سرویس سیاسی – اجتماعی: یادگار گرامی امام با بیان خاطراتی مهم از سیره عملی بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران تاکید کرد: دستگاه قضایی ابزار کنترلی نظام نیست، بلکه حَکَم(داور) بین مردم با مردم و نظام با مردم است و حتی کسی ممکن است از بخش عظیمی از نظام شکایت کند.
به گزارش جماران، حجت الاسلام و المسلمین سیدحسن خمینی در مراسم نخستین سالگرد آیت الله العظمی موسوی اردبیلی در کانون توحید، با اشاره به دوران مختلف زندگی این مرجع عالیقدر، اظهار داشت: به نظر مهمترین وجه زندگی ایشان که بیشترین تاثیر را در فضای جامعه ما داشته است، دوره حضور ایشان در انقلاب و به ویژه دوره حضورشان در راس قوه قضائیه بود.
وی با اشاره به بحث فلسفه قضا، افزود: از دیدگاه آیت الله العظمی‌موسوی اردبیلی دستگاه قضایی تنها متصدی اجرای عدالت در جامعه نیست و آن گونه که من از هم صحبتی با ایشان و خاطراتی که از این بزرگوار خواندم درک کرده ام، وظیفه دستگاه قضایی صرفا اجرای عدالت نیست، بلکه آنچه در کنار آن از همان اندازه اهمیت برخوردار است، این است که علاوه بر اجرای عدالت جامعه ما اقناع شود که آنچه اجرا می‌شود عدالت است؛ یعنی هم ثبوتاً و هم اثباتاً عدالت برقرار شود.
حاج سید حسن خمینی گفت: بعضاً بحران‌ها از آنجا ناشی می‌شود که من و شما به عنوان قاضی می‌گوئیم ما که کاری با این کارها نداریم؛ ما وظیفه خودمان را در برابر خدا انجام می‌دهیم، در حالی که این همه وظیفه ما نیست.
وی افزود: یکی از اساتید بزرگوار ما روزی در کلاس درسشان یک سئوالی مطرح کردند؛ گفتند طبق کلام ما امیرالمومنین(ع) می‌دانست که «ابن ملجم» می‌خواهد ایشان را به قتل برساند؛ کدام مصلحت بالاتر از جان امیرالمومنین؟ پس چرا امام دستور ندادند که ابن الملجم را دستگیر کنند؟ سپس خودشان پاسخ دادند «یک مصلحت و آن این که بعد‌ها می‌پرسیدند از کجا معلوم که ابن الملجم می‌خواست این کار را انجام دهد؟! شاید نمی‌خواست امام را شهید کند». در این صورت توان اقناعی برای آن حکم وجود نداشت.
یادگار گرامی‌امام با بیان این که وظیفه حاکمان، قضات و متصدیان امر قضا این است که به گونه ای عمل کنند که مردم حکم را بپذیرند، اظهار داشت: وقتی هیأت منصفه شکل می‌گیرد از این باب است که آیا واقعا ذهنیت جامعه این عمل را جرم و ناهنجاری می‌داند یا خیر؟ این امر بسیار مهمی‌است که دادگاه قابل پیش بینی باشد و آیین دادرسی برای همین هدف است. شما اگر در یک دادگاهی شرکت می‌کنید و نمی‌دانید که چه کار باید بکنید که این قاضی شما را مجرم نداند یا اگر کدام گناه را مرتکب شده باشید قاضی شما را مجرم می‌داند.
وی با بیان اینکه همیشه کسانی پیدا می‌شوند که کلاه شرعی برای کارها درست کنند، در پاسخ به این سئوال که چه کار باید کرد که حکم قاضی قابل پیش بینی باشد، افزود: پیامبر (ص) می‌فرمایند که باید به روش‌های عقلایی تکیه کرد. پیامبر(ص) به علم غیب خودشان عمل نمی‌کردند بلکه بر همین قواعد عقلایی تاکید داشتند. نظام قضایی از منظر آقای اردبیلی بر این است که یک آیین دادگستری اعمال شود. من این بحث امام(ره) را که در فرمان ۸ ماده ای خطاب به قوه قضائیه فرمودند: «اگر برای کشف خانه‌های تیمی‌و مراکز جاسوسی و افساد علیه نظام جمهوری اسلامی‌از روی خطا و اشتباه به منزل شخصی یا محل کار کسی وارد شدند و در آنجا با آلت لهو یا آلات قمار و فحشا و سایر جهات انحرافی مثل مواد مخدره برخورد کردند، حق ندارند آن را پیش دیگران افشا کنند»، را بر همین نکته حمل می‌کنم.
سند درخشان زندگی امام
یادگار گرامی‌امام سپس به نقل خاطره ای مهم از سیره امام راحل به نقل از «یک سند منتشرنشده» پرداخت و گفت: این سند یکی از نقاط درخشان زندگی امام(ره) است. مرحوم ابوی ما از یک جلسه ای که با حضور امام راحل بوده است گزارشی نوشته اند. در این جلسه یک قاضی به پیش امام آمده و مدعی است که ما از فردی شنود کرده ایم و در این شنود یک موارد جرمی‌را نسبت به این فرد پیدا کرده ایم، بعد این فرد جوان به امام رو می‌کند و می‌گوید ما باید پاسدار خون شهدا باشیم ای امام! شما هم باید پاسدار خون شهدا باشید. امام می‌گویند این اسنادی که دارید نوار ضبط شده است و هیچ ارزش قضایی ندارد. او زیر بار نمی‌رود. مطابق آن گزارشی که ابوی ما نوشته در این جلسه آنقدر امام عصبانی شد که دستانشان شروع به لرزیدن کرد؛ امام گفتند اگر مصالح نبود می‌گفتم همین حالا شما را به خاطر نسبت‌هایی که به دیگران می‌دهید حد بزنند. او از حرفش برنمی‌گردد و می‌گوید این شنود ما درست است و من به افراد دیگری هم اطلاع داده ام. امام می‌گوید این مواردی که ضبط کرده اید را باید امحاء کنید و حق ندارید که آن را منتشر کنید؛ به چه حقی برای دیگران شنود گذاشته اید و آبروی دیگران را می‌برید؟ !
وی افزود: ابوی ما که گزارش این جلسه را نوشته اند در آخر گزارش خودشان هم عصبانی هستند و می‌نویسند آنقدر که این فرد در این یک ساعت به امام توهین کرد بنی صدر در تمام عمرش نکرد! بعد نوشته است این فرد( نامش هم در گزارش آمده است) آمده بود که امام را بِکُشد. یعنی آنقدر امام را عصبانی کند تا ایشان سکته کنند وجالب است که این فرد تا دوران بازنشستگی اش سر کار است و کسی کاری به کارش نداشته است.
یادگار گرامی‌امام اظهار داشت: این گزارش را فکر
می‌کنم موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) می‌تواند برای رعایت حیثیت افراد اسامی‌را بردارد و نامه را منتشر کنند. این گزارش، گزارش بسیار تکان دهنده ای است و همه آن در این جهت است که آیین دادرسی و وحدت رویه قضایی وجود داشته باشد و مردم بدانند اگر چه کار کنند طبق این قانون مجرم نیستند و اگر چه چیزی را رعایت نکنند مجرمند؛ به عبارتی آیین دادرسی قابل پیش بینی باشد و سپس بتوان جامعه را به عادلانه بودن آن قانع کرد.
وی افزود: این که تصور کنیم هر دو نفر که از دادگاه بیرون می‌آیند یکی شان ناراضی هستند، این گونه نیست؛ در آن لحظه ممکن است ناراضی باشد ولی اگر قانع شده باشند بعد از این که عصبانیتشان کم شد حکم را می‌پذیرد. این وحدت رویه و اقناع جامعه چیزی است که در اصل وحدت رویه آیت الله العظمی‌موسوی اردبیلی وجود داشت.
حاج سید حسن خمینی گفت: شاهد این سخن آن است که در داستان بنی صدر آقای اردبیلی چند خطبه می‌خوانند و جزئی ترین مسائل را بیان می‌کنند تا انصاف را در برابر جریان مقابلشان رعایت کرده باشند. لذا احساس می‌کنم آن چیزی که ما به عنوان یک یادگار و یک درس از مرحوم آقای اردبیلی می‌توانیم بگیریم که شاید بر اساس همان چیزی است که مرحوم شهید بهشتی قضاوت ما را تاسیس کرده اند، این است که دستگاه قضایی باید در کنار اجرای عدالت به اقناع جامعه هم بیندیشد.وی در ادامه با بیان این که دومین نکته ای که می‌توان از مجموعه زندگی آیت الله العظمی‌موسوی اردبیلی دریافت کرد این است که ایشان معتقد است دستگاه قضایی حَکَم بین طرفین دعوا است، حتی اگر یک طرف آن حکومت باشد، افزود: دستگاه قضایی ابزار کنترلی نظام نیست، بلکه حَکَم(داور) بین مردم با مردم و نظام با مردم است.
ماجرای احضار امام(ره) به دادگاه
یادگار گرامی‌امام در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به سندی که از دهه اول انقلاب مانده است، اظهار داشت: بر اساس نامه ای و سندی که اکنون وجود دارد در سال ۵۹ یا ۶۰ روزی یک قاضی برای امام احضاریه می‌فرستد. یک احضاریه ای به منزل امام می‌آید که ضمن ذکر نام شاکی، خوانده آن «آقای سید روح الله خمینی ملقب به امام خمینی» و مورد اتهامی‌این بود که “وقتی صدام به خرمشهر حمله کرد، امام به ما گفتند در شهر بمانید و شهر را خالی نکنید، ما این کار را کردیم ولی در جنگ منزلمان خراب شد. لذا آقای خمینی باید بیاید و خسارت منزل من را بده”.
وی افزود: آیت الله موسوی بجنوردی می‌گفتند این شکایت در شورای عالی قضایی مطرح شد که در آن جا معترض شدند و گفتند این شکایت مسموع نیست، عنصری مادی جرم را دارا نیست و… و قاضی احضارکننده را باید عزل کنید؛ ایشان می‌گویند من از اتاق کناری به حاج احمد آقا زنگ زدم و گفتم به خاطر این موضوع می‌خواهند این قاضی را عزل کنند؛ حاج احمد آقا گفتند گوشی دستتان باشد تا من از امام بپرسم، رفتند و برگشتند گفتند امام می‌فرماید هیچ کس حق ندارد این قاضی را برکنار کند. شاکی را بخواهید و با پرداخت مبلغی رضایت او را بگیرید و… .
یادگار گرامی‌امام با بیان این که قاضی حکم بین هر دو طرف دعوا است، تاکید کرد: این حکمیت هم ثبوتاً و هم اثباتاً است؛ ثبوتاً به این دلیل که ناظر بی طرف قانع شود قاضی بین دو طرف یکسان برخورد می‌کنید و رویه امیرالمومنین(ع) هم همین است.
وی در جمع بندی بحث خود گفت: بنابراین احساس من از دوره مسئولیت آقای اردبیلی این است که ایشان یک قوه قضائیه ای می‌خواست که بین طرفین دعوا حکم باشد و ابزار کنترلی نباشد و بر این مسیر پافشاری می‌کردند. همچنین تلاش هم می‌کرد که قوه قضائیه در کنار اجرای عدالت به اقناع جامع در اجرای عدالت هم توجه کند.
یادگار گرامی‌امام همچنین گفت: مرحوم آیت الله العظمی‌موسوی اردبیلی پس از یک دوره طولانی از بیماری از بین ما رفتند که همین بیماری سبب شد چندان ارج و مرتبت علمی‌ایشان شناخته نشود. بیماری ایشان مانع این شد که جایگاه شان در حوزه نشان داده شود اما کتاب‌های زیادی از ایشان مانده است و بی تردید می‌گویم که رجوع به کتاب‌های ایشان نشان می‌دهد که شما با یک فقیه توانمند عمیق و دارای چارچوب مواجه هستید که مسائل را به خوبی می‌شناسد و بر اصول خودش استوار است .
همچنین در این مراسم دکتر حسین مهرپور، استاد دانشگاه شهید بهشتی، یدالله دادگر عضو هیات علمی‌دانشگاه شهید بهشتی و محمد رضا بهشتی فرزند آیت‌الله بهشتی سخنانی درباره این مرجع عالیقدر ایراد کردند. بنا به این گزارش در این مراسم و با حضور یادگار گرامی‌امام و
حجت الاسلام و‌المسلمین سید علی موسوی اردبیلی، از سه جلد آثار مرتبط با آن مرجع عالیقدر رونمایی شد.