مستند با کنکاشی در لحظات ملتهب ترور هفتم تیرماه سال 1360 شروع می‌شود. در نگاه اول، این امر حس می‌شود که مهدویان برای واکاوی ترور شهید بهشتی و عاملان ترور 72 تن از یارانش، سراغ حدود 27 نفر از افراد مطلع از روز انفجار دفتر حزب جمهوری اسلامی واقع در خیابان سرچشمه رفته است. اما وقتی روایت قصه ترور پیش می‌رود و از گوشه و کنار سالن سینما، صدای آه‌ حسرت، خنده‌ها و گاه تشویق تماشاگران را می‌شنوید، لایه‌های دیگری از مستند برای تماشاگران رخ نمایی می‌کند. جایی از مستند وقتی به بیان تفاوت افق نظری شهید بهشتی با برخی از روحانیون سنتی می‌پردازد بلافاصله سراغ تصاویر آرشیوی مجلس خبرگان قانون اساسی می‌رود و جدال لفظی آیت‌ا... منتظری با شهید بهشتی را نشان می‌دهد؛ تصاویری که با سعه صدر و سکوت معنادار شهید بهشتی همراه می‌شود و البته خنده حضار در سالن پردیس چارسو به این تقابل. «ترور سرچشمه» بر‌خلاف ظاهرش قرار نیست بر کشف عاملان ترور تمرکز کند و اتفاقا روایتش از ترور فراتر از خوانش‌های فضای مجازی و فیلم‌های یوتیوبی نیست.

تکلیف مخاطب از همان اول با اسم محمدرضا کلاهی‌صمدی به‌عنوان عامل ترور مشخص می‌شود. تصاویر اظهارات مسعود رجوی در مقابل مشاور صدام، که می‌گوید سازمان مجاهدین خلق (منافقین) در ترور شخصیت‌های سیاسی نظام نقش داشته هم در مستند گنجانده شده است؛ تصاویری که بارها در مستندهای دیگر هم دیده شده‌اند. البته یک جایی مستند، در روایتش جسارت می‌کند و سراغ یکی از شبهات تاریخی رسانه‌ای در مورد ترور شهید بهشتی می‌رود؛ شبهه‌ای که در روزهای بعد از ترور، در روزنامه‌‎ای مطرح می‌شود، که برخی اعضا در جلسه حزب جمهوری اسلامی حضور نداشتند. البته به کمک تصاویر آرشیوی استدلال‌های بهزاد نبوی در پاسخ به این شبهه قرار می‌گیرد ولی خیلی سریع از کنار این مساله عبور می‌‎کند و گویا مستند نمی‌تواند از پس رد این شبهه برآید.

تنها 10 درصد تصاویر «ترور سرچشمه» آرشیوی است و عمده تصاویر در اتاقی با دکوراسیون قدیمی مملو از کتاب، جزوه، اسناد، تصاویر و بریده‌های روزنامه‌ها ضبط می‌شود. مصاحبه‌شونده‌ها پشت میزی می‌نشینند که روی آن یک دستگاه ضبط صوت قدیمی قرار دارد. مصاحبه‌ها مستقیما رو به دوربین انجام می‌شود؛ چشم در مقابل چشم تماشاگران. لحن صدای مهدویان به‌عنوان پرسشگر، چیزی شبیه بازجویی از افرادی است که حالا پس از 36 سال مقابل دوربین و قضاوت قرار گرفته‌اند.

نقطه قوت «ترور سرچشمه»، خوانش‌های تکراری و دست چندم از ترور نیست؛ حتی فرم اجرای این مستند بین آثار مهدویان هم جایگاه ویژه‌ای ندارد. آنچه «ترور سرچشمه» را سر پا نگه داشته است ارائه تصویر مظلومیت شهیدی است که قبل از روزهای ترور فیزیکی، ترور شخصیتی شده بود. در این مستند فضای رسانه‌های سال 60  را به خوبی نمایش می‌دهد. «ترور سرچشمه» مخاطب را به سال‌هایی پرت می‌کند که بهشتی را فرمانده بزرگ چماقداران معرفی می‌کردند و متهم به ارتجاع فکری بود و شعار «مرگ بر بهشتی» و «طالقانی را تو کشتی» سر می‌دادند. اما بلافاصله، به کمک تصاویر آرشیوی، قوت نظرات شهید بهشتی در مسائل مختلف نظام جمهوری اسلامی در مستند جای می‌گیرد. حتی جاهایی تماشاگر سالن، وقتی اظهارات شهید بهشتی درمورد حذف شکنجه در بازجویی‌ها، حق ریاست‌جمهوری زنان و همچنین ضرورت حضور مسئولان در بین مردم را می‌شنود، برای شهیدی که گویا تا امروز هم ناشناخته است، دست می‌زند. تماشاگری که یک‌آن خودش را گرفتار پارادوکس واقعیت و حقیقت شهید بهشتی می‌بیند و دوباره وجدان دردی عمومی رخ می‌دهد که چرا حقیقت «ترور سرچشمه» پنهان مانده است.

* نویسنده : معین احمدیان روزنامه‌نگار