صاحب‌خبر - مساله قومیت ها در ایران و چگونگی تعامل آنها با یکدیگر و با حکومت مرکزی به عنوان یک واقعیت مهم در گذشته
حال و آینده مطرح است، این اقوام از جمله گروه های عمده قومی در ایران پهناور هستند که در عین حال که هر یک دارای هویت فرهنگی ویژه ای هستند همگی به عنوان عضوی از جامعه ایران دارای مشترکات فرهنگی هستند و به بیان دیگر، بین هویت قومی و ملی آنها اشتراک وجود دارد.
توجه به پدیده قوم مداری در یک جامعه چند قومی همانند ایران که یکپارچگی آن تا حد زیادی منوط به مسالمت و همزیستی اقوام متخلف است اهمیت زیادی دارد و شدت و ضعف قوم مداری می تواند سهم بسزایی در تضعیف یا تقویت روابط بین اقوام قومی و در نتیجه تضعیف یا تقویت یکپارچگی ملی داشته باشد.
ایران یک جامعه چند قومی است و با وجود اینکه اقوام ایرانی سرگذشت ها و ویژگی های گوناگونی دارند اما هویت ایرانی آنها همواره بر پایه مشترکات قومی استوار بوده است در نگاه اول لازمه چنین اشتراکی این است که عصبیت های قومی و تمایلات مشابه آن مهار شود و تعلق به اجتماع قومی در سایه تعلق و وابستگی به اجتماع ملی قرار بگیرد.
در این معنا قوم مداری و عصبیت قومی مانع شکل گیری هویت ملی محسوب می شود و این ممانعت به طور عمده از طریق اخلال و گسست در روابط بین قومی ایجاد می شود از سوی دیگر تقویت عناصر فرهنگی مشترک می تواند زمینه های فکری و ذهنی لازم را برای برقراری و تقویت روابط بین قومی و در نتیجه تقویت یکپارچگی ملی را فراهم آورد و فضای مجازی این ظرفیت را دارد تا اقوام ایرانی با اشتراک گذاشتن عقاید و آداب و رسوم خود زمینه آشنایی و ارتباط بیشتر را فراهم آورد و همین مساله باعث نزدیکی قومیت ها شود و از شدت قوم مداری بکاهد.
با توجه به اهمیت تنوع قومی در جوامعی با اقوام و نژادهای مختلف؛ تاثیر آن بر وحدت و انسجام و یکپارچگی ملی امری آشکار و بدیهی است.
قومیت از انواع هویت اجتماعی هستند که چگونگی رابطه و مناسبات آنها با یکدیگر نقش مهم و موثری بر همبستگی و انسجام اجتماعی، وحدت و وفاق ملی و به تبع آن ثبات سیاسی و توسعه اقتصادی دارد.
استفاده از شبکه های مجازی توسط مردم اقوام مختلف ایرانی، فواصل زمانی و مکانی را از میان آنها برداشته است و این امکانی را فراهم نموده تا آنها بتوانند علاقمندی ها، افکار، فرهنگ، سنت ها و فعالیت های خودشان را با دیگر اقوام ایرانی به اشتراک بگذارند و دیگران هم در این افکار و فعالیت ها سهیم شوند و تعامل قابل توجهی بین آنها ایجاد شود. ارتباط بیشتر این اقوام در شبکه های اجتماعی با هم آنها را به سمت همیاری، همکاری و همدلی بیشتر با هدف بهبود زندگی اجتماعی، به عنوان یکی از عوامل تاثیرگذار بر فرایند امور و مسائل اجتماعی مجازی با این سرعت نشان از اقبال این خدمت در بین اقوام ایرانی دارد.
در جامعه چند قومی ایران درک پدیده همگرایی مستلزم شناخت رابطه هویت های قومی و ملی است.
در مطالعه تطبیقی اقوام، عوامل مشترکی برای تحلیل و تبیین احساس هویت قومی و ملی منظور گردیده که نتیجه کلی آن این است که احساس هویت قومی منافاتی با احساس هویت ملی ندارد به عبارت واضح تر احساس دلبستگی و سربلندی نسبت به نمادهای قومی مثل زبان، مذهب و آداب و مناسک قومی، احساس دلبستگی و سربلندی نسبت به نمادهای ملی مثل زبان فارسی، دین اسلام و مناسک ملی را نفی نمی کند بلکه دو احساس مذکور تقویت کننده یکدیگر هستند.
قوم، قومیت، هویت قومی و مطالبات قومی، صرف نظر از تئوری پردازی ها و ورای علایق و امیال ما واقعیت انکارناشدنی جوامع هستند.
از این منظر می توان گفت کشورمان از لحاظ ترکیب جمعیتی وتنوع اقوام جزء جوامع متکثر است. حضور تاریخی اقوام فارس ،بلوچ،کرد، لر، ترکمن، عرب و آذری درکنار هم و در زیر پرچم و جغرافیای ایران بیانگر تنوع فرهنگی است این اقوام هر یک به سهم خود در دوام و استقرار کشورمان شرکت داشته و توانسته اند علیرغم وجود فراز ها و نشیب های تاریخی استقلال این کهن مرز وبوم را حفظ نمایند.
همگرایی اقوام ایرانی می تواند در کشورمان مزیت های قابل توجهی داشته باشد و موجب ایجاد ظرفیت ها و خلق قدرتی بی بدیل گردد. برای همگرایی اقوام نباید بدنبال رفع تنوع قومی بود بلکه از این ظرفیت عظیم با رفع نابرابری در وجوه اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی استفاده کرد.
شبکه های اجتماعی مجازی زمینه ساز نگرشی نوین در تعامل و ارتباطات انسانی شده اند. این شبکه ها، با از بین بردن فاصله های زمانی و مکانی، ارتباط افراد با یکدیگر را در تمام نقاط دنیا برقرار می سازند؛ جوامع مختلف تحت تاثیر تحولات بسیار عظیم علمی - تکنولوژیک به سمت جامعه اطلاعاتی در حال حرکت اند.
گسترش فضای اطلاعاتی و تنیده شدن تاروپود جهان به وسیله اینترنت، عملا جهان را به دهکده تبدیل کرده
و تبادل اطلاعات را در لحظه فراهم ساخته است. درنوردیده شدن زمان و مکان در فضای مجازی باعث شده
است تا حجم وسیعی از اطلاعات و برنامه های برون مرزی زمینه تقویت خاص گرایی در هویت محلی و
تضعیف هویت ملی را فراهم نماید. فنآوری ارتباطات و وجه مشخص آن، یعنی اینترنت در زمان ما، تحولات
بی سابقه را به دنبال داشته است؛ تا آن جا که به وجه غالب جهان معاصر تبدیل شده است.
کشور ایران جامعه ای چند فرهنگی و چند قومی است که گسترش روزافزون فن آوری های ارتباطی بویژه تکنولوژی های حوزه فضای مجازی میتواند موجبات هم افزایی را فراهم نماید.
در واقع این امر مبرهن است که در پرتو گسترش فنآوری اطلاعات، به لحاظ فرهنگی تا حدود زیادی هویت های فردی و قومی و ملی متاثر از جهانی شدن است اما این به این معنا نیست که افراد نسبت به هویت های اکتسابی خود، بی تفاوت باشند بلکه با استفاده از فضای سایبر و ایجاد سایتها و کانال ها، به انکشاف فرهنگی و بازخوانی هویتی خود می پردازند.
تولد این فنآوری موجب شده تا کاربران آن بدون ترس و واهمه از افشای هویت شان، در چت فضای رسانه ای آنلاین، آزادانه با دیگران بحث و گفتگو نمایند.
دشمن در عصر جدید با استفاده از فضای رسانه ای و مجازی بدنبال ایجاد جنگ نرم با روش های مختلف است که یکی از این روش ها، بروز اختلافات قومی و مذهبی است که بشدت جمهوری اسلامی ایران را مورد هجمه قرار می دهند که سلاح بصیرت مردم هوشیار اقوام مختلف ایرانی تا به امروز نقشه های دشمن را با شکست مواجه کرده است.
البته باز در این زمینه، امت ایران به دلیل تنوع قومیتی و فرهنگی نیازمند زمینه های آموزشی بسیاری است تا بتواند از ارتباطات فرهنگی خوب و سالم برخوردار باشد و نوعی تعامل اجتماعی همراه با آرامش و آسایش اجتماعی را فراهم آورد تا ضریب نفوذ دشمن در این زمینه را به صفر برساند.
عدم مدارا و تحمل فرهنگی نسبت به قومیت های مختلف می تواند زمینه های شکل گیری تضاد، تفرقه و تبعیض را
فراهم آورد که در این صورت هم جامعه اکثریت و هم اقلیتهای قومی و دینی تحت تأثیر آثار منفی آن قرار می گیرند.
در این میان علاوه بر کارکردهای خاص حوزه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و امنیتی در حوزه رسانه ای نیز موارد و مطالبات مهمی جهت تقویت وحدت ملی و انسجام قومیت ها و هم افزایی ملیت های ایرانی اسلامی وجود دارد که به اهم آن به شرح ذیل اشاره می شود.
ارتقای سطح آگاهی عمومی هموطنان در اقوام مختلف از حوزه های مشترک فرهنگی و هویتی ایرانی - اسلامی و ترویج و نشر عناصر ونمادهای وحدت بخش شامل پرچم ملی، سرود ملی، خط و زبان مشترک و پرداخت به عناصر هویت ساز مثل اماکن جغرافیایی که متعلق به همه نسلها و اقوام است مانند دریای خزر، کوه دماوند، خلیج همیشه فارس، دریاچه ارومیه و در یک جمله دلبستگی و تعلق به سرزمین ایران از طریق رسانه ها و ترویج آن در شبکه های مجازی و هدایت استفاده کنندگان این عرصه.
پرهیز جدی از تفرقه افکنی و فرقه گرای و همچنین دوری از پرداختن به وجوه افتراق بین اقوام در رسانه ها و کنترل این مفاهیم در شبکه های اجتماعی توسط مردم و مسئولان، دوری از انگاره سازی و برچسب زنی به قومیت ها توسط تمامی استفاده کنندگان از شبکه های اجتماعی مجازی با لطیفه گویی، داستان سرایی.
ترویج مفهوم حاکمیت ملی و سرزمینی در فضای رسانه ای با پذیرش اصل تنوع و احترام به اقوام ایرانی، سیاست گذاری مناسب رسانه ای،کثرت گرا و همه جانبه برای ورود عناصر قومیتی به فضای رسانه ای توسط حاکمیت میتواند در همگرایی و انسجام ملی موثر باشد.
مصرف کنندگان رسانه های مجازی می توانند از طرفی با بر جسته سازی رسانه ای یک موضوع و مقوله در جهت تقویت و برجسته کردن اتحاد ملی عمل نمایند.
از سوی دیگر می توانند با طرح موضوع های خاص قومی، شکاف های اجتماعی را برجسته و اتحاد و انسجام ملی را تضعیف کنند.
این موضوع بستگی به درک مصرف کنندگان رسانه ها و شناخت اهمیت همگرایی بین اقوام داردکه خود مستلزم آموزش و پرداخت هر چه بیشتر به این مفهوم داشته و لزوم ارتقاءسطح سواد رسانه ای را دوچنان می کند.
رسالت رسانه ها به عنوان بازوی حاکمیتی، آگاهی بخشیدن، شناسایی و کنترل توطئه و تهدیدها است که این مهم می بایست توسط نگاه حاکمیتی در نظام جمهوری اسلامی و هوشیاری مصرف کنندگان رسانه ها انجام شود.
تعامل گران در حوزه مجازی می بایست با توجه به روند تکثرگرایی رسانه های نوین به سمت صدور پیام های مثبت و وحدت گرا حرکت نمایند این امر به عنوان یک مسئولیت اجتماعی می بایست ترویج گردد.
حبیب اله جلیلی، عضو باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان
انتهای پیام ∎​