حميد سيني‌ساز 

مقام معظم رهبري در جريان سفر خود به استان خوزستان در سال 1375، دستور احيا 800 هزار هکتار از اراضي کشاورزي خوزستان و ايلام را صادر فرمودند که به «طرح رهبري» معروف شد[1]. طرحي که با هدف توسعه بخش کشاورزي، ايجاد اشتغال در روستاها و جلوگيري از مهاجرت تصويب شد و در آن تسطيح زمين و احداث شبکه‌هاي زهکشي و آبياري تحت‌فشار به‌منظور ارتقاي بهره‌وري آب و افزايش توليدات کشاورزي مدنظر بود. طرح رهبري پس از تصويب تا مدت‌ها بدون دستاورد خاصي براي بخش کشاورزي دنبال مي‌شد چراکه وزارت نيرو در سايه اين طرح به‌دنبال احداث پروژه‌هاي سازه‌اي خود از قبيل سد و انتقال آب رفت[2]. با گذشت زمان و سوء مديريت دولت‌ها در اجرا و عوامل ديگري چون تغيير کاربري بسياري از اراضي، محدوديت منابع آبي، فرسايش خاک و اختلاف‌نظرهاي سياسي، وسعت طرح در سال 1387 از 800 هزار به 550 هزار هکتار کاهش داده شد[3]. تا پايان دولت دهم، مجموعاً 66 هزار هکتار از طرح رهبري اجرايي شد اما با آغاز دولت يازدهم، حسن روحاني در اولين سفر استاني خود در خوزستان، وعده تکميل طرح 550 هزار هکتاري را به همراه اشتغالزايي 300 هزارنفري ظرف مدت سه سال به مردم اين استان داد.

ولي با گذشت 4 سال، اکنون اين طرح در مرحله تکميل فاز اول به مساحت تقريبي 312 هزار هکتار است که طبق اعلام مسئولين قرار است تا پايان سال 96 به بهره‌برداري برسد(4). ماجراي فازبندي اين طرح در حقيقت تکرار کاهش وسعت آن با ادبياتي ديگر توسط وزارت نيرو است.

 وزارت نيرو با سنگ‌اندازي در مسير تحقق مطالبه 21 ساله مقام معظم رهبري (مدظله العالي) و همچنين تخطي از مصوبات دولت در سفر اول استاني به خوزستان در سال 92، مجوز تخصيص آب به 238 هزار هکتار باقيمانده را صادر نمي‌کند و در حقيقت  اين طرح  را به حدود يک ‌سوم مساحت اوليه تقليل داده است.

اين در حالي است که پروژه‌هاي متعدد سدسازي و شبکه‌هاي اصلي آب‌رساني توسط وزارت نيرو روي رودخانه‌هاي استان خوزستان و سرشاخه‌هاي آن‌ها از ابتدا با هدف تحقق کامل طرح رهبري و با برداشت بودجه‌هاي هنگفت از صندوق توسعه ملي آغاز شده بود. صرف‌نظر از فاينانس‌هاي خارجي، تاکنون درمجموع بيش از 1/5 ميليارد دلار از منابع ارزي صندوق توسعه ملي پس از تبديل به ريال توسط بانک‌هاي عامل کشور، براي تکميل فاز اول طرح هزينه شده، اما طبق اعلام معاون اجرايي موسسه جهاد نصر به‌عنوان کارفرماي اصلي اجراي فاز اول طرح 550 هزار هکتاري، اين فاز هنوز 84 درصد پيشرفت فيزيکي دارد و اميد است با تخصيص منابع مالي جديد تا پايان سال 96 تکميل شود(5).

اجراي کامل طرح 550 هزار هکتاري يکي از شعارها و مصوبات سفر استاني دولت يازدهم به خوزستان بود و رئيس‌جمهور و معاون اول دولت، بر اجراي کامل آن تأکيد داشته‌اند. اين تأکيدات در پي آن صورت گرفت که زمزمه‌هايي از سوي وزارت نيرو به گوش رسيد که به مسئولين استاني اعلام کرده بودند که اراضي فاز دوم را براي تخصيص آب به‌دليل کمبود منابع آبي اولويت‌بندي کنند[6]. در حقيقت وزارت نيرو به‌دنبال کاهش سه‌باره مساحت طرح رهبري بود که رئيس خانه کشاورز استان خوزستان از رفتار وزارت نيرو انتقاد کرد[7] و رئيس سازمان جهاد کشاورزي خوزستان نيز اعلام کرد مسئولين استاني ديگر حتي از يک هکتار از فاز دوم طرح عقب‌نشيني نمي‌کنند[8].

کيخسرو چنگلوايي، رئيس سازمان جهاد کشاورزي استان خوزستان در اواخر بهمن‌ماه سال 95 خبر از تشکيل جلسه شوراي اداري خوزستان با حضور رئيس‌جمهور، معاون رئيس‌جمهور و رئيس سازمان مديريت و برنامه‌ريزي کشور، وزير نيرو و ساير مسئولان کشوري و استاني مربوطه را در اين استان داد که در مصوبات آن جلسه وزارت نيرو موظف به تأمين آب فاز دوم طرح شده و ابراز اميدواري کرد مشکل به‌زودي مرتفع خواهد شد[9]؛ اما وي به فاصله تنها 7 ماه مجدداً در ابتداي شهريورماه امسال خبر از استنکاف وزارت نيرو در صدور مجوز تخصيص آب به فاز دوم طرح داد و از وزير نفت به‌عنوان معين استان خوزستان خواست تا در هيئت‌دولت از اجراي مصوبه قبلي دولت مبني بر تخصيص آب به فاز دوم طرح دفاع کند[10]. وي همچنين از برداشت‌هاي بي‌رويه آب توسط وزارت نيرو ضمن پروژه‌هاي کلان انتقال آب در بالادست رودخانه‌هاي استان انتقاد کرد و رفتار وزارت نيرو را موجب تأخير سه‌ساله اتمام طرح نسبت به زمان پيش‌بيني‌شده اوليه و افزايش 40 درصدي هزينه‌هاي اجراي آن دانست[11]. اين در حالي است که معاون آب‌وخاک وزارت جهاد کشاورزي اجراي فاز نخست طرح 550 هزار هکتاري را موجب صرفه‌جويي سالانه به‌طور متوسط 1 ميليارد مترمکعب در مصرف آب دانست که مي‌تواند بدون فشار بر منابع آبي کشور، آب لازم براي آغاز فاز دوم را تأمين کند. وي همچنين آمادگي وزارت جهاد کشاورزي را مبني بر انجام عمليات اجرايي شبکه‌هاي اصلي آبرساني فاز دوم در صورت ادامه‌دار بودن مخالفت‌هاي وزارت نيرو اعلام کرد[12].

مشخص نيست وزارت نيرو چرا تاکنون در برابر اجراي کامل طرح 550 هزار هکتاري و مصوبات دولت مخالفت مي‌کند. طرحي که در صورت تکميل آن، شاخص بهره‌وري مصرف آب در بخش کشاورزي که همواره از موارد انتقادي وزارت نيرو بوده را نيز ارتقاء چشمگيري خواهد داد و توليدات محصولات غذايي کشور را در راستاي سياست‌هاي اقتصاد مقاومتي مبني بر افزايش ضريب خودکفايي، مطابق پيش‌بيني‌هاي کارشناسي تا 9/5 ميليون تن بهبود خواهد بخشيد. همچنين باعث تقويت اشتغال در زنجيره محصولات کشاورزي (صنايع پيشين و پسين) براي روستاييان منطقه و جلوگيري از مهاجرت آنان به شهرها و مقابله مؤثر با گسترش حاشيه‌نشيني خواهد شد. به‌راستي چرا وزارت نيرو به‌دنبال تحقق مسير پيشرفت کشور نيست؟

*به نقل از الف

پي نوشت ها:

[1] - کيهان، کد خبر: 100461

[2] - مراحل ساخت بيش از 12 سد در استان خوزستان ازجمله بنگستان، ولي‌عصر، گتوند عليا، تشان، دهنو هنديجان، رامهرمز، سرتيرک هفتگل، ظهيريه و ... همگي به فاصله کمتر از دو سال پس از سفر مقام معظم رهبري (مدظله العالي) به خوزستان آغاز شد.

[3] - مشرق نيوز، کد خبر: 654474

[4] - ايلنا، کد خبر: 529982

 [5] - خوزنيوز، کد خبر: 152250

[6] - صبحانه پرس، کد خبر: 56

[7] - پايگاه اطلاع‌رساني صداوسيماي مرکز آبادان، شناسه مطلب: 338434842

[8] - خوزنيوز، کد خبر: 152107

[9] - ايرنا، کد خبر: 82431050

[10] - ايسنا، کد خبر: 96060201103

[11] - خوزنيوز، کد خبر: 151932

[12] - ايلنا، کد خبر: 529982