فهیمه ملک محمدی: چای نخستین نوشیدنی پرطرفدار در ایران است که مردم بیشتر کشورهای جهان آن را مصرف می‌کنند. هرچند اهمیت غذایی این ماده کمتر بیان می‌شود اما تاثیر آرامش‌بخشی آن بر سیستم عصبی نخستین دلیلی است که انسان چای را به عنوان نوشیدنی مورد استفاده قرار می‌دهد.

چای ایرانی تنها چای جهان است که بدون استفاده هرگونه سمی تولید می‌شود که البته این ویژگی به‌دلیل شرایط اقلیمی حاکم بر مناطق شمالی چای‌خیز کشور است زیرا در دیگر کشورها مانند کنیا و سریلانکا بستر رشد آفات به‌دلیل آب‌وهوای گرم و مرطوب فراهم است. زندگی بسیاری از خانواده‌های شمال کشور بـه‌نوعی وابسته بـه زراعت چای است، به طوری که ۵۵ هزار خانوار در استان‌های گیلان و مازندران در حوزه چایکاری فعالیت می‌کنند و برای بسیاری از آنها کشت چای تنها منبع درآمد زندگی به‌شمار می‌رود. در این زمینه محمدولی روزبهان، رئیس سازمان چای کشور می‌گوید در استان‌های گیلان و مازندران ۲۶هزار هکتار باغ چای وجود دارد که در ۲۱هزارو۵۰۰ هکتار آن چای کشت می‌شود. امسال ۲۵هزار تن چای خشک در ۱۵۰ کارخانه چای‌سازی گیلان و مازندران تولید شده است. باوجود خشکسالی اقدام‌هایی که چایکاران به‌منظور به‌زراعی باغ‌ها انجام داده بودند، منجر به این شد که کاهش تولید محصول نداشته باشیم. تابستان امسال خشکسالی باغ‌های چای را تحت شعاع قرار داد اما به لطف خدا در میزان تولید تاثیر زیادی نگذاشت. وی اظهار کرد: در تولید چای ایرانی از هیچ نوع سمی استفاده نمی‌شود و از لحاظ استفاده از سم، محصول تولیدی ما ارگانیک به‌شمار می‌رود. روزبهان در
گفت وگو با ایسنا افزود: ما تنها کشور جهان هستیم که از سم در تولید چای استفاده نمی‌کنیم زیرا زمستان بسیار سردی داریم و آفات به‌واسطه این سرما از بین می‌روند. آنچه مسلم است استفاده از چای ایرانی هم در اقتصاد کشور، رونق تولید و سرمایه‌گذاری و احیای باغ‌ها موثر خواهد بود و هم موجبات سلامتی مصرف‌کنندگان را فراهم خواهد کرد. هرچند ما واردکننده بیشتر چای هستیم و میزان واردات ما بیشتر از صادرات است اما بخشی از چای ما هم به خارج از کشور صادر می‌شود. علاوه بر این چای بسیار باکیفیت ما باعنوان چای سفید که برگ‌های باز نشده چای است، به برخی کشورهای جهان صادر می‌شود. این نوع چای صادراتی ۲۰ تا ۲۵ درصد تولید چای ایران را شامل می‌شود. اگرچه مشکلاتی در بخش چای وجود دارد اما باید با استفاده از فناوری‌های جدید چای باکیفیت‌تری برداشت کرد تا تولید این محصول باصرفه‌تر از پیش شود. به گفته کارشناسان پیش‌بینی می‌شود با ادامه حمایت دولت از چای داخلی و انجام عملیات به‌زراعی و تغذیه باغ‌ها، تولید این محصول در سال‌های آینده روند صعودی داشته باشد.

تلاش برای توسعه بازارهای هدف
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان گیلان با اشاره به اینکه امسال ۲۵ هزار تن چای خشک در استان گیلان و مازندران تولید شده، گفت: باتوجه به اینکه چای گیلان چای طبیعی و مرغوبی است باید تلاش کنیم بازارهای هدف بیشتری را برای صادرات این محصول شناسایی کنیم.
هادی تیزهوش تابان در گفت‌وگو با صمت اظهار کرد: خوشبختانه در سال‌های گذشته اتفاق‌های خوبی را در بخش صادرات چای استان شاهد بودیم. تلاش ما این است که این محصول را به جایگاه مطلوب در بازارهای بین‌المللی برسانیم.
وی ادامه داد: تمام تولیدکنندگان استان با موانعی مانند چای سنواتی روبه‌رو هستند زیرا چای سنواتی از لحاظ بهداشتی برای مردم مشکل ایجاد می‌کند و طمع برخی صادرکنندگان باعث شده این چای صادر شود. باید از تمام مقام‌های کشوری و مسئولان استانی تشکر کنیم زیرا حساسیت ویژه‌ای نسبت به این موضوع داشتند. دولت باید برای رفع این مشکل تصمیم جدی بگیرد. در این زمینه دولت می‌تواند چای‌های سنواتی را منهدم یا اینکه در جایی که مصرف انسانی ندارد، استفاده کند.

روند مطلوب افزایش تولید چای
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان گیلان تاکید کرد: خوشبختانه در امسال تولید چای وضعیت مطلوبی داشته و نسبت به سال گذشته با رشد همراه بوده است. سال‌های گذشته نمی‌توانستیم چای تولید شده را به کشورهای هدف صادر کنیم اما درحال‌حاضر هم از لحاظ تولید و هم صادرات مشکلی وجود ندارد.
تیزهوش تابان اظهار کرد: مشکلی که در کشور وجود دارد ذائقه گوناگون برای مصرف چای است. با این حال درحال‌حاضر ذائقه مردم به سمت مصرف چای طبیعی متمایل شده است. باتوجه به اینکه مراکز بهداشت و همه سازمان‌ها چای را به‌عنوان یک محصول غذایی تایید کرده‌اند، ضرورت دارد از چای طبیعی استفاده شود.
وی اضافه کرد: چای تولیدی استان گیلان بیشتر به کشورهای روسیه، جمهوری آذربایجان، ارمنستان، قزاقستان و ترکمنستان صادر می‌شود و بازار جدیدی اضافه نشده است. بدیهی است به‌منظور معرفی چای طبیعی استان در بازارهای هدف باید صاحبان باغ‌های چای را به توسعه باغ‌های‌شان ترغیب کنیم.
رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان گیلان خاطرنشان کرد: صادرات هر کالا مشکلاتی ازجمله حمل‌ونقل، بسته‌بندی و مبادلات بانکی دارد که صادرکنندگان چای هم از این مشکلات در امان نیستند؛ بنابراین دولت باید شرایط حمل‌ونقل و تعرفه‌هایی که کشورهای هدف برای محصول صادراتی ما درنظر می‌گیرند را تسهیل کند.

معرفی چای گیلان با تبلیغات مناسب
رئیس اداره بازرگانی خارجی سازمان صنعت، معدن و تجارت استان گیلان گفت: اگر زمینه برای صادرات بیشتر چای فراهم شود، استان گیلان می‌تواند در بازارهای جهانی و بین‌المللی رقابت کند زیرا چای گیلان چای کاملا طبیعی است و به هیچ عنوان قابل مقایسه با چای کشورهای دیگر نیست. اگر در زمینه بسته‌بندی این محصول تلاش شود، شاهد افزایش چشمگیر صادرات خواهیم بود.
منوچهر صدفی در گفت‌وگو با صمت با اشاره به اینکه چای‌های خارجی دارای اسانس هستند، اظهار کرد: یکی از مهم‌ترین مزایای چای ایرانی، طبیعی بودن آن است، زیرا چای ایرانی به‌شکل ارگانیک تولید شده و فاقد هرگونه اسانس است؛ بنابراین اگر با فرهنگ‌سازی و تبلیغات مناسب بتوانیم تمامی مزایای چای ایرانی را به مصرف‌کنندگان این محصول در جهان معرفی کنیم، چای ایرانی می‌تواند در بازارهای هدف ماندگار شود و به جایگاه مطلوب برسد.
وی ادامه داد: چون مصرف داخلی این محصول بسیار بالاست باید تلاش کنیم ظرفیت کشت چای را افزایش دهیم. سازمان جهاد کشاورزی باید در زمینه توسعه کشت چای و همچنین به‌زراعی باغ‌های این محصول بیشتر کمک و حمایت کند که برای تحقق این هدف لازم است یک برنامه بلندمدت در نظر گرفته شود.
صدفی اظهار کرد: برای توسعه صادرات تولیدکنندگان چای به حمایت‌هایی مانند اختصاص درصدی از تعرفه چای وارداتی به‌منظور به‌زراعی باغ‌ها و بازسازی و نوسازی کارخانه‌های چای، برندسازی برای چای گیلان، جمع‌آوری اطلاعات بازارهای گوناگون ازسوی رایزنان بازرگانی و ارائه به صادرکنندگان این محصول، ایجاد پایانه تخصصی صادرات چای در گیلان، حمایت به‌منظور برگزاری نمایشگاه‌های اختصاصی چای گیلان در کشورهای گوناگون، طراحی راهبرد برای صادرات چای و... لازم دارند.
وی خاطرنشان کرد: امسال دو واحد تولیدی به‌عنوان صادرکننده نمونه چای خشک در استان انتخاب شدند که چای را به کشورهای روسیه، جمهوری آذربایجان، قزاقستان، ارمنستان، ترکمنستان و ترکیه صادر کردند.

سخن آخر
از نگاه کارشناسان، در کنار اقدام‌های انجام شده در حوزه چای، باید تلاش کنیم شرایط دیگری ایجاد کنیم تا جنبه‌های اقتصادی چای تقویت شود. امیدواریم مردم کشورمان به خرید محصولات داخلی که شرایط بهتری را برای تولیدکنندگان و باغداران به‌وجود می‌آورد، ادامه دهند.