محققان علم ژنتیک دانشگاه «جیاوتونگ» شانگهای با همکاری یک متخصص ایرانی موفق شدند با دست‌ورزی ژنتیکی گیاه «آرتمیسیا» تولید ماده موثر«آرتمیسینین» به عنوان موثرترین داروی مبارزه با مالاریا را تا سه برابر افزایش دهند.
دانیال حسنی فوق‌تخصص ژنتیک و فارغ‌التحصیل این دانشگاه که به عنوان محقق و استادیار پژوهشی در این پروژه فعالیت می‌کند در این ارتباط گفت: «مالاریا سالانه حدود 440 هزار نفر را در سراسر دنیا به کام مرگ می‌کشاند و دانشمندان امیدوارند بتوانند با افزایش تولید آرتیمیسینین در این گیاه نیاز جهانی به این ماده را برطرف کنند.»
وی افزود: «در حال حاضر بذرهای دست‌ورزی شده این گیاه به منظور کاشت و مصرف به ماداگاسکار که دارای بیشترین سطح زیر کشت این گیاه در آفریقا است، فرستاده شده است. این ماده که در سال 1972 توسط شبمیدان چینی بنام «یویوتو» در طی آزمایشات وی روی داروهای چینی کشف شده بود، توانسته است تا کنون جان میلیون ها نفر را در سراسر دنیا نجات دهد.»
حسنی در ادامه از تولید قرص‌هایی به شکل آبنبات که حاوی آرتیمیسینین و اسانس نعناع هستند خبر داد که می‌تواند به راحتی و با قیمتی بسیار پایین در اختیار مصرف‌کنندگان قرار بگیرد. وی در تشریح روش دستیابی به این ماده دارویی توضیح داد: »گیاهان دارای مکانیزم‌های مختلفی برای انجام واکنش‌های حیاتی از جمله رشد و نمو و نیز مقابله با عوامل محیطی و نیز تنش‌های مختلف هستد این فرایندها باعث تولید دو دسته ترکیبات مختلف در گیاهان می‌شود از جمله متابولیت‌های اولیه و متابولیت‌های ثانویه، طی سالیان زیاد انسان‌ها از طریق استخراج و مصرف این مواد از آنها به عنوان دارو استفاده می‌کرده است.» ‎این متخصص ژنتیک ادامه داد: «در سال‌های اخیر با توجه به اهمیت داروهای گیاهی و کم ضرر بودن آنها، محققان توجه بسیاری به این مواد به ویژه متابولیت‌های ثانویه کرده‌اند این مواد از طریق چرخه‌های بیولوژیک که با کمک آنزیم‌های گیاهی مدیریت می‌شوند، کنترل می‌گردند این آنزیم‌ها نیز از طریق بیان ژن‌های مخصوص آنها در DNA گیاه تولید و مورد استفاده قرار می گیرند.»
به گفته وی ‎این ژنها به 2 دسته ساختاری و تنظیم کننده تقسیم می‌شوند. در پروسه تولید آرتمیسینین در این گیاه، شناسایی و بیان ژن‌های تنظیم‌کننده از اهمیت بیشتری بر خوردار است چرا که با افزایش بیان آنها می‌توان ژن‌های ساختاری را کنترل و تولید را افزایش داد.
‎حسنی افزود: «خانواده ژن‌های کنترل‌کننده بسیار بزرگ و دارای پروتئین‌های بسیار زیادی هستند که به صورت تنها و یا با تشکیل کمپلکس کار خود را انجام می‌دهند.» وی که در این پروژه مسئولیت شناسایی، کلون کردن و نیز بررسی رابطه بین این پروتئین‌ها و ژن‌های ساختاری را بر عهده داشت تصریح کرد: «به دلیل وسعت و پیچیدگی ژنوم این گیاه و تعدد پروتئین‌های کنترل کننده، همکاران بنده نیز هر کدام به نوبه خود بخشی از این ژن‌ها را شناسایی و بررسی کردند.»
این محقق دانشگاه جیاوتونگ شانگهای اظهار کرد: «در نهایت با افزایش بیان این ژن‌ها و به کارگیری تکنیک‌های ملکولی، گروه ما موفق به تولید گیاهی شد که میزان تولید آرتمیسینین در آن 3 برابر معمول است.«
به گفته وی هدف اصلی از تولید این گیاه تراریخته، بر طرف کردن نیاز کشورهای درگیر مالاریا به این دارو و عصاره گیاهی است. وی گفت: «تیم ما امیدوار است در صورت انجام آزمایشات تکمیلی و کسب مجوزهای لازم بتواند این گیاه تراریخته را به تمام دنیا ارسال کند و مسلما در نواحی جنوبی و شمالی کشور عزیزمان ایران نیز که گرم و مرطوب است می‌توان این گیاه را کشت کرد.»
ایرنا