صاحبخبر - زهرا داستانی
از زمانی که جهان به سمت صنعتی شدن پیش رفت آلودگیهای حاصل از سوخت انرژیهای فسیلی بخش قابل توجهی از علل مرگ و میر را به خود اختصاص داد. براساس گزارش بهداشت جهانی، آلودگی هوا در جهان جزو پنجمین علت مرگ و میر شناخته شده و ایران نیز از این قاعده مستثنی نبوده است. در آخرین آمار ارائه شده از سوی رئیس کارگروه سلامت هوای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، آلودگی هوای تهران جان ۴ هزار و ۸۱۰ نفر را در سال ۹۵ گرفته است. آن طور که عباس شاهسونی در نخستین نشست خبری سازمان حفاظت محیط زیست بعد از تغییر مدیریت سازمان درباره آلودگی هوا همزمان با آغاز فصل پاییز برگزار شده بیان کرده است که «براساس اندازهگیری غلظت آلودگی هوا در 25 شهر با جمعیت 30 میلیون نفر مورد تحلیل قرار گرفته که طی سال 94، 12 هزار و 798 نفر بر اثر ذرات معلق و آلودگی هوا جان خود را از دست دادهاند.» براساس گفته این کارشناس، فوت این تعداد افراد بهصورت غیرمستقیم بر اثر آلودگی هوا انجام گرفته است یعنی اینکه افراد فوت شده بیماریهای تنفسی، قلبی و عروقی داشتهاند که تحت تاثیر آلودگی هوا این مشکلات افزوده شده و باعث مرگ آنها شده است.» او گرچه از کاهش غظلت آلایندگی در سال 95 خبر داده، گفت: «با وجود این کاهش غلظتها اما نسبت به آمار جهانی همچنان روند بالاتری را شاهد هستیم و باید همه دستگاههای ذیربط اعم از وزارت نفت، صنایع، محیط زیست و... دست به دست هم دهند تا مشکلات آلودگی هوا کاهش یابد.» اما متولیان آلودگی هوا برای کاهش آن چه برنامهای اندیشیدهاند؟ متولیانی همچون سازمان حفاظت محیط زیست و شهرداری تهران که به تازگی روسای جدیدی را با رویکردهای متفاوت در خود دارند.
گرچه آمارها میگویند بیش از ۸۰۰ هزار واحد صنعتی مستقر در تهران سهم بزرگی در آلودگی این شهر دارند اما ۸۸ درصد آلودگی هوای تهران ناشی از آلایندگی وسایل نقلیه است. خودروهایی که جزو لاینفکی از تهران شدهاند و برای سالها سوخت مصرفیشان تاثیر مستقیمی در آلودگی هوا داشتهاند. اگرچه از سال 93 تا کنون با پالایش و آزمایش بنزینهای مصرفی خودروها توسط سازمان حفاظت محیط زیست و استانداردسازی بنزین مصرفی از میزان آلاینده بودن آن کاسته شده اما مسعود تجریشی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست در نشست خبری خود گفته است که «بر اساس مطالعهای که روی وضعیت سوخت شهرها از سال 92 تا 96 داشتیم برخى شهرها وضعیت خوبى ندارند ولى کیفیت سوخت برخى کلانشهرها مثل تهران خوب است، وزارت نفت هم دارد این رابطه همکاریهای لازم را میکند.»
کاهش مصرف گاز روشی برای کاهش آلودگی هوا
او در ادامه این نشست کاهش مصرف گاز را برنامه این سازمان برای کاهش آلودگی هوا عنوان کرده و گفته است: «هر سال در اوج سرما دولت مجبور مىشود کاری کند تا سوخت برخی نیروگاهها به جای برق از مازوت استفاده شود، سال گذشته هم برخی گرد و غبارها زمانی رخ میداد که از مازوت استفاده میشد. مردم مىتوانند با تحمل دمای یک درجه سردتر کاری کنند برخى نیروگاهها دیگر از سوخت مازوت استفاده نکنند. بهمن سال گذشته پدیده گرد و غبار در اهواز رخ داد که یک دلیل آن پدیده وارونگی هوا بود، ولی از سوى دیگر هم استفاده از مازوت هم آن را تشدید کرد.» معاون محیطزیست انسانی با اشاره به نقش مهم مردم افزوده است: «آقای زنگنه قول دادهاند اصلاً سوخت مازوت در نیروگاههای اطراف تهران نداشته باشیم، اما این هم به همیاری مردم در مصرف انرژی وابسته است. اگر مردم سلامت خودشان برایشان مهم باشد کافی است بدانند که تبعات این آلودگیها بر سلامتیشان بسیار بیشتر از آنچه است که تصور میکنند.»
انگشت اشاره به سوی توسعه شهری تهران و حاشیهنشینی
تهران اولین شهر مهاجر پذیر ایران است. از زمانی که طرح توسعه تهران کلید خورد و حاشیه نشینی منجر به مهاجرت معکوس در تهران شد آلودگی هوا در تهران نیز دو چندان شد. حالا پس از گذشت سالها از این موضوع مسعود تجریشی باز هم انگشت اتهام را به سوی آن نشانه رفته و گفته است: «وضعیت محیط زیست بسیار اسفناک است، وقتی در شهر تهران ۸/۸ میلیون جمعیت مستقر میکنیم و ۵۴۰ هزار ماشین فقط در یک شبانهروز وارد شهر میشوند و بدون در نظر گرفتن طرحهای بالادستی به جای اینکه کمک کنید تقاضای سفرهای درونشهری غیرضروری افزایش پیدا کند، افزایش تقاضای سفر را ایجاد کردیم و مثلاً پل صدر را ساختهایم بدون اینکه نیازی باشد. یعنی سیاستهای ما با الگوی درستی پیش نرفته است و سیاستگذاریها در راستای سلامت شهروندان نبوده است و خود را در عمل انجام شده قرار دادهایم و اکنون شهری داریم که بار اکولوژیکی آن به هیچ وجه پاسخگوی این وضعیت نیست.» او افزوده: «ما سالانه بیش از ۳۰۰ هزار خودرو اسقاط میکنیم اما از آن سو بیش از یک میلیون خودرو اضافه میشود و هیچ مدیریتی نمیتواند پاسخگوی این تبعات باشد.»
تست خودروها با بیش از 1000 کیلومتر تردد
تهران برای کاهش آلودگی هوایش تا به امروز طرح های مختلفی را تجربه کرده است که کم و بیش در کاهش یا افزایش آلودگی تاثیر داشته است، از طرح ترافیک و زوج فرد تا طرح لز و حالا معاینه فنی خودرو. با این حال اما تجریشی باز هم بازرسی و تست خودروها را از جمله راهکارهای موثر و مهم دانسته و گفته: «سعی داریم تست خودروهایی که ۱۰۰۰ کیلومتر تردد کردهاند را به زودی انجام دهیم. برای انجام این تستها نیاز به تجهیزاتی داریم که در بودجه سال ۹۷ سازمان برنامه و بودجه درخواستهایی برای این منظور خواهیم داشت.» تجریشی با اشاره به اینکه 100 هزار کامیون در تهران حضور دارند، توضیح داده: «با مطالعهای که روی وضعیت آلودگیهوا در طول چند سال گذشته انجام شده است، از هنگام شب تا ۵ صبح آلودگى هوا تهران افزایش چشمگیرى پیدا مىکند. تنها چیزى که مىتواند عامل این موضوع باشد تردد خودروهاى کامیونى است، با فرض بر اینکه از همان قانون خودروهاى فرسوده استفاده کنیم الان بیش از 70 درصد این کامیونها نباید وارد شهر شوند.» معاون محیط زیست انسانی با اشاره به اینکه آمار دقیقی از تاثیر کامیونها در ایجاد آلودگی وجود ندارد گفته است: «سهم ترددهاى شبانه در ذرات ٢.۵ میکرون 50-30 درصد است. این عدد زیاد است، ما داریم در این رابطه به شکل جدیای فکر مىکنیم.» او همچنین بیان کرده: «متاسفانه بانکها منابع مالی ۴۰ هزار خودروی باقیمانده ناوگان تاکسیرانی و اتوبوسرانی را تامین نکردهاند که لازم است در زمینه تامین منابع مالی برای تغییر ناوگان اقدام ویژهای انجام دهیم.»
راهکارهای شهرداری برای کاهش آلودگی هوا
شهرداری تهران یکی از متولیان ترافیک، بلند مرتبهسازی و آلودگی هوا است. سازمانی که حالا با مدیریت جدیدش انتظار میرود که راه کار متفاوتتری را برای آلودگی هوا در پیش بگیرد. محمدعلی نجفی در نخستین نشست خبری خود که در پنجاهمین روز کاریاش در شهرداری تهران برگزار شد گرچه مستقیما به برنامههایش در زمینه حل معضل آلودگیها اشاره نکرد اما از برنامههای خود برای کاهش ترافیک و بلند مرتبهسازی در تهران خبر داده است. او با اشاره به نتایج نظرسنجی ایسپا و مرکز مطالعات شهرداری تهران حل معضل ترافیک و کاهش آلودگی هوا را سطر اول مطالبه مردم خوانده و به صراحت برنامه شهردار تهران برای رفع این معضل را افزایش هزینه و کاهش استفاده از خودرو شخصی بیان کرده است. نجفی از چهار کار اساسی برای حل معضل کاهش آلودگی هوا خبر داده است. اولین آن، توسعه حمل و نقل عمومی به صورت شبکهای است. دومین آن کاستن از سفرهای کاری در شهر تهران از طریق هوشمند سازی و سومین برنامه را گران کردن استفاده از حمل و نقل و خودروهای شخصی بیان کرده است. او در این باره تاکید کرده که «در بسیاری از کلانشهرهای دنیا استفاده از خودروهای شخصی همراه با هزینههایی است. در تهران چنین چیزی پیش بینی نشده در بعضی ساعات پیک ترافیک بزرگراه های تهران پر تراقیکتر است. ما طرحی داریم و امیدواریم شورای شهر و مجلس نیز از این طرح حمایت کنند کسی که از وسیله نقلیه شخصی خصوصا در ساعات پیک ترافیک استفاده میکند باید هزینه بیشتری هم بابت همه مواردی که به شهر از آلودگی و ترافیک تحمیل میکند بپردازد.» چهارمین برنامه شهردار تهران اما نگاه علمی به ترافیک است، نگاهی که قرار است با اصلاحات هندسی بخشی از ترافیک را کاهش دهد با بعضی تغییرات در محلهای پر ترافیک شهری و یا میادین پر ترافیک به میزان زیادی ترافیک را کم کند.
بلند مرتبهسازی یکی دیگر از مواردی است در سالهای گذشته از آن به عنوان عامل افزایش آلودگی هوای تهران یاد شده است. موضوعی که نجفی با اطمینان کامل از عدم فروش تراکم فروشی خلاف طرح تفصیلی در50 روز کاری خود گفته و خبر داده است: «امسال سال آخر عمر طرح تفصیلی است.»
او افزوده: «کمیتهای زیر نظر معاونت شهرسازی و معماری با هماهنگی وزارت راه و شهرسازی تشکیل دادهایم تا طرح تفصیلی مورد تجدید نظر قرار گیرد. از اول سال براساس طرح تفصیلی جدید عمل میکنیم.» براساس سخنان نجفی، شهرداری تهران از کمیسیون ماده 5 و شورای عالی شهرداری درخواست کردهاند تا در این مورد وارد عمل شوند و ضوابط بلند مرتبهسازی را یکبار برای همیشه تصویب کنند. به گفته او، قرار است تا پایان سال این ضوابط و مناطقی که در آن بلند مرتبهسازی به معنی ساخت و ساز بالای 12 طبقه تعیین خواهد شد مشخص شود.∎
نظر شما