ایران آنلاین /این دو کشور حوزه خلیج فارس، حتی در نیمه اول قرن بیستم که روابط گرم‌تری داشتند، هرگز متحد یکدیگر نبوده‌اند اما با وجود حضور در دو جبهه مقابل هم در سوریه از سال ۲۰۱۲، باز هم دشمن یکدیگر محسوب نشده‌اند. مثلا دفتر تلویزیون الجزیرهٔ قطر در تهران با وجود پخش برنامه‌های انتقادی از دستور کار ایران در منطقه طی شش سال گذشته، تاکنون بسته نشده است.
این رابطه عجیب همواره برای عربستان سعودی- بزرگ‌ترین همسایهٔ قطر و دشمن اصلی ایران در منطقه- هراسناک بوده است زیرا سعودی‌ها این رابطه را تهدیدی علیه امنیت ملی خود و رخنه‌ای در اتحاد شورای همکاری خلیج می‌دانستند. این را می‌توان به‌وضوح در فهرست شروطی مشاهده کرد که اخیراً عربستان و متحدانش برای برقراری مجدد روابط با دوحه، از طریق کویت به قطر رسانده‌اند تا به خصومت میان کشورهای عربی و قطر که موجب منزوی کردن این کشور و اعمال تحریم‌هایی علیه آن شده بود، پایان دهند. نخستین تقاضا در فهرست مذکور، «قطع روابط دیپلماتیک با ایران» و درخواست اخراج اعضای سپاه پاسداران است که به گفتهٔ آنان در قطر حضور دارند. همچنین قطع همکاری‌های نظامی مشترک و محدود کردن بازرگانی با تهران، در میان این خواسته‌ها قرار دارند.
پاسخ قطر به این خواسته، ۴۸ ساعت بعد از اعلام این فهرست، ابراز شد. امیر جوان قطر روز ۲۵ ژوئن در تماس تلفنی با حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران، گفت: «قطر آغوشی باز برای همکاری دارد» و روابط میان ایران و قطر همواره رو به پیشرفت بوده و رابطه‌ای قدرتمند است.» رئیس‌جمهوری ایران نیز گفت که «تهران در کنار دولت قطر می‌ایستد» و قلمروی هوایی، زمینی و دریایی این کشور همواره بر روی قطر به عنوان یک کشور دوست باز است. او تأکید کرد که همکاری میان دو کشور کماکان ادامه خواهد داشت.
ایران گام‌های متعددی برداشت تا اطمینان پیدا کند که صدمات ناشی از تحریم به قطر را به حداقل می‌رساند. حریم هوایی ایران، در اختیار پروازهای قطری قرار گرفتند زیرا همسایگان خلیج فارسی قطر، حریم هوایی خود را به روی این کشور بسته‌اند. همچنین در پی مسدود شدن مرزهای عربستان سعودی با قطر که راه اصلی رساندن مواد غذایی به این کشور کوچک بود، ایران بیش از یک‌هزار تُن میوه و سبزیجات به‌طور روزانه به قطر صادر می‌کند.
یکی از مقام‌های ایران به شرط محرمانه‌ماندن نامش به المانیتور گفت: «بحران میان کشورهای عرب خلیج فارس هیچ ارتباطی با ایران ندارد. آنها پای ایران را وسط کشیده‌اند تا با توجه به تنش‌ها میان شیعیان و اهل سنت در منطقه، به تلاش‌شان برای فشار بر قطر، جنبه‌‌ای مذهبی ببخشند.» او گفت که افزودن این جنبه، می‌تواند برای ادعای‌شان در میان آنها که افکار ضد شیعی دارند، خریدار پیدا کند. این منبع اضافه کرد: «آنها می‌خواستند تا بر امیر از داخل و بیرون فشار بیاورند تا کسانی که در داخل خاندان حاکم و نیروهای نظامی، نظرات رادیکال‌تری دارند، از موضع رسمی کشور در این بحران فاصله بگیرند؛ اما این نقشه محقق نشد.»
تهران این بحران را تهدیدی علیه ثبات و صلح کل منطقه می‌داند و به همین خاطر تصمیم گرفت تا دیپلماسی‌اش را در قبال قطر با سکوت پی‌گیری کند تا بهانه‌ای به دست عربستان سعودی ندهد تا بر آتش بحران با قطر بدمند. برای ایران، بحران جدید در خلیج در زمان حساسی ایجاد شد. تنها چند هفته از شاخ‌وشانه کشیدن دونالد ترامپ در عربستان سعودی علیه ایران گذشته بود و تمام منطقه در آتش می‌سوخت. انتقال قدرت در عربستان انجام شده بود و محمد بن سلمان به ولایت‌عهدی رسیده بود. تمام اینها ایران را مصمم می‌کند که تصمیم‌های جدی و دشواری را برای رویارویی با تهدیدها اتخاذ کند؛ تهدیدهایی که از سوریه و عراق و لبنان تا خلیج فارس در هم پیچیده شده‌اند.
در این راستا، تصمیم‌گیرندگان در تهران به خوبی درک می‌کنند که قطر و ترکیه در یک محورند و متحمل نیست که دیدگاه‌های منطقه‌ای ایران را به تمامی بپذیرند. با این حال علی‌رغم تفاوت‌ها، آنکارا و دوحه، ایران را دشمن خود نمی‌بینند. همین امر برای رسیدن به زمینهٔ مشترک بر سر نگاه‌های متفاوت، کافی است و عامل آن، رویکرد تهاجمی عربستان سعودی در منطقه است که هر سه کشور آن را تهدیدی برای ثبات شکنندهٔ منطقه می‌بینند. مورد بعدی که تهران را نگران می‌کند، پافشاری سعودی بر تحمیل دستور کار خود بر همسایگانش است تا آنان را زیر بیرق ضد ایرانی خود متحد کند و اگر به این هدف دست یابد، گام بعدی سعودی‌های مورد حمایت ترامپ، می‌تواند عمل مستقیم علیه ایران باشد.
نظر شما