تپيدن قلب راكتور اراك

گروه ايران|
 از همان زماني كه پس از 13سال چالش و چانه‌زني، نهايتا پس از كش و قوس‌هاي فراوان در ١٤جولاي ٢٠١٥ نخستين توافق جامع رسمي ميان ايران و 6قدرت آلمان، انگليس، فرانسه، چين، روسيه و امريكا متولد شد، معمايي به‌نام «راكتور اراك» هم براي طرف ايراني و هم براي كشورهاي 1+5 مطرح شد كه با انعقاد قرارداد در روز گذشته به نظر مي‌رسد، گره‌گشايي از اين معما آغاز شده است.
از همان روزهاي ابتدايي بعد از امضاي برجام و در ميان ليست تكاليف اعلام شده دو طرف، ماهيت وعده داده شده ايران به غرب درخصوص راكتور آب‌سنگين اراك هم در داخل ايران و هم در كنگره ايالات‌متحده سر و صداهاي بيشتري به راه انداخت. مخالفان دولت يازدهم و گروه‌هاي دلواپس با هراس‌افكني و حاشيه‌سازي تلاش مي‌كردند تعهدات دولت يازدهم در زمينه فعاليت‌هاي اراك را غيرمنطقي و برخلاف منافع ملي ارزيابي كنند و در مقابل چهره‌هاي دولتي قرار داشتند كه از توسعه فعاليت‌هاي هسته‌يي ايران و بازطراحي پيشرفته‌تر راكتور اراك به‌عنوان برگ برنده دولت يازدهم در برجام ياد مي‌كردند.
گروه‌هاي تندرو در داخل ايران اصرار داشتند كه در سايه توافق انجام گرفته، دولت يازدهم ماهيت آب‌سنگين اراك را واگذار كرده و از آن تنها اسمي باقي گذاشته است، اما دولتمردان اعتدالي منتقدانش را به صبر استراتژيك فرا مي‌خواندند و از توسعه اين راكتور سخن مي‌گفتند. در همان ايام خبري منتشر شد كه ايران، چين و امريكا در پروژه‌يي كه نظارت آن برعهده پكن و واشنگتن است و مديريت آن به‌عهده تهران است، اقدام به مدرن‌سازي اراك و منطبق كردن آن با تكاليف ايران در برجام خواهند كرد. با عبور از اين مسير پر فراز و نشيب، روز گذشته خبر رسيد كه قرارداد بازطراحي راكتور اراك با حضور طرف‌هاي ايراني و چيني امضا شد؛ خبري كه مي‌توان آن را تحقق وعده دولت درباره توسعه اين راكتور ارزيابي كرد.
 مشاركت ايران، چين و امريكا
 براي نخستين‌بار اين علي‌اكبر صالحي رييس سازمان انرژي اتمي كشورمان بود كه از تكميل شدن مذاكرات مربوط به بازطراحي راكتور اراك خبر داده بود. براساس سند نهايي برجام، ايران به‌عنوان كارفرما و صاحب پروژه و چين به عنوان هماهنگ‌كننده ايران و 1+5 تلقي مي‌شود. به گفته رييس سازمان انرژي اتمي، قرارداد بازطراحي راكتور اراك حدود 200صفحه است كه جزييات بسيار فراواني دارد و ابعاد مختلف اين همكاري را پوشش مي‌دهد.
صالحي گفته است كه «ايران مسووليت طراحي راكتور اراك و طراحي تجهيزات مرتبط را برعهده دارد و درنهايت طراحي‌هاي مذكور از سوي 2 كشور امريكا و چين، مورد ارزيابي علمي قرار مي‌گيرد، اين موضوع در قرارداد مذكور آمده است كه اين دو كشور بايد در پايان، طراحي‌هاي ايران را تاييد كنند.»
رييس سازمان انرژي اتمي با بيان اينكه طراحي جديد راكتور اراك جايگاه ويژه‌يي را براي ايران در صنعت هسته‌يي ايجاد مي‌كند، گفته است: پس از طراحي راكتور و تاييد آن از سوي كشورهاي پيشرفته اين صنعت، اين راكتور جزو تجهيزات پيشرفته و به‌روز در اين عرصه محسوب خواهد شد كه پس از طراحي و راه‌اندازي راكتور، اگر بخواهيم اين تجهيزات را به فروش برسانيم، اين تجهيزات داراي استاندارد بين‌المللي هستند كه بالاترين امتياز است.
رييس سازمان انرژي اتمي گفته است: سه كشور ايران، چين و امريكا به‌عنوان كشورهايي كه در برجام تعيين شده‌اند، بازطراحي راكتور اراك را پيش مي‌برند.
 تداوم اجراي برجام
بنا بر اين گزارش، اين قرارداد كه ديروز در محل نمايندگي ايران نزد سازمان‌هاي بين‌المللي در وين ميان سازمان انرژي اتمي كشورمان و شركت‌هاي چيني مربوطه منعقد شد، نقطه عطفي در فرآيند بازطراحي و مدرن‌سازي راكتور آب سنگين اراك و يك گام مهم در تداوم اجراي برجام است.
براساس اين قرارداد طرف چيني طراحي جديد راكتور اراك را كه توسط متخصصان ايراني صورت گرفته، از نظر تطبيق با استانداردهاي ايمني بين‌المللي بازبيني و درنهايت صحه‌گذاري مي‌كند. گفتني است مرحله طراحي پايه در اواخر اسفند 95 توسط متخصصان كشورمان اتمام پذيرفته و نسخه‌هايي از اسناد و مدارك تهيه شده توسط طرف ايراني براي مرحله بعدي كه اهميت بسياري دارد تحويل طرف چيني خواهد شد. باتوجه به تخصصي بودن موضوع و جزييات فني بسيار زياد، در يك‌ سال اخير مذاكرات فشرده‌يي بين هيات‌هاي دو كشور در جريان بود كه درنهايت حدود دو هفته پيش متن قرارداد در پكن نهايي شده و روز يك‌شنبه به‌طور رسمي در وين به امضا رسيد. اين قرارداد همچنين مقدمه‌يي براي قراردادهاي جامع‌تري است كه در ادامه براي تكميل و راه‌اندازي اين راكتور منعقد خواهد شد.

 همكاري ايران، چين و امريكا
درحالي كه نام روسيه معمولا در جريان پروژه‌هاي نيروگاهي و راكتورهاي هسته‌يي كشورمان شنيده مي‌شد، اما موضوع به‌روزآوري و مدرن‌سازي راكتور اراك بدون حضور روسيه و با مشاركت چين و امريكا در مرحله عملياتي شدن قرار مي‌گيرد. ايران اين‌بار درباره پروژه مدرن‌سازي اراك هم روي همكاري‌ها با چيني‌ها حساب باز كرد و هم طرف‌هاي امريكايي را به تعهد در اين زمينه مكلف كرد. در فاصله روز جمع‌بندي تا روز امضاي قرارداد مدرن‌سازي راكتور اراك كه ديروز در وين انجام شد، علي‌اكبر صالحي بارها با سفر به چين و ديدار با همتاي چيني خود و همچنين سفر به وين و ديدار همزمان با همتاي چيني و وزير انرژي امريكا درخصوص پيشبرد اين پروژه رايزني‌هايي داشت.
 ساعاتي پيش از برگزاري نخستين نشست كميسيون مشترك ايران و ١+٥، وزراي انرژي ايران و امريكا به همراه همتاي چيني خود در بيانيه‌يي رسمي اعلام كردند كه جرقه‌هاي مهيا شدن سند قرارداد براي مدرن‌سازي اراك زده شده است. سندي كه امضاي ايران و 6 كشور مقابل آن عملا پشتوانه‌يي حقوقي براي تعهدات داده شده به ايران از سوي طرف مقابل در اين پروژه خواهد بود. براساس بيانيه صادر شده فوق، ١+٥ كارگروهي را تا پيش از روز اجراي توافق مشخص خواهد كرد كه در آن كارگروه وظيفه هر كدام از طرفين اين قرارداد مشخص خواهد شد.
با عبور از اين روند پيچيده است كه روز گذشته قرارداد بازطراحي و مدرن‌سازي راكتور اراك امضا شد تا يكي از مهم‌ترين وعده‌هاي دولت يازدهم در زمينه توسعه دانش هسته‌يي صلح‌آميز محقق شود.