به گزارش خبرنگار سیاسی ایرنا، هفته آخر خرداد ماه 96 اتفاقات مهمی در عرصه روابط خارجی ایران رقم خورد. خاورمیانه علاوه بر این که درگیر بحران تروریسم و بی ثباتی است در هفته گذشته با بحران های جدیدی مواجه شده است.
حضور دونالد ترامپ در ریاض و عقد قرارداد 110 میلیارد دلاری دور تازه ای بی ثباتی و بحران را در منطقه خاورمیانه کلید زد. حمله تروریست های داعش به تهران و شهادت 18 تن از شهروندان بی گناه در مجلس شورای اسلامی و حرم امام خمینی (ره) و قطع رابطه عربستان سعودی، امارات ،بحرین و مصر با قطر و تداوم آن و در نهایت عزل محمد بن نایف ولیعهد عربستان سعودی و انتصاب محمد بن سلمان فرزند ملک سلمان به این سمت از جمله پیامدهای نخستین سفر ترامپ به عربستان محسوب می شود.

**ظریف در شمال آفریقا
باوجود تلاش های خصمانه سعودی ها علیه تهران، جمهوری اسلامی ایران در راستای تامین منفعت عمومی امت اسلامی و جلوگیری از تصاعد بحران در خاورمیانه دور تازه ای از تلاش های دیپلماتیک را آغاز کرده است. در همین راستا وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران برای گفت و گو و تبادل نظر با مقامات الجزایر، موریتانی و تونس یکشنبه هفته گذشته به این کشورها سفر کرد.
این سفر دوره ای از آن رو اهمیت دارد که این کشورها بازیگران مستقلی در مناسبات خارجی خود هستند و از سوی دیگر در منطقه شمال آفریقا هم با خطر تروریسم و افراطی گری دست و پنجه نرم می کنند. محمدجواد ظریف یکشنبه گذشته عازم الجزایر شد و بعد از دیدار با مقامات این کشور به موریتانی و تونس سفر کرد.
رئیس دستگاه دیپلماسی در جریان این سفر ضمن تشریح دیدگاه های ایران راهکارهای توسعه مناسبات با این کشورها را با مقامات آنان مورد بحث و تبادل نظر قرار داد. این دومین سفر وزیر امور خارجه به کشورهای تونس و الجزایر در سال های اخیر بود. ظریف در شهریورماه 1394 به کشورهای تونس و الجزایر سفر کرده بود.

**تداوم اقدامات ایذایی آمریکا علیه ایران
به گزارش ایرنا، هفته گذشته سنای آمریکا قانون موسوم به مقابله با اقدامات ثبات زدای ایران را به تصویب رساند، مصوبه ای که برای نهایی شدن باید در مجلس نمایندگان آمریکا هم به رای گذاشته شده و با امضای رئیس جمهوری تبدیل به قانون شود.
در صورت تصویب نهایی این لایحه، رئیس‌جمهوری آمریکا باید فرمان عدم دسترسی به اموال و تحریم‌های تنبیهی و اخراجی را علیه هر فردی که در تامین مواد مورد نیاز برنامه موشکی بالستیک و سلاح کشتار جمعی ایران، فروش، انتقال تجهیزات ویژه نظامی و فراهم کردن پشتیبانی مالی و فنی مرتبط را صادر کند.
رئیس‌جمهوری آمریکا همچنین باید علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و نیروهای تحت امر و وابسته خارجی به آن، تحریم‌هایی را در رابطه با عدم دسترسی به دارایی‌ها و جلوگیری از انجام تراکنش‌های مالی با هر فردی که تروریست است یا از تروریسم حمایت می‌کند، وضع کند.
علاوه بر این رئیس‌جمهوری این کشور می‌تواند تحریم‌هایی را جهت مسدود کردن دارایی‌ هر فردی که توسط وزارت خارجه آمریکا به عنوان مسوول قصاص بدون صلاحیت قضایی، شکنجه و دیگر خشونت‌های منزجرکننده حقوق بشر شناخته شده که علیه افراد مشخصی در ایران انجام می‌شود، اعمال کند.
این لایحه به طور مستقیم برجام و مفاد آن را نشانه نگرفته است اما در صورت تصویب نهایی کنگره و امضای رئیس جمهوری به طور غیرمستقیم موجب بازگشت تحریم‌های اقتصادی و بانکی به بهانه تحریم سپاه پاسداران یا موضوعات حقوق بشری می‌کند.
این در حالی است که با فشار نمایندگان دموکرات متممی به این مصوبه اضافه شده است که بر اساس آن تحریم هایی علیه روسیه اعمال خواهد شد. اضافه شدن تحریم ها علیه روسیه به این لایحه از آن رو اهمیت دارد که ترامپ به لحاظ شخصی علاقه زیادی به توسعه مناسبات با مسکو داشت. این در حالی است که تحقیقات درباره دخالت روس ها - به عنوان یکی از مهم ترین رقبای جهانی آمریکا- در انتخابات ریاست جمهوری این کشور در دست بررسی و تحقیق است و مایک فلین مشاور امنیت ملی ترامپ هم به این بهانه از کار برکنار شده است.
دموکرات های سنا با اضافه کردن این تحریم ها به لایحه مقابله با اقدامات ثبات زدای ایران ترامپ را در موقعیت بغرنجی قرار داده اند. هر چند ظاهرا این لایحه در پیچ و خم بروکراسی آمریکایی به بن بست خورده است.
در نخستین واکنش به این اقدام ایذایی آمریکا، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران با بیان این که «با توجه به عملکرد و سوابق این‌ مجلس، ضدیت و دشمنی با ملت شریف ایران غیرقابل پیش بینی نبود»، تاکید کرد: نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران شجاعانه از امنیت و منافع کشور خود دفاع خواهند کرد و چنین اقداماتی کوچک‌ترین خللی در این راه ایجاد نخواهد کرد.
همچنین علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی از بررسی این مصوبه در هیات نظارت بر اجرای برجام و اتخاذ تصمیمات لازم در این زمینه خبر داد.

** بازگشت آمریکا به سیاست شکست خورده علیه ایران
هفته گذشته رکس تیلرسون وزیر امور خارجه آمریکا در جلسه کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان گفت:رویکرد ما در مورد ایران حمایت از عناصر داخلی برای تغییر مسالمت آمیز حکومت است.
به دنبال اظهارات تیلرسون کاردار سوئیس (در غیاب سفیر) به عنوان حافظ منافع آمریکا در ایران از سوی مدیر آمریکا وزارت امور خارجه احضار و مراتب اعتراض شدید جمهوری اسلامی ایران به این اظهارات در مجلس نمایندگان این کشور در مورد ایران به وی ابلاغ شد.
در اقدامی دیگر، وزارت امور خارجه آمریکا روز 15 ژوئن (25 خردادماه) مجموعه کامل اسناد مربوط به روابط ایران و آمریکا در دهه 1950 و رویدادهای مربوط به کودتای 28 مرداد علیه دولت دکتر محمد مصدق را منتشر کرد؛ اسنادی که نشان می داد واشنگتن برای سرنگون کردن دولت مصدق برنامه ریزی داشته و کودتا را به طور مستقیم مدیریت کرده است.

**تداوم حمایت های جهانی از برجام
باوجود تداوم اقدامات ایذایی آمریکا هفته گذشته سه اتفاق مهم مرتبط با برجام رخ داد؛ نخستین اتفاق اعلام شرکت توتال فرانسه برای سرمایه گذاری در میدان گازی پارس جنوبی بود. بر این اساس شرکت توتال فرانسه اعلام کرد که توسعه میدان گازی پارس جنوبی را با سرمایه‌گذاری اولیه یک میلیارد دلار آغاز خواهد کرد.
بعد از به قدرت رسیدن ترامپ در آمریکا شکاف های بین آمریکا با اروپا به میزان بی سابقه ای افزایش یافته است. یکی از مسائلی که در این زمینه قابل ذکر است توسعه مناسبات اروپا با ایران در قالب برجام است، انعقاد قرارداد توتال با ایران پیامی است مبنی بر این که شرکت‌های بزرگ و دولت‌های اروپایی منافع خود را با ایران دنبال خواهند کرد.
همچنین هفته گذشته منابع روسی از آغاز تولید تجهیزات نیروگاه های جدید اتمی بوشهر خبر دادند؛ والری لیمارنکو رئیس گروه شرکت های ASE روسیه در چارچوب همایش «اتم اکسپو-2017» گفت: قرار است شرکت مسئول، قرارداد ساخت تجهیزات دیگرنیروگاه را نیز امضا کند.
بنا به اعلام خبرگزاری اسپوتنیک، قرار است تله ذوب نیروگاه دوم تا پایان سال 2018 ساخته و تحویل شود و برای تله ذوب بلوک سوم هم آخر سال 2019 در نظر گرفته شده است.
سومین اتفاق مرتبط با برجام حفظ تعلیق اقدامات تنبیهی گروه بین المللی اقدام مالی ایران برای دومین سال پیاپی است.
روز جمعه گروه بین المللی اقدام مالی (FATF) که در فضای پسابرجام و به دنبال اجرای قوانین مربوط به شفاف سازی نظام پولی و بانکی، اقدامات تنبیهی علیه ایران را به مدت یکسال متوقف کرده بود، روز جمعه اعلام کرد که با توجه به پایبندی تهران به تعهدات خود، همچنان این محدودیت ها را معلق نگه خواهد داشت.
این نهاد در بیانیه خود ضمن تقدیر از تهران به واسطه گام های برداشته شده در راستای بهبود شفافیت اقتصادی،در عین حال تاکید کرد که تا زمان اجرای تمامی اقدامات لازم برای رفع کاستی های شناسایی شده، ایران را به طور دائمی از فهرست سیاه خارج نمی کند.
تصمیم این نهاد مالی با مخالفت های لابی های صهیونیستی و کشورهایی همراه شد که خواهان حفظ محدودیت ها علیه ایران بودند.از جمله این مخالفت ها می توان به نامه هشت سناتور آمریکایی به وزیر خزانه داری وقت آمریکا اشاره کرد که تعلیق محدودیت های ایران را نگران کننده خواندند و خواستار باقی ماندن ایران در فهرست سیاه این گروه شدند.

** حمله موشکی به مقر تروریست ها در دیرالزور
به گزارش ایرنا، چهارشنبه 17 خردادماه تروریست های داعش با حمله به مجلس شورای اسلامی و حرم مطهر امام خمینی(ره) 18 تن از شهروندان بی گناه را به شهادت رساندند.
این حمله تروریستی در حالی رخ داد که جمهوری اسلامی ایران در سال های اخیر مبارزه بی امانی را علیه تروریست ها سامان داده و در عمل دو کشور عراق و سوریه را از چنگ تروریست های تکفیری خارج کرده است و طبیعی بود که تروریست ها بخواهند اقدامی علیه ایران انجام داده و ثبات و آرامش را در ایران به چالش بکشند. این اقدام البته با واکنش قاطع جمهوری اسلامی ایران مواجه شد.
ایران هفته گذشته مقرّ فرماندهی و مراکز تجمع و پشتیبانی و ساخت خودروهای انتحاری تروریست های تکفیری در منطقه دیرالزور در شرق سوریه را با هدف تنبیه تروریست های جنایتکار با 6 فروند موشک زمین به زمین مورد حمله موشکی قرار داد.
سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در اطلاعیه ای به تروریست های تکفیری و حامیان منطقه ای و فرامنطقه ای آنان هشدار داد در صورت تکرار اقدامات پلید و شیطانی علیه ملت ایران، خشم انقلابی و شعله های آتش انتقام پاسداران انقلاب، عاملین و مسببان آن را در بر خواهد گرفت و جنایتکاران را به جهنم رهنمون می سازد.

***حیدر العبادی در تهران/ حمایت ایران از تمامیت ارضی عراق
به گزارش ایرنا، حیدر العبادی نخست وزیر عراق هفته گذشته و پس از سفر به عربستان سعودی به تهران آمد و علاوه بر دیدار با رهبرمعظم انقلاب با رییس جمهوری و رییس مجلس شورای اسلامی دیدار و گفت و گو کرد.این سفر از آن رو اهمیت دارد که عراق در شرایط حساسی در مبارزه با تروریست های تکفیری داعش قرار دارد. طی روزهای اخیر این گروه تروریستی مسجد تاریخی نوری موصل،محل اعلام خلافت ابوبکر بغدادی، را ویران کرد.
این در حالی است که نیروهای مردمی و ارتش عراق توانسته اند بخش های وسیعی از مرزهای غربی خود را از دست تروریست های تکفیری خارج کرده و در عمل با اتفاقاتی که در مرزهای سوریه و عراق رخ داده امکان پشتیبانی و لجستیک این گروه ها از بین رفته است.
از سوی دیگر برخی از مقامات اقلیم کردستان عراق از تعیین تاریخی برای برگزاری همه پرسی استقلال عراق خبر داده اند. این اقدام ضمن این که آشکارا به چالش کشیدن قدرت مرکزی محسوب می شود با مخالفت های منطقه ای و فرامنطقه ای هم مواجه شده است
در همین حال رهبرمعظم انقلاب در دیدار با نخست وزیر عراق بر لزوم هوشیاری در مقابل آمریکایی ها تاکید کردند و فرمودند که آمریکا و اذناب او، مخالف «استقلال، هویت و وحدت عراق» هستند.
رهبر انقلاب اسلامی به مخالفت آمریکا و اذناب او با حشدالشعبی یا همان نیروهای مردمی، اشاره کردند و افزودند: مخالفت آمریکایی‌ها با نیروهای مردمی به این علت است که آنها می‌خواهند عراق، عامل مهم اقتدار خود را از دست بدهد.
ایشان بر لزوم حفظ یکپارچگی سرزمین عراق تاکید کردند و گفتند: جمهوری اسلامی ایران به‌عنوان همسایه با برخی زمزمه‌ها مبنی بر برگزاری همه پرسی برای جدایی یک بخش از عراق مخالف است و دامن زنندگان به این موضوع را مخالفان استقلال و هویت عراق می داند.

**ولیعهد عربستان تغییر کرد/تداوم بحران در حاشیه جنوبی خلیج فارس
به گزارش ایرنا، بحران خانوادگی در حاشیه جنوبی خلیج فارس وارد مرحله تازه ای شده است. در اقدامی قابل پیش بینی ملک سلمان محمد بن نایف وزیر کشور قدرتمند و ولیعهد را برکنار و فرزند 31 ساله خود را به ولیعهدی انتخاب کرد. علاوه بر این خبرگزاری ها از انتشار شروط 13 گانه ای از سوی سعودی ها برای عادی سازی مناسبات با دوحه خبر دادند.
انتخاب محمد بن سلمان به عنوان ولیعهد در حالی برخلاف رویه ها و ساختارهای مرسوم انتقال قدرت در عربستان سعودی انجام می شود که محمد بن سلمان در سال های اخیر به رغم صرف هزینه های هنگفت در عمل نتوانسته است دستاورد قابل اعتنایی در عرصه داخلی و منطقه ای کسب کند.
محمد بن سلمان در مقام وزیر دفاع عربستان، ائتلاف علیه یمن را شکل داد اما در نبردهای این کشور، افتضاحات جنگی زیادی به بار آورد و عملا در مقابل کشوری بدون ارتش به هیچ پیروزی‌ای دست پیدا نکرد.بن سلمان همان فردی است که در قامت وزیر دفاع سعودی ها گفته بود ریاض منتظر جنگ در درون عربستان نخواهد ماند و برای کشاندن نبرد درون ایران تلاش می کند.
برخی از ناظران مسائل حوزه خاورمیانه ؛ولیعهدی بن سلمان را به ظهور صدام حسین جدیدی در خاورمیانه تفسیر کرده اند به طوری که با توجه به مخالفت های محتمل شاهزادگان سعودی با ولایتعهدی وی ممکن است دور تازه ای از بحران آفرینی های منطقه ای را در مناسبات منطقه ای ریاض شاهد باشیم البته این یک روی سکه است ممکن است با تثبیت قدرت در خاندان ملک سلمان وی رویه محافظه کارانه ای را برای حفظ قدرت خود در پیش بگیرد و از تنش های فرافکنانه منطقه ای خودداری کند هر چند این احتمال چندان قوی نیست.
در همین حال و در راستای تداوم بحران در روابط دوحه- ریاض رسانه ها لیست شروط 13گانه کشورهای عربی برای برقراری مجدد روابط با قطر را منتشر کرده و اعلام کردند که قطر 10 روز مهلت دارد شروط کشورهای عربی را اجرا کند.
هرچند با گذشت یکی - دو هفته از آغاز بحران به نظر نمی رسد دوحه تسلیم صحنه آرایی سعودی ها و هم پیمانان آن در امارات، مصر و بحرین شود. وجود پایگاه نظامی آمریکایی ها در قطر با حضور بیش از 10 هزار نظامی آمریکایی، عقد قرارداد 12 میلیارد دلاری نظامی دوحه با آمریکا توسعه مناسبات با بازیگران منطقه ای همچون ترکیه و ایران نشانه هایی است که نشان می دهد قطر ابزارهای مقابله در مقابل زیاده خواهی سعودیها را دارد.کما اینکه فروپاشی شورای همکاری خلیج فارس و عدم همراهی کویت و عمان با خواست های نامعقول سعودی ها، این کشور را بیش از پیش در معرض انزوای خود خواسته قرار داده است.
نکته قابل تامل در این موارد برچیدن پایگاه نظامی ترکیه در قطر است که به نظر می رسد با این اقدام فاز جدیدی از تقابل در مناسبات ترکیه با سعودی ها هم رقم زده شود
قطع روابط دیپلماتیک با ایران، اخراج افراد مرتبط با سپاه پاسداران حاضر در قطر،روابط تجاری با ایران در چارچوب تحریم‌های آمریکا، برچیدن پایگاه نظامی ترکیه در خاک قطر، قطع حمایت از حزب‌الله، قطع حمایت از اخوان المسلمین، قطع حمایت از القاعده، قطع حمایت از داعش، تعطیلی کامل شبکه الجزیره، تابعیت ندادن به شهروندان عربستان سعودی، مصر، بحرین و امارات عربی متحده، انتشار لیست اپوزسیون‌های حمایت شده در چهار کشور فوق، تحویل دادن اشخاص تحت تعقیب کشورهای فوق به اتهام اقدامات تروریستی، پرداخت مبلغی معین (رقم آن اعلام نشده است) شروط 13 گانه ای است که پذیرش آن به نوعی مرگ سیاسی رهبران دوحه را رقم خواهد زد و به نظر می رسد تعیین این شروط با هدف انقیاد کامل دوحه و یا نابودی آن طراحی شده است.
سیام**2021**1336 خبرنگار:داود مرادپور** انتشار: مهرنوش خانزائی