خبرگزاری مهر ، گروه استان ها - محسن موسوی زاده جزایری*: تعطیلی کارخانه مشهد نخ در روزهای گذشته دوباره بحث تعطیلی واحدهای تولیدی که در یک سال اخیر با تعطیلی کارخانه هایی مانند ارج و آساک دوچرخ  به یکی از مهم ترین مباحث اقتصادی مبدل شده بود را  زنده کرده و این سوال را به وجود  آورد  که چرا واحدهای تولیدی در سال های اخیر با سرعت زیادی در حال تعطیلی هستند؟

با وجود اینکه برخی پاسخ به این سوال را درچهارسال گذشته و برخی دیگر در یک دهه گذشته جستجو می کنند،اما برای ریشه یابی این مسئله نیاز است به کمی دورتر برگشته و علت آن را در زمان ایجاد واحدهای تولیدی در ایران جستجو کنیم.

 در اوایل دهه ۱۳۴۰ پایه های صنعتی شدن ایران و ایجاد واحدهای تولیدی گذاشته شد،دولت به منظور ایجاد واحدهای تولیدی بانک های تخصصی تاسیس کرد تا با دادن وام به تولیدکنندگان امکان دایر کردن کارخانه توسط را فراهم کند.با این حال منابعی  که این بانک ها از طریق آن ها وام در اختیار تولیدکنندگان می دادند به شدت وابسته به ارز حاصل از نفت بوده و همین مسئله سبب شد تا واحدهای تولیدی غیرمستقیم وابسته به دلارهای ترزیق شده از فروش نفت شوند.

در واقع سیستم وام دهی اینگونه بود که بخشی از دلارهای نفتی به صورت ریال در اختیار بانک ها قرار می گرفت و آن ها نیز این وام را در اختیار تولید کنندگان قرار می دادند.

این مسئله تا زمانی که روند تزریق دلارهای نفتی به کشور امکان پذیر بوده و قیمت نفت کاهش نیافته باشد مقدور است اما هنگامی که به دلیل تحریم ها و عدم بازگشت پول نفت خبری از دلار نباشد،بانک ها نیز دچارکمبود منابع شده و به دنبال آن تولیدکنندگان نیز با کمبود نقدینگی مواجه می شوند و امکان ادامه فعالیت را نخواهند داشت.

همچنین به دلیل اینکه هزینه بانک داری در ایران بسیار بالاتراز کشورهای توسعه یافته است،بانک ها مجبور هستند مدام از وام گیرندگان سود بیشتری دریافت کنند و همین مسئله سبب افزایش هزینه تمام شده تولید می شود و باعث می شود تا تولیدکننده ایرانی نتواند با نمونه خارجی رقابت کند از همین رو شرایط بازار برای ورود کالاهای قاچاق به کشور فراهم می شود.

از عوامل دیگری که در تعطیلی واحدهای تولیدی موثر است،به روز نشدن تکنولوژی آن ها و تولید براساس بازار روز است.در حال حاضر  در بسیاری از کشورها سعی می شود با به روز رسانی خطوط تولید امکان کاهش هزینه تمام شده فراهم شود از انجا که هزینه وام برای تولیدکننده ایرانی گران تمام می شود در عمل امکان به روز رسانی خطوط تولید نیز گرفته شده در نتیجه کار  با تکنولوژی قدیمی دنبال می شود و در چنین  شرایطی طبیعی است هزینه تمام شده بالا موجب خارج شدن مجموعه ها از گردونه تولید می شود.

در نهایت کوچک بودن و پراکنده بودن خطوط تولید در ایران یکی دیگر از عوامل تعطیلی واحدهای صنعتی است. امروز در دنیا ده ها کارخانه به صورت زنجیره ای و مکمل چند محصول را تولید می کنند تا هزینه تمام شده آن ها کاهش یابد با این حال در ایران صدها کارخانه کوچک به تولید مشغول هستند که همین مسئله هزینه تمام شده آن ها را بسیار افزایش می دهد، از این رو اگر بخواهیم روند تعطیلی واحدهای تولیدی متوقف شود باید فکری برای ایجاد واحدهای تولیدی زنجیره ای در ایران بشود.

 همچنین تا زمانی که تنها راه تامین نقدینگی در ایران بانک ها بوده این روند نه تنها به تولید کمکی نمی کند بلکه تعطیلی واحدهای تولید را تشدید خواهد کرد.