ابراهیمی دینانی در این مراسم با بیان اینکه تاریخ نشان می‌دهد دین بسیار قدیمی بوده و نمی‌توان تاریخی را پیدا کرد که در آن دین وجود نداشته باشد، گفت: بشر نیز به‌ذات عاقل است و انسان هم از ابتدا دارای عقل بوده است. ادیان مظهر خدا و دین و حکمت مظهر عقل است پس ما دینی داریم که همیشه در اعماق تاریخ ریشه داشته است و ادیان توحیدی هر دو از ابتدا وجود داشتند، از سوی دیگر بشر با نوع اسطوره زندگی کرده و خالی از آن نبوده است. بنابراین حکمت و دین از یک سو و اسطوره از سوی دیگر در زندگی انسان وجود داشته است.
وی ادامه داد: حکمت لغت عربی است که به معنای استحکام است عقل نیز قابل شکستن نیست و دین نیز همیشه بوده است حال این سوال مطرح است که دین و عقل با هم چه رابطه‌ای دارند آیا با هم سازگارند یا دعوای جدی دارند. برخی معتقد هستند دین کاری با عقل ندارد و برخی معتقدند عقل با دین سازش دارد بنابراین این سوال مطرح است که آیا دین عقل را می‌فهمد یا عقل دین را می‌فهمد؟
این استاد فلسفه در پاسخ به این پرسش افزود: دین و عقل هر دو با یکدیگر رفیق هستند و رابطه عقل با دین قطع نمی‌شود ما نیز باید عقل و وحی را با یکدیگر سازش بدهیم. حکمت از آنجا که عقلانی است پایه محکمی دارد. قرآن نیز می‌گوید حکمت خیر کثیر است اما متوقف نیست و میتواند خودش را بالا ببرد چرا که عقل اگر متوقف شود مرگ خودش را اعلام کرده است.
عضو هیات علمی موسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران با اشاره به نقل قولی از سقراط درباره حکمت عنوان کرد: سقراط همواره می‌گفت من حکیم نیستم اما دوستدار حکمت هستم چون اگر حکیم بود تمام می‌شد اما دوستدار حکمت بودن تمام نمی‌شود.
ابراهیمی دینانی اضافه کرد: تلاش ما باید این باشد که دین را عقلانی بفهمیم و اگر بتوانیم این دو را با هم سازگار کنیم می‌توانیم بفهمیم که چرا اسطوره پیدا شده است زیرا اسطوره نتیجه تخیل انسان بوده است. در تاریخ هرچه جستجو کنیم اسطوره وجود داشته است. اکنون می‌بینید که بیشترین کتاب‌هایی که به فروش می‌رسد رمان است و کتاب‌های فلسفه کمتر به فروش می‌رسد و شمارگان کمتری دارد چرا که رمان‌ها حقایق عقلی را به‌صورت خیال روایت می‌کنند و انسان‌ها چون خیال را دست دارند به اینگونه کتاب‌ها تمایل بیشتری دارند شعر هم همین‌گونه است چون تخیل دارد بیشتر مورد توجه انسان قرار می‌گیرد.
این چهره ماندگار فلسفه در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه امروز پیشرفت علم انکارناپذیر است، افزود: علم جهان را می‌شناسد و انسان را نمی‌شناسد. علم لوله‌ای فکر می‌کند اما حکمت و دین لوله‌ای نیست. ما باید تلاش کنیم علم و حکمت را با یکدیگر سازش بدهیم اگر خدا، طبیعت، زمان، مکان و عدد را از علم بگیریم چیزی از آن باقی نمی‌ماند. با این وجود باید تلاش ما سازگاری علم با دین باشد.
ابراهیمی دینانی در پایان سخنانش گفت: همه ادیان توحیدی با عقل سروکار دارند عقل نه‌تنها هدف را می‌شناسد بلکه هدف را تعیین و تبیین هم می‌کند. ما نیز باید همه ادیان را به دقت بشناسیم و مطالعه کنیم در آن صورت خواهیم دید که همه ادیان توحیدی با عقلانیت سازگار هستند.
آیت‌الله محقق داماد نیز در بخش دیگری از این مراسم با اشاره به اینکه رابطه میان حکمت و دیانت در ادبیات ما سابقه دیرینه دارد، گفت: برخی این دو را با یکدیگر بی‌ارتباط می‌دانند و معتقدند این دو در مقابل هم هستند اما برخی نبوت و دیانت را مکمل عقل می‌دانند و می‌گویند کمبودهای عقل بشری با نبوت تکمیل می‌شود.
وی با طرح این سوال که قرآن درباره رابطه دیانت و حکمت و تعقل چه می‌گوید به آیه 10 سوره ملک اشاره کرد و گفت: در این آیه دیالوگ بسیار جالبی وجود دارد در اینجا به گروهی که آنها را به جهنم می‌برند گفته می‌شود مگر نذیر بر شما نیامد. آنها می‌گویند آمد ولی ما تکذیب کردیم و منکر شدیم و شما گمراه هستید. اگر ما دیندار می‌شدیم و به انبیاء گوش می‌کردیم و به سراغ عقل می‌رفتیم نتیجه‌اش سعادت بود.
این عضو هیات علمی دانشگاه شهید بهشتی افزود: برداشت من از این آیه این است که خداوند می‌خواهد بگوید عقل و دین در نهایت راه نجات هستند و شما اگر از طریق تعقل حرکت کنید هم در نهایت به رستگاری می‌رسید. خداوند در 27 آیه قرآن کریم به مردم تاکید می‌کند که تعقل کنید و چرا تامل نمی‌کنید. این تاکید بسیار بر عقل نشان‌دهنده اهمیت این موضوع است. در نهج‌البلاغه نیز گفته می‌شود که پیامبران برای چه موضوعی آمدند چون گاهی عقل غفلت می‌کند و نقش انبیاء این است که زنگارهای عقل دفن‌شده را پاک کند.
محقق داماد نیز در بخش دیگری از سخنانش به نقل‌قول‌هایی از ملاصدرا در کتاب «اسفار اربعه» اشاره کرد و گفت: ملاصدرا تاکید می‌کند که حکمایی مانند افلاطون نیز اصول حکمت خود را از انبیاء گرفتند و این حرف ملاصدرا بسیار عجیب است و جای تامل دارد.
کلام خدا و ترس از او آغاز حکمت است
کشیش گریگوری نرسیسیان در بخش دیگری از این مراسم با بیان اینکه انسان فطرتا موجودی ارزش‌باور و ارزش‌محور است گفت: ارزش‌ها جهت‌دهنده ما هستند، عده‌ای در راهی که پیش می‌گیرند خود و عده‌ای دیگران را محوریت قرار می‌دهند اما کلام خدا به روشنی بیان می‌کند که حکیم فردی است که ارزش‌های خود و دیگران را محور قرار نمی‌دهد بلکه براساس خواست خدا زندگی می‌کند و کلام خدا و ترس از او را آغاز حکمت می‌داند.
وی با اشاره به اینکه منبع حکمت‌ساز خداوند در نزد مسیحیت به دو بخش منبع کتبی (کلام خدا) و منبع شفاهی (تعمق در عالم مشاهدات) تقسیم می‌شود، گفت: در مسیحیت بین حکمت و کلمه پیوند برقرار می‌شود و البته بین منبع حکمت‌ساز و کلمه تفات وجود دارد. منبع حکمت‌ساز همان کلام خداست و خود حکمت کلمه است و کلمه هم در مسیحیت همان عیسی مسیح است.
نرسیسیان در پایان سخنانش گفت: در مسیحیت بین کلمه و حکمت پیوند وسیعی برقرار است که خود عیسی مسیح حکمت بزرگ است.
آیات حکیمانه بسیاری در کتاب «امثال» وجود دارد
اسقف مارنرسای بنیامین (اسقف کلیسای شرق آشوری ایران) در بخش دیگری از این نشست با اشاره به فرازهایی از کتاب‌های «عهد عتیق» و «عهد جدید» گفت: اگر بخواهید حکمت بیاموزید باید آن را از کتاب مقدس یاد بگیرید، در عهد عتیق اشخاص، انبیاء و... که اسامی آنها به عنوان حکیم آورده شده است مانند یعقوب و یونس پیامبر در کتاب «پیدایش» به آنها اشاره شده است. همچنین در عهد عتیق به داوود نبی اشاره می‌شود که کتاب مزامیر داوود نبی از اهمیت خاصی برای مسیحیان برخوردار است.
وی عنوان کرد: در کتاب «امثال» آیات حکیمانه بسیاری وجود دارد که مورد استفاده قرار نگرفته است متاسفانه امروز شاهد جنگ‌ها و خونریزی‌های بسیاری در خاورمیانه و سایر کشورهای جهان هستیم که برخلاف اراده خداوندی است و چنانچه حکمت خداوند وجود داشته باشد این نزاع‌ها از بین می‌رود.
بنیامین در پایان سخنانش گفت: علم را انسان میتواند یاد بگیرد اما آن چیزی را که انسان نمی‌تواند کسب کند حکمت است که آن را خدا باید به انسان بدهد.
نظر شما