صاحب‌خبر - غرب آسیا به سبب ظرفیت‌های ژئوپلیتیکی و ژئواستراتژیکی، همواره مورد توجه قدرت‌های منطقه ای و فرا منطقه ای بوده و بخش قابل توجهی از نظم امنیتی این منطقه به نوع کنش و راهبرد قدرت‌های فرامنطقه ای بستگی دارد. انفعال بی سابقه آمریکا در غرب آسیاو تغییر جهش راهبردی به سمت چین و در مقابل ورود روسیه به معادلات غرب آسیا، به ویژه در مسئله سوریه از مهم ترین تحولات در نظم منطقه ای محسوب می شوند که اثرات قابل توجهی در افزایش قدرت منطقه ای ایران و کاهش نفوذ عربستان سعودی در منطقه دارد.
لذا عربستان به درک روشنی از نظم منطقه ای به سود جمهوری اسلامی ایران پی برده است و به همین منظور در سیاست خارجی خود تصمیم به ایفای نقش گاو شیرده با دلارهای بادآورده نفتی، برای رئیس ایالات متحده آمریکا، دونالد ترامپ را برعهده گرفته است. در واقع عربستان برای نشان دادن هژمون پوشالی خود سعی در بحران سازی در منطقه را دارد و بازیگران خارجی هم در تلاش هستند تا نهایت بهره را از این فرصت پیش رو ببرند. آنها به بهانه تامین نظم و امنیت جهانی، با بحران کشورهای منطقه، همواره به حضور خود در غرب آسیا مشروعیت می بخشند که هدف نهایی آن ها چیزی جز شکل دهی به نظم مطلوبشان و در تنگنا قرار دادن ایران در خاورمیانه در راستای جلوگیری از تبدیل شدن به قدرت برتر منطقه ای نیست.
چالش هسته ای و تحریم های ناشی از آن، از طریق منزوی کردن ایران در صحنه منطقه ای و بین المللی و همچنین کاهش توان اقتصادی آن، توانسته بود در راستای مهار قدرت منطقه ای ایران و در مسیر منافع عربستان و دیگر کشورهای رقیب
منطقه ای عمل کند. در چنین شرایطی برجام، به عنوان مدلی از نهادسازی بین المللی، قدرت جمهوری اسلامی ایران را از لحاظ سیاسی و اقتصادی بازنمایی کرد و در واقع به نوعی توافق هسته ای، به ایران از لحاظ سیاسی، نظامی و اقتصادی آزادی عمل بیشتری را بخشید.
سعودی ها با آنکه شرایط مناسبی را در منطقه دارا نمی باشند، در تلاش هستند تا با جلب حمایت دونالد ترامپ، بار دیگر پای آمریکا را به مداخله گری در منطقه خاورمیانه برگردانند. آن ها امید دارند ترامپ به ایران بر مسائل منطقه ای فشار وارد کند و به این ترتیب موقعیت استراتژیک و برتر جمهوری اسلامی را تضعیف و به حاشیه برانند، تا موازنه قدرت به نفع آنان و به ضرر ایران رقم بخورد.
در شرایط فعلی با شکست گروه تروریستی داعش و حامیان آن ها در منطقه و از سوی دیگر مانورهای دیپلماتیک جمهوری اسلامی ایران همچون همکاری های سه جانبه میان ایران و کشورهای منطقه ای و فرامنطقه ای ترکیه و روسیه، به صورت پیمان های همکاری سیاسی و اقتصادی و دیدارهای سه جانبه و همسو قرار گرفتن مواضع و اهداف منطقه ای، سبب شکل گیری نظم مطلوب و مورد نظر ایران شده است. همکاری های نظامی ایران و روسیه در سوریه و قرار گرفتن ترکیه در این بین که منجر به یک اتحاد مثلث در منطقه شده، در طول چند دهه گذشته بی سابقه بوده و روابط میان سه کشور به بالاترین سطح خود در طول تاریخ جمهوری اسلامی رسیده است که این اتفاق را می توان حاصل دو اقدام ایران در صحنه سیاست خارجی دانست. وهله اول نتیجه سیاست خارجی تعامل گرا پیرامون برجام است و در وهله دوم مواضع و تصمیمات سنجیده و عاقلانه دستگاه سیاست خارجی و دیپلماسی جمهوری اسلامی در برهه هایی همچون کودتای نافرجام ۱۵ جولای سال۲۰۱۶ کشور ترکیه می‌باشد.
لذا با توجه به آنچه آمد باید گفت که شرایط در منطقه به سود ایران و نظم مطلوبی که منجر به آرامش کل کشورهای منطقه شود، پیش رفته است. لذا عربستان سعودی سعی در برهم زدن نظم امنیتی و مقابله با قدرت و نفوذ ایران در منطقه با راهبردی در قالب اتحاد و ائتلاف سازی منطقه ای و فرامنطقه ای برآمده و از سوی دیگر به دنبال ایجاد تنش های منطقه ای در کشورهایی همچون عراق و لبنان است که در این خصوص می توان به مساله بحران سازی اقلیم کردستان در شمال عراق و یا استعفای ناگهانی سعد الحریری اشاره کرد.
در این تقابل عربستان با ایران در جهت تغییر شرایط در غرب آسیا، به نظر می رسد شرایط همچنان به ضرر عربستان رقم بخورد و در نهایت هزینه های ناشی از این فشارها، عربستان را مجبور به پذیرش موقعیت برترمنطقه ای ایران سازد.
*کارشناس مسائل سیاسی∎
نظر شما