رستخیزی عظیم ، زمین و آسمان را فرا می‌گیرد تا عالیمان ، بانگ ماتم و نوای عزای حسین را به گوش جان بشنوند .
شیراز هم در محرم ، همچون سراسر ایران در حزن و اندوه ، فرو رفته و دسته‌ها و هیئت‌های عزاداری، با محوریت بارگاه ملکوتی حضرت احمدابن موسی(ع) نوحه سر داده و بر مظلومیت حسین و یارانش، بر سینه و سر می‌زنند.
در طول تاریخ ، مردم شیراز آیین ها و مراسم های ویژه ای در ماه محرم برگزار می کردند که زبانزد عام وخاص بوده است.

حیدرپورفرد هنرمند عرصه تعزیه در شیراز می گوید : در گذشته مردم شیراز آئین ها و رسوم بسیاری در دهه اول محرم داشتند که امروزه با گذشت زمان برخی از آنها رنگ فراموشی به خود گرفته اند.
در گذشته مردم هر محله در شهر شیراز تلاش می کردند تعداد سینه زنان آن محله بیشتر از سایر نقاط شهر باشد و علاوه بر آن برای زیباتر شدن علم ها و پرچم های هیئت محل نیز بسیار تلاش می کردند.
مردان قدرتمند هر محله طبق‌هایی را که مملو از چراغ و آیینه بود برسر می‌گذاشتند و سر چهار راه‌ها به دور خود می‌چرخیدند، مردم نیز در این مواقع صلوات می‌فرستادند.
علاوه بر حمل طبق، مردان پایه علامت که از جنس فلز و بسیار سنگین بود را بر روی شال خود که بر کمر بسته بودند می‌گذاشتند و با دیدن شاهچراغ(ع) به گونه‌ای خم می‌شدند که فنر بالای علامت که دارای زنگی بزرگ بود نیز به حرم مطهر تعظیم می‌کرد.
در میان عزاداری‌ها قنداق و گهواره علی‌اصغر(ع) گذاشته می‌شد که مردم دور آن جمع شده و به عزاداری می‌پرداختند .
 مقصد تمام گروه‌های سینه زنی در شیراز شاهچراغ(ع) بود و گروه سینه زنان در مقابل حرم مطهر می ایستادند و نوحه خوان آن دسته برای سایرین نوحه می خواند در پایان نیز هیئت از در دیگر حرم شاهچراغ (ع) خارج می شد تا نوبت به گروه های دیگر برسد.
گِل اندود کردن بخشی از بدن، تراشیدن موی سر، و …از دیگر مراسم و آئین‌های خاص شیرازی ها در این ایام بود.
سینه‌زنی مخصوص شیراز به طریقه‌ای خاص برگزار می شد به طوری که در حجم‌هایی کوچک و با بالا و پایین رفتن بالا تنه بر سینه خود می‌زدند و اشعاری را تکرار می‌کردند و ناگهان با اشاره میاندار آرام شده اندکی به جلو راه می‌پیمایند و مجددا دور هم حلقه زده و آن شیوه را از سر می‌گیرند.
این نوع سینه‌زنی که به عزاداری قطاری شهرت یافته، طی سال‌های گذشته به‌عنوان یک میراث معنوی ثبت شده است .
تعزیه خوانی و پرده خوانی، چاوش خوانی(شعر خوانی در مورد کربلا و جمع کردن مسافر برای سفر با اسب به کربلا )از دیگر مراسم دهه اول محرم در شیراز بود که به شکلی متفاوت با اجراهای امروزی انجام می شد.
حیدر پورفرد می گوید : مراسم تعزیه در گذشته به گونه ای بود که 10 گروه برای اجرای تعزیه در هیئت های عزاداری حرکت می کردند ولی هر گروه فقط یک قسمت مشخص شده از تعزیه را برای افراد حاضر می خواند و سپس برای اجرا همین قسمت به سمت هیئت بعدی حرکت می کرد .
به گفته وی گروه های تعزیه به ترتیب و پشت سرهم به هیئت ها وارد می شدند و بدین وسیله یک تعزیه با همکاری 10 گروه تعزیه خوان برای هیئت ها اجرا می شد و افراد حاضر در این مکان ها بیش از یک هزار تعزیه خوان رادر هنگام اجرای تعزیه می دیدند.
حضور مردم در دارالرحمه و جوانان آباد به منظور دیدار با اهل قبور، حمل کوزه آب توسط پیران و کودکان در مراسم سینه زنی و سر دادن شعار "روز تاسوعا ست امروز کربلا غوغاست امروز" از دیگر مراسم اجرا شده توسط مردم شیراز در دهه اول محرم بود.
در شیراز قدیم افرادی خاص اسبی را با پوشش‌های مخصوص تزئین و به نام اسب ذوالجناح به همراه عزاداران در کوچه و معابر شهر می‌گرداندند .
  بسیاری از مردم شیراز اعتقاد داشتند اگر کودکان و مریض‌های خود را از زیر شکم اسب ذوالجنان عبوردهند فرد بیمه امام حسین (ع) می‌شود و بیمار شفا می‌یابد .
شمع گردانی از دیگر رسوم مردم شیراز در شام غریبان بود و دسته جات عزاداری با دسته‌های شمع به مساجد مختلف محلات رفته و با روشن کردن شمع که در حقیقت نذری آنها محسوب می‌شد، عشق و ارادت خود را به امام حسین (ع) و خاندان مطهرشان نشان می دادند.
مراسم چاووش خوانی که یکی از آیین‌های قدیمی و سنتی در پاسداشت حلول ماه محرم بود با حرکت یکپارچه چاوشی خوانان و پیر غلامان از سه مسجد امام حسین (ع)، صاحب الزمان (عج) و جامع به طرف حسینیه امام صادق( ع ) آغاز و در بین راه هر گروه از چاوش خوانان و همراهان به عنوان سفیران محرم با چاوشی خوانی و اهدای بیرق مشکی به اهالی و بازاریان برای نصب در سردر منازل و مغازه‌ها شروع  ماه محرم و عزای حسینی را خبر می‌دادند.
چاوشی خوانان و هیأت‌های عزاداری با برافراشتن پنج بیرق بزرگ که یکی از آنها به نشانه قیام امام حسین(ع) به رنگ سرخ و چهار بیرق دیگر به رنگ مشکی به نشانه عزای حسینی است این مراسم مذهبی را اجرا می‌کردند.
نحوه پذیرای مردم شیراز دردهه اول محرم از هیئت‌های عزاداری نیز جالب بود. شیرازی‌ها تلاش می‌کردند سفره و غذایی که برای امام حسین (ع) برپا می‌شود، بسیار باشکوه باشد که در همین راستا پلو و خورشت سبزی، شکر پلو و قیمه، پلو و خورشت بادمجان، حلوای کاسه، آش ماست، و میوه‌های مربوط به آن فصل به طور حتم در سفرهای برپا شده برای امام حسین(ع) وجود داشت.
در زمان برپایی سفره برای امام حسین(ع) در شیراز تمامی اهالی محل برای کمک کردن به صاحبخانه اعلام آمادگی می‌کردند و اعتقاد داشتند هر عمل خیری که برای سالار شهیداَن انجام شود به واقع آن شخص و خانواده‌اش را در برابر مشکلات و بیماری‌ها در یک سال پیشرو بیمه می‌کند.
نوشیدنی‌های که مردم شیراز در گذشته برای پذیرایی از هیئت‌های عزاداری استفاده می‌کردند شامل گلاب، عرق نسترن، عرق بیدمشک بود .
اگرچه بسیاری از آداب و رسوم عزاداران در شیراز به تاریخ پیوسته و کمتر در شهر دیده می‌شود اما عزاداری‌های مردم ، هر روز پرشورتر از قبل، گرداگرد حرمی که بوی حسین(ع) می‌دهد، ادامه می‌یابد و در روزهای تاسوعا و عاشورا با حضور منسجم عزادارانی از هیئت‌های مختلف شیراز به اوج می‌رسد.