صاحب‌خبر - بهاری برای تقویت درخت خزان زده گردشگری
زهرا داستانی
تعطیلات تابستان به پایان رسیده و شاید این بهترین زمان برای بررسی سفرهای تابستانه ایرانیان باشد. توزیع نامتوازن گردشگری در ایران و هجوم گردشگران به استان شمالی سبب شده تا برای بار هزارم متولی این صنعت در ایران حرف از توازن در توزیع گردشگری در ایران بزند. «شهر گردشگر» اما عنوان تازه‌ای از یک طرح جدید است که معاونت گردشگری از آن به عنوان دوای درد گردشگری پریشان احوال ایران سخن گفته است.
گردشگری یک درخت است که به تعبیر محمد محب‌خدایی، معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی تا به حال فقط شاخ و برگش هرس شده و خاکی که پای آن ریخته شده این صنعت را تقویت نکرده است. او که تا پیش از این تجربه معاونت و تصدی بخش گردشگری مناطق آزاد کیش را داشته در نشست خبری خود در آستانه روز جهانی جهانگردی از 40 برنامه خود برای توسعه گردشگری و حل مشکل توزیع نامتوازن گردشگری خبر داده است. طرح «شهر گردشگر» که به نظر معاون گردشگری می‌تواند طرحی خوب برای حل این مشکل باشد اما آن قدر سربسته و مبهم است که شاید نتوان پیش‌بینی کرد که این طرح چه برنامه‌ای را در خود دارد و چه آینده‌ای را برای گردشگری ایران متصور شده است. ابهام و کلی‌گویی در مورد این طرح حتی مورد اعتراض خبرنگاران حاضر در نشست خبری قرار گرفت و در نهایت این اعتراضات با این پاسخ محب‌خدایی همراه بود که «این الگو قبلا در کیش به اجرا گذاشته شده و اکنون قصد اجرای آن در سطح کلان کشور وجود دارد، آن هم در شرایطی که هنوز نگاه سازمان‌ها و وزارتخانه‌ها به موضوع گردشگری فرابخشی نشده است. با این حال محب خدایی در تشریح این طرح را اینگونه سخن گفته است: اگر ظرفیت پذیرش مسافر تعطیلات عید را تحلیل کنیم، می‌توانیم بگوییم چه زیرساختی در گردشگری داریم و چه سهمی را می‌توانیم به خارجی‌ها اختصاص دهیم. ما باید با زبان ریاضی و آمار در گردشگری سخن بگوییم. با آمارهای تخمینی و شائبه‌انگیز نمی‌توانیم کاری را پیش ببریم. شاهدیم ۷۰ درصد کشور در مقطع زمانی نوروز تعطیل است و اگر خدماتی به مسافران داده می‌شود، توسط ۳۰ درصد بخش خدماتی کشور است. اما اگر برنامه‌ریزی‌ها مطابق با استانداردهای شهر گردشگر باشد، مشکلات نوروز حل خواهد شد. توزیع متوازن در ایران اتفاق نیفتاده و گردشگران در هر تعطیلی سراغ نقاط شمالی کشور می‌روند، در حالی که در نزدیکی تهران، سمنان با ظرفیت قوی وجود دارد که حتی لکه‌هایی از آن از شمال ایران زیباتر است. شاید رویه‌ای که در سفرهای داخلی پیش گرفته شده به خاطر مدل برنامه‌ریزی ما بوده و شاید مدیریت شهری تمرکزش بر گردشگری نبوده است. اینجاست که طرح «شهر گردشگر» می‌تواند به کار آید. معاون گردشگری البته طرح شهر گردشگری را در یک کلام خلاصه کرده و گفته است: در بسیاری از شهرها مدیریت و برنامه‌ریزی متمرکز بر جامعه ساکن است. محور خیلی از کارها براساس نیاز و ضرورت پاسخ دادن به جامعه شهروند است. در حالی که «شهر گردشگر» علاوه بر جمعیت ساکن، روی گردشگران نیز متمرکز می‌شود. طبق آمارهای جهانی، ۱۶.۶ درصد جمعیت جهان گردشگر است، یعنی نزدیک به بیش از یک میلیارد نفر. برای همین کشورهای موفق در گردشگری روی این جمعیت برنامه‌ریزی و تمرکز کرده‌اند، از جمله ترکیه و یا فرانسه. او با بیان اینکه معاونت گردشگری برای ارائه این طرح اتاق فکر داشته و مدل‌های دنیا را که توانسته‌اند این دوره را پشت سر بگذارند بررسی کرده، چند پرسش را مطرح کرده و گفته است: ما باید به این پرسش پاسخ بدهیم که چرا فارغ از اتفاقات برجام، هنوز نتوانسته‌ایم از ظرفیت‌های گردشگری مثلا در بخش طبیعت‌گردی استفاده کنیم؟ در چشم‌انداز ۲۰ ساله باید پنج میلیون گردشگر طبیعت جذب کنیم. کدام استان چنین ظرفیتی دارد؟ او به نتایج اقدامات دو کشور از جمله ترکیه و فرانسه اشاره کرده و گفته است:کشورهای پیش‌رو در گردشگری استاندارد خدمات‌رسانی در فرودگاه‌ها، بیمارستان‌ها، صداوسیما و فروشگاه‌ها را مطابق با نیاز گردشگران تعریف کرده‌اند. ماهیت برنامه تلویزیونی آن‌ها خیلی فراتر از آن چیزی است که ما امروز عمل می‌کنیم. مثلا مراکش با یک فیلم «کازابلانکا» در ۷۵ سال پیش مقصد گردشگری شد. ترکیه هم امروز با سریال‌هایش چنین رویکردی را در پیش گرفته است. تمام اتفاقاتی که در سریال‌های ترکیه رخ می‌دهد براساس سناریوهای از پیش نوشته شده است. حتی برنامه‌های آشپزی آن‌ها در یک لوکیشن گردشگری و با استفاده از ظروف صنایع دستی اتفاق می‌افتد. در تبلیغات رستوران ترکیه ۷۰ درصد رستوران‌ها سنتی و تنها ۳۰ درصد مدرن نشان داده می‌شود، چون گردشگر را محور قرار داده است.
«شهرداران مشاوران مدیران میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری می‌شوند» این بخشی دیگر از برنامه‌های معاونت گردشگری است که قرار است تقویت کننده و پیش برنده برنامه «شهر گردشگر» باشد. محب خدایی درباره علت این اقدام گفته است: ما هم باید محوریت استان‌ها و شهرهایمان را که حکم ذخایر گردشگری دارند، به این سمت سوق دهیم و برنامه‌ریزی و مدیریت شهری را در راستای جذب گردشگر تغییر دهیم. یکی از برنامه‌های ما این است که کلیه شهرداران و شوراهای شهر مشاوران مدیران کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در استان‌ها باشند و فضای رقابتی ایجاد شود. وی ادامه داده: همه ارکان دولت به این نتیجه رسیده که گردشگری تنها راه حل بیکاری و اشغال‌زایی است، پس ما موظفیم برنامه‌ریزی کنیم، راندمان و بهره‌وری را در این بخش بالا ببریم. آیا اکنون وقت آن نرسیده که ریشه‌ای وارد گردشگری شویم؟ چون تا به حال فقط شاخ و برگ گردشگری را هرس کرده‌ایم و خاکی که پای آن ریخته‌ایم این صنعت را تقویت نکرده است. وی سپس تداخل زمان برگزاری همایش‌هایی چون نفت را با فصل ورود گردشگران خارجی را از جمله مهمترین چالش‌ها که ناشی از بی‌برنامگی بوده دانست و اظهار کرد: یکی از وظایف ما این است که از هر فرصتی برای تولید سفر استفاده کنیم. وقتی وزارتخانه‌ها همایش‌های متقارن با زمان ورود گردشگر دارند باید با آن‌ها مذاکره کنیم تا جابجایی مکانی اتفاق افتد و فرصت ارزآوری نه تنها از بین نرود بلکه مضاعف شود.
«مذاکره معاونت گردشگری با سازمان هواپیمایی» اقدام دیگری برای تحقق اهداف برنامه ششم توسعه است. اقدامی که گرچه هنوز به مرحله عمل نرسیده اما قرار است در هشت سال باقی مانده تا پایان چشم‌انداز ۲۰ ساله، گردشگری را از مسیر انحرافی خود به مسیر مستقیم باز گرداند. بر طبق گفته محب‌خدایی، قرار شده شبکه سفر ایران با همراهی سازمان هواپیمایی ترسیم شود تا به این ترتیب مدیریت زمانی پروازها با تمرکز بر گردشگران و نه صرفا شهروندان اتفاق افتد.
حالا گرچه به گفته محب‌خدایی خاکی که در این سال ها پای گردشگری ریخته شده نتوانسته این درخت را تنومند کند اما به اعتقاد او این درخت دیگر نیاز به خاک و کود ندارد بلکه گردشگری برای رسیدن به نقطه هدف نیازمند جسارت و نگاهی از زاویه جدید است. او گفته: ما قرار نیست چرخی را دوباره اختراع کنیم. این برنامه‌ها در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری قبلا وجود داشته و ما با بررسی دوباره و اصلاح آن به جریان انداخته‌ایم. هدف «شهر گردشگر» بهره‌برداری اقتصادی از داشته‌های موجود است. باید سیستم واحدی چرخه‌های گردشگری را هُل دهد. اگر ترکیه و دبی از این برهه زمانی گذر کرده‌اند، یک عامل هلدینگ داشته‌اند. ما هم برای حرکت به استراتژی نیاز داریم.∎
نظر شما