آیا مشكل قیمت‌گذاری حل خواهد شد؟

با تصویب آیین نامه اجرایی ماده 3۷ قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور در سال 94، عرضه برخی مواد از جمله ماده خام، ماده دارای ارزش افزوده، کالاهای یارانه‌ای و کالاها و خدمات مرتبط با تولید یک کالا، صرفاً در قالب این آیین‌نامه و منوط به رعایت شرایطی از جمله عرضه انحصاری آن‌ها در بورس کالا شد.

بر اساس تبصره 2 این آیین نامه اجرایی، شرایط فروش عرضه مازاد تالار داخلی در رینگ صادراتی همراه با توسعه بازارهای صادراتی سنگ آهن و افزایش سهم بخش خصوصی از طریق بورس کالا به‌وجود آمد. به ‌این ترتیب فرصتی ایجاد شد تا معدن‌داران و تولیدکنندگان سنگ آهن بتوانند محصول خود را در بستری شفاف و نظام‌مند برای انجام معاملات کالا در بورس عرضه کنند.

سنگ آهن محصولی حساس و استراتژیک در صنعت فلزات به حساب می‌آید. با توجه به اینکه قیمت آن در اوایل سال 2017 با افزایش شدید و ناگهانی مواجه شد، به‌طوری که‌ به ‌حدود 90 دلار بر تن رسید. بنابراین تغییرات آن نسبت به زمان مشابه سال گذشته تقریباً 100 درصد افزایش داشت و این محصول شرایط حساس‌تر و استراتژیک‌تری را تجربه کرد. به‌دلیل این تغییر و تحولات، دولت تصمیم گرفت که نظارت و کنترل بیشتر و دقیق‌تری بر بازار سنگ آهن داشته باشد؛ همچنین تلاش دولت بر این است که تامین حداکثری مواد اولیه تولید محصولات فولادی از داخل صورت گیرد و مانع فروش آن توسط صادرکنندگان شود، در نتیجه خام‌فروشی کاهش پیدا کند و صادرات آن نیز متوقف شود. در راستای این موضوع، دولت در سال 94 آیین نامه اجرایی ماده 37 قانون رفع موانع تولید رقابت‌پذیر و ارتقای نظام مالی کشور را تصویب کرد که یکی از اهداف آن فروش سنگ آهن از طریق بورس کالا بود. از طرفی دولت مخالف خام‌فروشی سنگ آهن بود و در تلاش برای ممنوعیت فروش سنگ آهن توسط صادرکنندگان و نیز توقف صادرات آن بود. در نتیجه به‌دلیل مازاد تولید سنگ آهن، تولیدکنندگان و معدن‌داران آن خواهان عرضه مازاد این محصول در بورس کالا با نرخ جهانی شدند. اما به‌دلیل تلاش تولیدکنندگان عمده فولاد برای کاهش هزینه‌های تولید به منظور رقابت پذیری در بازار از دست رفته خارجی (به‌دلیل شرایط تحریم)، خرید سنگ آهن با قیمتی کمتر از نرخ جهانی امکان پذیر بود. با افزایش فشارهای وارده از سوی معادن، دولت مجبور به قبول صادرات این محصول شد، ولی با این شرط که صادرات آن تنها از طریق رینگ صادراتی بورس کالای ایران انجام شود.

بورس کالا محلی مطمئن برای عرضه و تقاضای محصولات

دیگر دلیل دولت برای عرضه محصولات و کامودیتی‌های داخلی در بورس کالا، شفاف‌سازی قیمت‌ها بود. زیرا قیمت‌ها در خارج از بورس شفاف نیستند و همچنین رانت‌های موجود در بازار وجود دارد که باعث می‌شد، سهم معدن‌داران خرد در مقابل صادرکنندگان بزرگ اندک باشد. درنتیجه عرضه این محصولات از طریق بورس کالا باعث می‌شد هم معدن‌دارن بزرگ و هم معدن‌داران کوچک بتوانند محصول خود را با قیمت تثبیت شده و مشخص با حجم‌های مختلف در بورس عرضه کنند، بنابراین فرصتی ایجاد می‌شود تا تاثیر قدرت و بی‌قانونی برخی صادرکنندگان در صادرات محصولات خود، با قیمت بالاتر و بدون مجوز از بین برود و تولیدکنندگان کوچک فرصت عرضه بیشتری از محصولات خود به‌‌صورت نظام‌مند داشته باشند.

به طور حتم بخش های مختلف اقتصادی که در زنجیره تولید فولاد هستند، از عرضه فرآورده های سنگ آهن استقبال خواهند کرد. پیش از این نیز همه فعالان حوزه معدن و صنایع معدنی معتقد بودند که تمام محصولات زنجیره تولید فولاد باید وارد بورس کالا شده و در بازاری شفاف و براساس مکانیسمی عادلانه عرضه شود برای نمونه گندله و کنسانتره سنگ آهن شرکت صنعتی و معدنی گل گهر در حالی در بورس کالا پذیرش شده که به نظر می رسد با این رویداد، کشف قیمت این ماده معدنی به شفافیت هر چه بیشتر و روند عادلانه نزدیک تر شده است.

٣ مزیت عرضه زنجیره فولاد در بورس

به طور حتم بخش های مختلف اقتصادی که در زنجیره تولید فولاد هستند، از عرضه فرآورده های سنگ آهن استقبال خواهند کرد. پیش از این نیز همه فعالان حوزه معدن و صنایع معدنی معتقد بودند که تمام محصولات زنجیره تولید فولاد باید وارد بورس کالا شده و در بازاری شفاف و براساس مکانیسمی عادلانه عرضه شود.عرضه هر کدام از محصولات زنجیره فولاد در بورس کالا سه مزیت مهم دارد، عرضه گندله و کنسانتره سنگ آهن در بورس کالا سبب می شود قیمت شفاف و عادلانه برای این دو محصول تعیین و وجه ناشی از خرید محصول در سریع ترین زمان ممکن به عرضه کننده پرداخت شود. همچنین این امکان وجود دارد تا در صورت نبود تقاضا در بورس کالا پس از سه بار عرضه، طبق ماده 37 قانون رفع موانع تولد رقابت پذیر، محصول مازاد صادر شده و عرضه کنندگان نیز از مشوق های صادراتی استفاده کنند.

این امر سبب حل مشکل عوارض صادراتی برای سنگ آهن مازاد مجتمع های تولیدی نیز هست. یکی از علت هایی که موضوع عرضه سنگ آهن در بورس کالا مطرح شد حل مشکلات مربوط با وضع عوارض صادراتی بود. زیرا وقتی بحث عرضه در بورس مطرح است، اگر بنا داریم که سنگ آهن به دلیل ارزش افزوده پایین تر صادر نشود و باید به کالایی با ارزش افزده بالاتر تبدیل شود، باید هارمونی زنجیره تولید را بگونه ای طراحی کنیم که مازادی در بخش های مختلف زنجیره نداشته باشیم. اما اگر هارمونی زنجیره را به کمک ظرفیت های بورس مدیریت نکنیم و در بخش های مختلف زنجیره مازاد عرضه داریم، باید اجازه دهیم تولیدکننده محصول خود را صادر کند. از این رو، نباید عوارضی هم برای آن وضع شود؛ به این ترتیب با مدیریت زنجیره به کمک عرضه در بورس نیازی به وضع عوارض صادراتی هم وجود ندارد. مکانیسم بورس در حالی برای کشف قیمت سنگ آهن تعیین شد تا حق تولیدکنندگان این حوزه ضایع نشود. زیرا با نحوه مدیریت فعلی محصولات آنها به قیمت واقعی خریداری نمی شود و پول ناشی از فروش آن نیز به موقع به عرضه کننده پرداخت نمی شود.

بورس کالا تکلیف عوارض سنگ آهن را روشن می‌کند

قدیر قیافه، عضو هیات مدیره انجمن سنگ آهن از بورس کالا به عنوان راهکار پیش روی برای حذف تعرفه صادرات سنگ آهن یاد کرد و گفت: در قانون رفع موانع تولید در بند ماده ۳۷ بورس کالا بهترین روش برای تشخیص نیاز بازار داخل به سنگ آهن عنوان شده است.

وی افزود: بر اساسا این بند محصول سنگ آهن باید در رینگ داخلی بورس کالا عرضه و قیمت آن نیز بر اساس کسری از قیمت جهانی محاسبه شود و در نهایت متناسب با شرایط طی سه مرحله در بورس کالا عرضه و به فروش خواهد رسید. بنابراین در صورتیکه در فرآیند عرضه مشتری برای محصول پیدا نشد، مازاد محصول عرضه شده در بورس کالا به عنوان محصولی که امکان صادرات دارد، مشخص می‌‌شود که باید بدون هیچ گونه عوارضی قابلیت صادرات داشته باشد.

قیاقه تاکید کرد: تمامی این موضوعات از سوی قانون گذار مورد توجه قرار گرفته است حال نباید با ایجاد فرایند و قوانین اضافی موجبات نگرانی در تولید را فراهم اوریم .

استقبال همه فعالان زنجیره از بورسی شدن سنگ آهن

بهرام شکوری رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران با بیان اینکه عرضه سنگ آهن و فرآورده های آن در بورس کالا بازار رقابتی ایجاد می کند، گفت: طبیعی است وقتی عرضه با حجم مناسبی صورت گیرد، قیمت واقعی و عادلانه تعیین می شود. ضمن اینکه عرضه در بورس روش به مراتب بهتری نسبت به قیمت گذاری دستوری و دخالت دولت در نظام عرضه و تقاضاست.

شکوری با بیان اینکه طی سال های گذشته تحت تاثیر قیمت گذاری دستوری و وابستگی قیمت ها به محصول یک مجتمع خاص، ضرر برخی بخش های بالادستی زنجیره فولاد را در پی داشته، اظهار کرد: تعیین قیمت محصولات براساس درصدی از شمش تولیدی یک کارخانه مدل درستی نبود. این در حالی است که هر بخشی از زنجیره متاثر از قیمت های جهانی است و نمی توان درصدی از قیمت شمش را به محصولات کل زنجیره تولید تسری داد.

به گفته رئیس کمیسیون معادن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی، منطقی ترین روش، عرضه در بورس کالا است که به نظر می رسد همه فعالان زنجیره از قیمت گذاری سنگ آهن در بورس استقبال کنند.

وی افزود: انتظار برای استقبال از عرضه سنگ آهن در بورس از این بابت است که فعالان اصلی این بازار به دنبال حذف رانت هستند و به این ترتیب عرضه در بازار شفاف بورس کالا از عوامل رسیدن به این مهم است؛ همچنین هر یک از بخش های زنجیره فولاد سرمایه گذاران خود را دارد که هر کدام علاقه دارند سود خود را به دست آورند و عادلانه ترین قیمت ها در کل زنجیره مواد معدنی در بورس تعیین می شود.

شکوری در خاتمه سخنان خود با بیان اینکه عرضه در بورس بهترین و درست ترین مسیر برای قیمت گذاری زنجیره ارزش است، تاکید کرد: چنانچه عرضه سنگ اهن و فرآورده های آن از طریق بورس انجام شود، می توان دریافت که چه حجمی محصول مازاد وجود دارد و در صورت نبود تقاضا پس از سه بار عرضه، می توان برای ورود به بازارهای جدید و حتی افزایش سهم بازارهای خارجی فعلی برنامه ریزی کرد.

راهکارهای بورس کالا برای بهبود توازن زنجیره فولاد

حامد سطانی نژاد، مدیر عامل بورس کالا و مدیرعامل بورس کالای ایران به توسعه بازار فولاد در این بورس اشاره کرد و گفت: کارکردهای اصلی بورس کالای ایران در اقتصاد کشور تسهیل معاملات، پوشش ریسک، تامین مالی، کاهش هزینه معاملات، افزایش شفافیت، تنظیم و توسعه بازار، کشف قیمت عادلانه و افزایش نقدشوندگی است.

مدیر عامل بورس کالای ایران در ادامه به وضعیت معاملات سنگ آهن و فولاد در بورس های کالایی جهان اشاره کرد و افزود:حجم معاملات آتی سنگ آهن در بورس دالیان چین از ۳۴۰ میلیون قرارداد ۱۰۰ تنی در سال ۲۰۱۶ به ۶۵۰ میلیون قرارداد در سال ۲۰۱۷ افزایش یافته است.

سلطانی نژاد اضافه کرد: آمار معاملات بورس کالای ایران در محصولات صنعتی معدنی و در سال ۲۰۱۷ نشان می دهد که فولاد با معامله ۴٢١۴ میلیون دلار معادل ۷۷ درصد بیشترین ارزش معاملات را به خود اختصاص داده است؛ در این میان مس ۸۹۲ میلیون دلار معادل ۱۶ درصد، آلومینیوم ۲۳۸ میلیون دلار معادل ۴ درصد، سنگ آهن ۴۸ میلیون دلار معادل یک درصد را به خود اختصاص داده است.

وی در ادامه به راهکارهای بورس کالای ایران برای بهبود توازن زنجیره فولاد اشاره کرد و گفت: قیمت گذاری نادرست، تغییرات ساختاری قراردادها و نوسانات قیمت، عدم توازن در زنجیره فولاد را موجب شده است که برای ایجاد توازن باید به سمت ایجاد بازارهای منسجم، شفاف و مدرن حرکت کرد که در این میان توسعه بازار مدرن برای تجارت کل زنجیره فولاد با ابزارهای بورس کالای ایران همچون “صندوق های کالایی”، “قراردادهای بلندمدت”، “تابلوی مناقصه”، “اوراق خرید دین” و “معاملات تهاتری” قابلیت عملیاتی شدن دارند.

وی تاکید کرد: بنابراین با ورود کلیه محصولات زنجیره فولاد به بورس کالا می توانیم از افزایش شفافیت، کشف نرخ منصفانه، ارائه ابزارهای تامین مالی و مدیریت ریسک، تضمین تعهدات طرفین معامله، انسجام بازار و ایجاد مرجعیت قیمتی بهره مند شویم که با بهره مندی از این موارد تخصیص بهینه منابع، افزایش بهره وری، افزایش ارزش افزوده و بهبود توازن در زنجیره فولاد رخ می دهد.

شیوا نیك وظیقه – فولادنیوز