سه بعدی (3-dimensional) انجام می‌شود. بدین منظور سلول‌های بدخیم با روش‌های تصویربرداری مشخص می‌شوند. با استفاده از سیستم‌های رایانه‌ای طراحی درمان پیشرفته، پرتوی درمانی از قسمت‌های مختلف به‌طور مشخص و محاسبه شده به تومور رسیده و بافت‌های سالم اطراف کمترین آسیب را می‌بینند؛ البته متأسفانه با اینکه در کشورهای پیشرفته 25سال است که ازاین تکنیک درمانی بهره‌گیری می‌شود، در کشورمان 2 یا 3سالی است که از برخی روش‌های درمان سه بعدی استفاده می‌شود. عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در ادامه اضافه می‌کند: ویژگی مهم «‌آی‌ام آر تی» در این است که می‌توان تومورها و بافت سالم اطراف آن را به وسیله یکسری دستگاه‌های تصویربرداری مثل «سی‌تی‌اسکن»، «ام‌آر‌آی» یا «پت اسکن» به‌صورت دقیق‌تر مشخص کرد. خوشبختانه پیشرفت‌های تصویربرداری پزشکی ما را به درمان ایده آل رسانده است. سرطان‌هایی که دراولویت درمان هستند سرطان پروستات، تومورهای سر وگردن، ریه و دستگاه گوارش شامل لوزالمعده، معده و مری در اولویت این درمان هستند. دکترموسوی‌زاده با بیان این مطلب افزود: این روش درمانی در سرطان پروستات مورد استفاده فراوانی دارد؛ با تکنیک «‌آی‌ام‌آرتی» می‌توانیم پرتوی درمانی با دوزهای بالا (در حد 8000سانتی‌گری) را به پروستات اعمال کنیم درحالی که در روش‌های قبلی مقدار دوز پرتوی درمانی بیشتر از 6000 تا 6500سانتی‌گری نمی‌شد. بنابراین در تکنیک «آی‌ام‌آر‌تی» هنگامی که پروستات با این دوز بالا درمان می‌شود، بافت‌های اطراف آن- که مثانه و روده هستند- آسیب نمی‌بینند. درحقیقت با روش «‌آی‌ام‌آر‌تی» می‌توان سرطان پروستات را تا 90درصد کنترل و درمان کرد. او در ادامه توضیح می‌دهد: در زمینه تومورهای بدخیم سر و گردن روش «‌آی‌ام‌آر‌تی» کاربرد زیادی دارد؛ اما با توجه به فراوانی بافت‌های سالم و حساس در این نواحی، دوز پرتوی درمانی بیشتر هنگام رادیوتراپی با روش‌های قدیمی، صدمات جبران‌ناپذیری داشته و امکان درمان را سلب می‌کند. در زمینه سرطان لوزالمعده نیز، لازم به یادآوری است که این سرطان بسیار سریع پیشرفت می‌کند و کشنده است و به‌دلیل قرار گرفتن لوزالمعده در داخل احشاء و مجاورت بافت‌های روده و کبد و... پرتودرمانی این ناحیه بسیار حساس است. به‌عنوان مثال میزان تحمل بافت‌های روده نسبت به پرتوی درمانی حدود 5000 سانتی‌گری است درحالی که تومور ناحیه لوزالمعده را باید با 6000سانتی‌گری از بین ببریم. بنابراین به ناچار پرتوی درمانی از لابه لای بافت سالم روده‌ها عبور کرده و به ناحیه تومورال پانکراس می‌رسد که این عیب در روش «آی‌‌ام‌آر‌تی» مرتفع شده است. این متخصص رادیو تراپی و آنکولوژی در زمینه روش نوین «وی‌مت» می‌افزاید: در روش (VMAT) با بهره‌مندی از تکنولوژی نوین، سیستم پرتودهی به‌صورت چرخشی انجام می‌شود و دستگاه دور بیمار می‌چرخد و می‌توان ناحیه درمانی را از 360 نقطه مورد پرتودهی قرار داد البته در صورت نیاز می‌توانیم چرخش‌های کمتری مانند 90 درجه هم اعمال کنیم. تعداد جلسات درمان بنابر نوع سرطان و نوع بافت، همچنین ناحیه تومورال و بافت‌های حساس اطراف آن از 10 تا 40 جلسه متغیر است. او در پایان یادآور می‌شود: تقریباً تمامی بیماران با وجود حمایت بیمه‌های پایه و تکمیلی می‌توانند از این تکنیک بهره‌مند شوند.∎​