با پرتاب موشک ماهوارهبر سیمرغ در هفتم مرداد، موضوع برنامه موشکی ایران دوباره به سطح اخبار روز کشیده شد. در نخستین واکنش، سخنگوی وزارت خارجه آمریکا دو بار این پرتاب را «نقض قطعنامه 2231» خواند و یکبار هم آن را «ناسازگار با قطعنامههای شورای امنیت» دانست. سفیر آمریکا در سازمان ملل حدود یک هفته بعد از پرتاب موشک سیمرغ متعاقبا در نامهای به نمایندگی از طرف سفرای انگلیس، فرانسه و آلمان به دبیرکل، از گوترش و شورای امنیت خواست که به موضوع توجه کنند. در این نامه، ادعا شده موشک ماهوارهبر سیمرغ اگر بهعنوان یک موشک بالستیک پیکربندی مجدد شود، میتواند بیش از 300 کیلومتر برد داشته و از ظرفیت لازم برای حمل یک کلاهک اتمی برخوردار باشد و در نتیجه این پرتاب یک گام تهدیدآمیز و تحریکآمیز از سوی ایران است و نهایت اینکه «برنامه درازمدت ایران برای توسعه موشکهای بالستیک همچنان با قطعنامه 2231 ناسازگار است و اثرات بیثباتسازی برای منطقه دارد». در نامه همچنین، از گوترش خواسته شده که «بهطورکامل و جامع درباره برنامه موشکی بالستیک و فعالیتهای پرتابی ایران به شورای امنیت گزارش دهد». هدف از ارسال این نامه برای دبیرکل این است که موضوع در گزارش دبیرکل و نیز گزارش تسهیلکننده در دسامبر منعکس شود و بهاینترتیب شورا فرصت یابد تا موضوع را بررسی کند. نخستین بار نیست که موضوع آزمایشهای موشکی ایران در چارچوب قطعنامه 2231 مطرح میشود. این فرایند تقریبا به همین شکل در دوره گزارشدهی اول دبیر کل در اسفند 1394در ارتباط با آزمایش قیام یک و شهاب سه انجام شده بود. دبیر کل متعاقبا گزارش کرد در این رابطه اجماعی بین اعضای شورا درباره اینکه آزمایش مذکور چگونه با قطعنامه 2231 مرتبط میشود، شکل نگرفته است. در بهمن 1395 نیز بعد از اینکه ایران تأیید کرد موشک خرمشهر را آزمایش کرده، فرایند مشابهی طی شد. فقط در دوره دوم
گزارشدهی ششماهه دبیرکل، صحبتی از موضوعات موشکی در گزارش نبود. دبیرکل در گزارش مورخ 30 دسامبر 2016 نوشت «اطلاعی درباره انجام فعالیتی از سوی ایران در ارتباط با موشکهای بالستیک دریافت نکرده است».
ایران دارای سه نقطه قوت در کشمکشهای بینالمللی راجع به برنامه موشکی است؛ نخست اینکه در حقوق بینالملل منعی برای توسعه توان موشکی متعارف پیشبینی نشده و هیچ توافق یا پیمان مورد اجماع بینالمللی در این مورد وجود ندارد. ادعای چهار کشور در نامهها و نیز اظهاراتشان در نشستهای شورای امنیت مبنی بر وجود تعریفی از موشکهای دارای قابلیت حمل سلاح هستهای (یعنی موشکهای دارای برد بیش از 300 کیلومتر با قابلیت حمل کلاهک بیش از 500 کیلوگرم)، ریشه در «رژیم کنترل فناوری موشکی» (TheMissile Technology Control Regime MTCR) دارد. این رژیم غیررسمی و داوطلبانه است و مورد اجماع جامعه بینالمللی نیست. رژیم مذکور در 1987 از سوی گروه هفت کشور صنعتی برای جلوگیری از اشاعه فناوری موشکهای قادر به حمل سلاح هستهای شکل گرفت و اکنون فقط 35 کشور عمدتا غربی یا غربگرا، بهاضافه روسیه و هند، به آن پیوستهاند و چند کشور نیز، از جمله چین، متعهد شدهاند استانداردهای آن را رعایت کنند.
طبعا این رژیم با چنین ویژگیهایی نمیتواند مبنایی حقوقی برای اقدامی علیه ایران باشد. نقطه قوت دوم ایران، نحوه تنظیم بند مربوط به موشک (بند سه ضمیمه B) در قطعنامه 2231 است.این بند را هیئت مذاکرهکننده ایرانی به نحوی تنظیم کرده که حوزه مانور عناصر تندرو در آمریکا را برای انجام اقدامی علیه ایران از کانال شورای امنیت محدود میکند و تفاوتهایی اساسی با بند 9 قطعنامه 1929 دارد. (قبلا دراینباره توضیح داده شده است). مطابق گزارش ژوئن 2017 تسهیلکننده که حاوی شرحی از جزئیات مباحث در نشست ویژه شورای امنیت برای بررسی موضوع است، یکی از اعضا (ظاهرا روسیه) گفته است که «در قطعنامه 2231، تعریفی در مورد موشکهایی که قادر به حمل سلاح اتمی باشند، ارائه نشده». وی همچنین گفته شاهد و دلیلی وجود ندارد که نشان دهد موشکهای ایران با قصد حمل سلاح اتمی ساخته شدهاند. نقطه قوت سوم ایران پایینبودن بودجه نظامی و نخریدن تسلیحات بسیار پرهزینه به شکلی است که برخی از همسایگان انجام میدهند. بر این مبنا، ایران پیوسته تأکید کرده که برنامه موشکی بخش جداناپذیر از نظام دفاعی و بازدارندگی ایران است و هرگونه تعلل در توسعه آن نه تنها تهدیداتی را متوجه کشور خواهد کرد بلکه صلح و امنیت در منطقه را نیز به خطر خواهد انداخت. البته، نقطه ضعفی نیز دراینباره وجود دارد و آن اینکه، برخلاف برجام، در این مورد سه کشور اروپایی با آمریکا همسو هستند و سابقه نشان داده که روسیه و چین کم اهل معامله نیستند. بنابراین، در مقاطعی ممکن است برخی کشورها با هدف تحت فشار قراردادن ایران حداقل به طور تاکتیکی همکاریهای خود را به برخی دیگر از حوزهها (مثلا بازدید از تأسیسات غیرهستهای) بسط دهند. از این رو، وجوه دیپلماتیک و روابطعمومی موضوع حائز اهمیت بسیار است. تنظیم برنامه توسعه موشکی به نحوی که کمترین حساسیت را در افکار عمومی کشورها برانگیزد و مانع از جذب کشورهای بیشتری به سوی آمریکا در این حوزه شود، ضرورت دارد.
نظر شما