آصفی در گفتوگو با «فرهیختگان» ارزیابی خود از سرنوشت برجام را تشریح کرد
اروپاییها به آمریکا نزدیک میشوند
صاحبخبر - ۲۷دیماه سالروز اجرای توافق هستهای ایران با کشورهای 1+5 است. در دو سال گذشته همواره مردم و مسئولان به دنبال تحقق وعدههایی بودند که از سوی کشورهای 1+5 داده شده بود. گشایش بحث اقتصادی، رفع تحریمها، افزایش روابط با کشورهای اروپایی و حفظ دستاوردهای هستهای میوههای برجام بودند که برای بررسی میزان تحقق آن بعد از دو سال با سفیر اسبق ایران در فرانسه گفتوگو کردهایم. زمانی که حمیدرضا آصفی پس از سه سال ماموریت بهعنوان سفیر ایران در فرانسه به کشور بازگشت، تغییرات وزارت امورخارجه به خوبی قابل پیشبینی بود. او به تهران آمد تا در کنار کمال خرازی، وزیر امورخارجه دولت سیدمحمد خاتمی فعالیت تازهای را آغاز کند. حمیدرضا آصفی در هشت سال دولت اصلاحات سخنگوی وزارت امورخارجه را برعهده میگیرد و پس از پایان وزارت کمال خرازی(وزیر امور خارجه دولت اصلاحات) با روی کار آمدن منوچهر متکی(وزیر امور خارجه دولت محمود احمدینژاد) مدتی دیگر نیز به سخنگویی خود در وزارت امور خارجه ادامه و بعد بهعنوان سفیر راهی امارات متحده عربی میشود. در ادامه متن گفتوگوی «فرهیختگان» با «دکتر حمیدرضا آصفی» آمده است. با توجه به اینکه امروز سالروز اجرای برجام است، ارزیابی کلی شما از ماحصل برجام در این دو سال چیست؟ با توجه به آنکه دو سال از برجام میگذرد باید از زاویههای مختلف آن را بررسی کنیم. نگاه کلی به برجام باعث اشتباه در ارزیابی میشود. در ابتدا میتوان گفت که گفتوگو پیرامون موضوعات هستهای ما در مقابل تحریمها یک ضرورت بود و به همین دلیل از آن بهعنوان نرمش قهرمانانه یاد شد. جمهوری اسلامی ایران در برجام حاضر شد تا از بخشی از حقوق خود به صورت موقت بگذرد و در ازای آن تحریمها برداشته شود. امروز و بعد از گذشت دو سال از اجرایی شدن برجام روابط بینالمللی ایران با دنیا نسبت به پیش از آن تسهیل شده و شرایط بهتری پیدا کرده است. شرایط کشور نسبت به بهکارگیری ظرفیتهای خارجی از گذشته بهتر شده و میتوان گفت که فضای کشور درخصوص صادرات نفت و دستیابی به برخی از تکنولوژیهای پیشرفته بهتر شده است. اتفاق دیگری که در برجام رخ داد این بود که فاصله آمریکا با اروپا یا بالعکس بیشتر شده است. البته همه آن به برجام بازنمیگردد و بخشی به سیاستهای بچگانه، اقدامات غیراصولی در عرصههای بینالمللی و نگرش ترامپ به اروپا باز میگردد. امروز بهطور خاص در برجام، اروپا بر اجرای برجام تاکید دارد و آمریکا ساز دیگری میزند، لذا ما شاهد انزوای آمریکا در عرصه جهانی هستیم. از سوی دیگر با انزوای آمریکا و فاصله آن با کشورهای اروپایی به نوعی امروز دست آمریکا در شورای امنیت بسته شده است. بانکهای اروپایی از ترس آمریکا پای کار ایران نیامدند از سوی دیگر جمهوری اسلامی در این دو سال نشان داد به برجام پایبند بوده و سند آن گزارشهای مکرر آژانس در این خصوص است. البته علاوهبر آژانس، مسئولان اروپایی و بهویژه شخص خانم موگرینی بارها پایبندی ایران را اعلام کردهاند. ایران در برجام از بخشی از حقوق خود به صورت موقت گذشت تا تحریمها برداشته شود ولی آمریکاییها کارشکنی و خودشان برجام را روزبهروز تضعیف کردهاند و با تهدیدهایی که نسبت به شرکتها و کشورهای خارجی انجام دادند عملا برای حضور شرکتها و بانکهای خارجی در ایران سنگاندازی کردهاند و این بعد منفی برجام است. فعال شدن بانکهای اروپایی یکی از انتظارهای ایران بعد از برجام بود ولی شاهد آن هستیم که سرمایهگذاری جدیای را هنوز در جاهایی که مورد نیاز ایران بوده، انجام ندادهاند. حتی برای فروش هواپیماها نیامدند و شرایط را سخت و پیچیدهتر کردهاند، علیرغم اینکه در روابط بینالملل اینطور همکاریها جزء بدیهیات و موضوعات روشن است و این نشان از ترس و نگرانی از آمریکاست. اگر بخواهیم در مجموع ارزیابیای داشته باشیم باید بگوییم که برجام در برخی زمینهها بسیار موفق عمل کرده و در برخی جاها به دلیل فشارهای آمریکا هنوز انتظار جمهوری اسلامی ایران را برآورده نکرده است. ترامپ برجام را زخمی کرد اشاره کردید که ایران از بخشی از حقوق خود به صورت موقت چشمپوشی کرد، از سوی دیگر شاهد آن هستیم که شرایط ترامپ برای تمدید معافیتهای تحریمی این است که محدودیتهای ایران در برجام مادامالعمر شود و ادعا کرده این امر در هماهنگی کامل با اتحادیه اروپاست. این دقیقا در تناقض با آن است که میگویند اروپا با ایران در برجام همراه بود. با این تفاسیر فکر میکنید در آینده چه مسالهای پیش خواهد آمد؟ ترامپ برجام را زخمی کرد و به دنبال آن بود که اجازه ندهد جمهوری اسلامی ایران از همه منافع برجام بهرهمند شود. در روزهای اخیر که قرار بود ترامپ اعلام کند وضعیت آمریکا در برجام چه خواهد بود، همان زمان در مقالهای اعلام کردم که ترامپ این بار هم از برجام خارج نخواهد شد و در برجام میماند. اظهاراتی که اکنون از سوی ترامپ مطرح شده، نگرانکننده است. از این جهت میتواند نگرانکننده باشد که کنگره با اروپا و از سوی دیگر اروپا با ترامپ به یک فهم کلی رسیده باشند و این را نمیتوان نفی و رد کرد. امروز به صورت قاطع نمیتوان گفت اروپا در همه زمینهها کنار جمهوری اسلامی ایران میایستد، بهعنوان مثال اظهارات مکرون یا برخی از مسئولان کشورهای غربی درخصوص حمایت از برجام قدری دوپهلو است و خیلی نمیتوان از سخنانان آنها، فضای مثبت گذشته را تصویر کرد. لذا باید صبر کرد و دید در چهارماه آینده چه تحولاتی پیش میآید. نزدیکی اروپا با آمریکا بیش از گذشته میشود پیشبینی میکنم نزدیکی اروپا در برخی مسائل با آمریکا بیش از گذشته شود. اروپا میخواهد برجام را حفظ کند ولی در سایر مسائل ممکن است همکاری بیشتری با آمریکا داشته باشد ولی آنچه به جمهوری اسلامی ایران باز میگردد طبیعی است که نه مذاکرهای را میپذیرد و نه شرط و الحاقیه و تبصرهای را در برجام قبول میکند و این مساله روشن است. این که میفرمایید نزدیکی اروپا با آمریکا بیش از گذشته میشود کنار این بگذاریم که شرط ترامپ برای تمدید معافیتهای تحریمی مذاکره درخصوص برنامه موشکی ایران است و دیده شد اروپا در این مساله همراه آمریکا بود. الان سرنوشت برجام به برنامه موشکی گره خورده است. با این اوضاع وضعیت پیچیدهتر میشود. ارزیابی شما چیست؟ اگر در دیپلماسی طرفین عقل داشته باشند هیچگاه گرهها کور نمیشود. در این مدت گذشته نشان دادیم که از عقل و درایت برخوردار هستیم و در جاهایی که کار پیچیده میشد با هوشیاری آن را حل و فصل کردیم. اگر طرف مقابل و اروپاییان تدبیر و درایت به خرج دهند این گره باز میشود. باید در سطوح مختلف جمهوری اسلامی بیان شود که روی توان دفاعی مذاکره نمیکنیم و موضوعات بیربط دیگر را به برجام گره نمیزنیم و اجازه هم نمیدهیم گره بزنند تا اروپاییها مطمئن شوند و تردید نکنند. اگر برجام از بین برود آمریکا و اروپاییها بیشتر متضرر میشوند نکته مهمتر این است که اگر برجام از بین برود اروپاییها و آمریکا بیشتر متضرر میشوند. بالاخره اگر توافق چندجانبه را اروپاییان و آمریکاییها نتوانند حفظ و صیانت کنند، کشورهای دیگر دنبال این مذاکرات نخواهند رفت. دانش بومی در ایران وجود دارد و از بین نرفته است و به سرعت آن محدودیتها برداشته میشود و طرفهای دیگر از مزایای رایزنی با ایران خود را محروم میکنند. لذا همانطور که در تریبونهای عمومی به آمریکا اعلام شده، باید به کشورهای اروپایی هم اعلام شود که در صورت گره زدن مسائل موشکی به برجام هیچ نتیجهای عاید آنها نخواهد شد. تمدیدهای 4 ماهه ترامپ یکی از عوامل بازدارنده گشایش اقتصادی در برجام است یکی از دلایل اصلی که ایران پای میز مذاکره نشسته، بحث رفع تحریمها بود که به گفته تحلیلگران این تحریمها در حوزه نفت تا حدی زیادی برطرف شده ولی در حوزه بانکی هنوز اتفاقی نیفتاده است. درخصوص رفع مشکلات بانکی در برجام چه راهکاری را پیشنهاد میدهید؟ وقتی ترامپ بهعنوان رئیسجمهور آمریکا قرار است چهارماه به چهارماه گزارش دهد عملا شرکتهای خارجی را بلاتکلیف میگذارد. بهعنوان مثال شرکتهای اروپایی منتظر هستند ببینند تا چهارماه دیگر ترامپ چه تصمیمی خواهد گرفت و عملا این خود یک اقدام بازدارنده است. از سوی دیگر، به هر حال بانکهای اروپایی و تجارت آنها با آمریکا واقعیتهایی است که باید دید و نمیتوان از اینها گذشت، روابط این بانکها با آمریکا خیلی بیشتر است، لذا میترسند جریمه شوند کمااینکه جریمههای سنگینی هم تاکنون دادهاند. در حال حاضر باید در دو یا سه ریل حرکت کنیم. اول اینکه واقعیتها را آنطور که وجود دارد ببینیم. ثانیا تناقضی که اشاره کردید را به طرفهای اروپایی بیان کنیم و اصرار کنیم نمیشود در کلام از برجام حمایت شود ولی در عمل در موضوع کلیدی همانند بانک، عملی دیده نشود. در این خصوص باید همکاریهای خارجی ایران متنوعتر باشد؛ یعنی تخممرغها را در یک سبد نگذاریم. در ریل سوم باید به ظرفیتهای داخلی توجه کنیم و چارهای جز آن نداریم. حتی اگر تحریمها به صورت کامل برداشته شود تا توانمندی داخلی نداشته باشیم، نمیتوانیم به رشد و توسعه دست یابیم. بسیاری از کشورهای منطقه - منظورم فقط کشورهای عربی پولدار نیست-کشورهایی هستند که هیچگونه تحریمی را ندارند و روابط بسیار دوستانه و تعرفههای ترجیحی و از امتیازات ویژه برخوردارند ولی عقبمانده هستند چون توانمندی داخلی ندارند. بانکهای خارجی تا زمان ریاستجمهوری ترامپ به ایران نمیآیند این را میخواستم به این معنا بیان کنم که کشورها تا به درون خود توجه نداشته باشند، نمیتوانند توفیق پیدا کنند. به نظر من این سه ریل را باید دنبال کنیم و تا زمانی که ترامپ هست و دغدغه حاکمیت آمریکا این است، بانکهای خارجی به راحتی به داخل ایران نمیآیند و این واقعیت را باید دید و براساس آن برنامهریزی دقیق کرد. با این شرایط آیا قائل به این هستید آنچنان که گفته میشد برجام به تحول اقتصادی کمک نکرد و همه مشکلات اقتصادی کشور را رفع نکرد؟ قائل به این هستم که موضوعات را در عرصه بینالمللی سیاه و سفید نباید کرد. برجام در خیلی عرصهها موفق و در برخی عرصهها هم ناموفق بود. حامیان برجام انتظارات را بالا بردهاند؛ همه میدانند که برجام کامل نیست سوال ناظر بر توقعسازی و انتظارسازی بود که در جامعه انجام شد. شاید حامیان برجام انتظارات را از آنچه بود بالاتر بردند ولی به این معنا نیست که کل برجام را نفی کنیم؛ یعنی هر دو را باید با هم دید. به هر حال همین برجامی که الان وجود دارد، کلیه مسئولان تاکید دارند که همین برجام باشد و حاضر نیستیم چیزی به آن اضافه کنیم و کلیت و نقصهایی که در آن وجود دارد را قبول دارند و همه میدانیم برجام کامل نیست، همین برجام در کلیت مورد تایید مسئولان است و مسئولان اعلام میکنند آمریکا نباید برجام را تضعیف کند. میخواهم این را عرض کنم که برجام علیرغم همه نارساییهایی که همه به آن اشاره میکنند در مجموع مثبت و برای جمهوری اسلامی ایران مفید است البته شاید به آن میزان که تبلیغ میکردند نبوده ولی حتما مفید و قابل دفاع است.∎
نظر شما