تاريخچه مناظرات تلويزيوني در تاريخ نظام جمهوري اسلامي ايران تنها محدود به رقابت‌هاي انتخاباتي در سال‌هاي اخير نيست بلكه از همان زمان پيروزي انقلاب اين مناظرات شكلي جدي و آن هم در اصولي‌ترين و جدي‌ترين مسائل عقيدتي كشور داشت.
نخستين مناظره‌هاي سياسي جدي كه مي‌توان از آن نام برد، مناظرات تلويزيوني بود كه در آن نمايندگان گروه‌ها و جريان‌هاي مختلف از انقلابيون مذهبي تا نيروهاي دست چپي و ماركسيست‌ها در بحث‌هاي پرچالش حاضر مي‌شدند و از مواضع خود در زمينه‌هاي گوناگون دفاع مي‌كردند و به عبارتي آرا و كارنامه خود را در معرض قضاوت بينندگان قرار مي‌دادند.
در سال‌هاي بعد نيز كانديداها به صورت منفرد در صدا و سيما حضور مي‌يافتند و به تشريح برنامه‌هاي خود مي‌پرداختند.
بسياري هنوز برنامه‌هاي تبليغاتي انتخابات چهارگزينه‌اي خردادماه 72 را به ياد دارند كه تندترين موضع‌گيري‌هاي آن مربوط به نقد سياست‌هاي دولت پنجم در مونولوگ «احمد توكلي» نامزد منتقد آيت‌الله هاشمي‌رفسنجاني در برنامه‌اي تلويزيوني بود. در انتخابات پرشور سال 76 نيز خبري از مناظره بين نامزدهاي اصلي جريان‌هاي اصولگرا و اصلاح‌طلب نبود و هر كدام به تنهايي در اين رابطه صحبت مي‌كردند. در انتخابات سال 80 و 84 نيز خبري از مناظره‌هاي دو به دو نبود. با اين حال انتخابات سال88 اولين دوره‌اي بود كه بار ديگر مناظرات انتخاباتي تبديل به محور اصلي برنامه‌هاي انتخاباتي شد.
نخستين مناظرات انتخاباتي با حضور چهار نامزد از جمله رئيس دولت مستقر در خردادماه 88 مردم را پاي گيرنده‌هاي تلويزيوني نشاند. بنابر اعلام برخي منابع در حساس‌ترين مناظره 50 ميليون نفر در ايران و 150 ميليون نفر در سطح جهان بيننده تقابل نامزدهاي اصلي انتخابات بودند. مناظره‌هاي انتخابات رياست جمهوري دهم كه نزديك به 85 درصد از واجدان شرايط يعني حدود 40 ميليون نفر را پاي صندوق‌هاي رأي حاضر ساخت از 12 تا 18خردادماه به صورت يك نامزد در برابر يك نامزد ديگر برگزار شد. اين مناظرات دو نفره به داغ‌ترين مصاف‌هاي انتخاباتي بين دو كانديدا تبديل شد. در جريان همين مناظرات بود كه برخي از سخنان كانديداها به شدت به التهاب فضاي عمومي جامعه انجاميد. از سوي ديگر برخي ديگر از كانديداها تنها به يك گپ و گفت دوستانه و حمله به كانديداي ديگر روي آوردند كه باعث اختصاص وقت اضافه به يكي ديگر از كانديداها شد.
در نهايت فتنه 88 و اتفاقات پس از آن سبب شد تا شيريني اين حضور گسترده به كام مردم تلخ شود كه در نهايت با حضور گسترده مردم در 9 دي ماه همان سال خنثي شد.
تجربيات مناظره سال 88 سبب شد تا شيوه جديدي براي آن در سال 92 از سوي صدا و سيما انديشيده شود.
مناظره‌هاي انتخاباتي رياست جمهوري يازدهم به شكل سه برنامه 210 دقيقه‌اي با موضوعات اقتصادي، سياسي و فرهنگي در روزهاي 10، 15و 17خردادماه 92 برگزار شد. زمان پخش اين برنامه‌ها كه ساعت 16 در نظر گرفته شده بود موجب نخستين اعتراض‌ها به زمان آن شد. با اين حال برگزاري اين مناظره‌ها ثابت كرد كه تدابير انديشيده شده توسط صدا و سيما درست است.
گفت وگوهايي ميان برخي نامزدها صورت گرفت كه به گرم‌تر شدن فضاي رقابتي انجاميد. از جمله مي‌توان به گفت وگو ميان «روحاني» و «محمدباقر قاليباف» درباره وقايع 18 تيرماه 1378 اشاره كرد كه ماندگارترين ديالوگ اين دور مناظرات را به ثبت رساند. روحاني و همچنين «علي‌اكبر ولايتي» بحث‌هاي داغ و انتقادي را درمورد گفت وگوهاي هسته‌اي با «سعيد جليلي» آخرين مسئول اين مذاكرات داشتند كه توانست تا حدي فضاي مناظره‌هاي مسابقه‌اي را تحت تأثير قرار دهد.  
حالا و در جمعه پيش رو كانديداهاي انتخابات سال 96 اولين مناظره انتخاباتي خود را برگزار مي‌كنند؛ مناظره‌اي كه اقتصاد مهم‌ترين موضوع آن خواهد بود. بر اين اساس برگزاركنندگان از برنامه‌ريزي براي استفاده از شيوه‌هاي به روز بين‌المللي سخن مي‌گويند همچنان كه به گفته آنان در مناظره سال 92 از مناظره‌هاي روز دنيا براي انتخاب چارچوب و محتوا الگوبرداري شده و قرار است بر همان مبنا و با تغييراتي مناظرات سال 96 نيز برگزار شود و سه مناظره 180 دقيقه‌اي ميزاني براي رأي مردم به كانديداي مورد نظر آنان باشد، البته اين نكته هم قابل ذكر است كه اين مناظرات تا مرز جوانمرگ شدن هم پيش رفت و دليل آن هم تصميم كميسيون تبليغات ستاد انتخابات كشور بود كه رأي به عدم پخش زنده مناظرات داد. اين تصميم با واكنش گسترده رسانه‌ها و حتي خود كانديداها روبه رو شد كه آن را مغاير با گردش آزاد اطلاعات و تصميم مردم مي‌دانستند. در نهايت با اين فشارها بود كه تصميم كميسيون تغيير كرد و حالا مردم بي‌صبرانه در انتظار مناظره اول هستند؛ مناظره‌اي كه به طور حتم وزن هر نامزد را نشان خواهد داد.