تحقق عدالت در جامعه و حتی یک دستگاه به شرایطی نیازمند است که نبود آن می تواند استقرار عدالت را با دشواری روبرو کند. برای مثال جامعه ای طعم عدالت اجتماعی را خواهد چشید که دارای قانونگذار، مجریان و ناظران عادل باشد. وقتی قانونگذار عادل در جامعه یا یک دستگاه وجود نداشته باشد چگونه می توان انتظار وضع قوانین عادلانه در جامعه داشت و به همین صورت وقتی مجری عادل یا ناظر عادل وجود نداشته باشد چگونه قانون، خوب اجرا یا نظارت بر اجرای آن نیز به درستی انجام می شود.
بنابر این ما در بحث رسیدن به عدالت به دستکم هر سه بخش یعنی قانونگذار عادل، مجری عادل و ناظر عادل نیازمندیم که نبود هر یک، تحقق عدالت اجتماعی را با موانع جدی روبرو می کند.
با این تفاسیر، هیچ چیز سخت تر از برقراری عدالت اجتماعی در میان افراد نیست و هیچ چیز نیز لذتبخش تر از استقرار عدالت در جامعه نخواهد بود. عدالت می تواند خیلی از نابرابری های جامعه را کاهش دهد و خیلی از حقوق تضییع شده را نیز به صاحب اصلی آن برگرداند.
وقتی از عدالت سخن می گویم به معنی این نیست که همه چیز را به مساوی بین افراد توزیع کنیم که شاید این نوع توزیع امکانات، عین بی عدالتی باشد. عدالت این است که هر کس از لحاظ بهره مندی از استعداد، توان، کارایی، کارآمدی، خلاقیت، نوآوری، شایستگی، مدیریت، اثرگذاری و رفتار درست و منطقی با دیگران در انجام وظایف محوله بکوشد و اگر نسبت به دیگران این شاخص ها را بیشتر رعایت کند قطعا منفعت بیشتری نیز کسب می کند.
وقتی کسی همه یا اغلب این موارد را داشته باشد قطعا به مجموعه خود و در مقیاس وسیع تر کل جامعه منفعت می رساند بنابراین منافع عملکرد و کار او به کل جامعه می رسد و عدالت این است که باتوجه به توان و صلاحیتش منافع بیشتری نیز کسب کند. اما در مقابل کسی که نتواند مثل فرد یاد شده کار کند و فقط بخشی از وظایف محوله یا خیلی کمتر را اجرا کند به طور طبیعی مجموعه و جامعه از عملکرد او منفعت و پیشرفت زیادی نخواهد برد.
عدالت عامل پیشرفت و توسعه هر جامعه ای است زیرا رعایت آن، انگیزه کار و تلاش برای افراد جامعه را فراهم می کند و همه افراد جامعه با رضایت به کار و نتیجه کار خود می نگرند.
در جامعه ما با وجود همه اقدامات انجام گرفته تا رسیدن به عدالت اجتماعی واقعی فاصله وجود دارد که در این زمینه از قانونگذار تا مجری و ناظر باید به تلاش خود در این زمینه بیافزایند تا جامعه بیشتر طعم عدالت اجتماعی را بچشد.
مساله شایسته سالاری هنوز در جامعه ما بطور کامل رعایت نمی شود بطوریکه بکارگیری افراد در برخی موارد ناشی از توانمندی، کارایی و ضوابط نیست بلکه در خیلی موارد روابط بر ضوابط و همچنین کارایی و توانمندی چیره می شود و بواسطه روابط، افراد در پست های مختلف گمارده می شوند.
همانطور که بیان شد عدالت یعنی هر کس در جای خود قرار گیرد و معنی عدالت، توزیع مساوی ثروث نیست بلکه هر کس بر اساس شایستگی و توانایی خود باید به امکانات جامعه دسترسی یابد. در جوامع عدالت محور، افراد به ترتیب براساس توانایی و تخصص خود پست ها را تصاحب می کنند و در صورت اثبات کارآمدی و کارایی فرد، او حائز ارتقاء یا کاهش مقام و جایگاه می شود.
اول اسفندماه برابر با 20 فوریه که به عنوان روز جهانی عدالت اجتماعی نامگذاری شده بهترین فرصتی است که بیشتر درباره این نیاز اساسی جامعه یعنی عدالت اجتماعی فکر کنیم، زیرا همین حالا خیلی از دشواری ها و ناملایمات زندگی بشر از استقرار نیافتن این مهم نشات می گیرد و ادامه آن می تواند شاکله خیلی از جوامع را با فروپاشی روبرو کند.
------------------------------------------------------------------
** خبرنگار

اجتمام* 1569**1021