حسین کاخکی گفت : متولیان گمرک کشور در چند سال اخیر، توانسته اند، کشتی در حال حرکت تجارت کشور را با اقداماتی از این دست، تعمیر و بازسازی کنند تا روند تجارت مختل نشود. 

به گفته این مقام مسوول، اقدامات جدید و سازمان یافته اخیر گمرک کشور، به حدی است که سازمان جهانی گمرک از آن به عنوان یک تجربه موفق یاد می کند که می تواند حتی برای گمرکات سایرکشورها، نیز مفید واقع شود. 

وی افزود: کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو مفاهیم جدید و مهمی را در زمینه امور گمرکی مطرح می کند. این مفاهیم شامل استفاده از شیوه های جدید کنترلی، بهره گیری از فناوری های نوین و همکاری و مشارکت گمرک با بخش خصوصی (جامعه بازرگانی) در چارچوب منافع متقابل است. در میان اصول نوین حاکم بر کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو، تعهد گمرکات به فراهم کردن اطلاعات شفاف و قابل پیش بینی برای همه کسانی که درگیر جنبه های مختلف تجارت بین المللی هستند، مهم است. همچنین کنوانسیون یاد شده دارای قواعد جدید و لازم الاجرایی برای کلیه گروهها و عواملی است که این کنوانسیون را پذیرفته اند. 

کاخکی اظهار داشت :  طرف های متعاهد به این کنوانسیون ضمن تلاش جهت رفع تفاوت های موجود در تشریفات گمرکی خود که می تواند سبب کندی تجارت یا سایر مبادلات بین المللی شود، با تمایل به توسعه همکاری های بین المللی و افزایش حجم اینگونه مبادلات از طریق ساده سازی و هماهنگ کردن رویه های گمرکی اعتقاد دارند که با اعمال اصول این کنوانسیون می توانند به اهداف مورد نظر خویش دست یابند. 

وی افزود : گمرک ایران در انجام وظایف بسیار پیچیده اش با حدود نیم قرن عضویت در سازمان جهانی گمرک اجرای چارچوب استانداردهای امنیت و تسهیل تجارت این سازمان را پذیرفته است. از این رو و به لحاظ اجرای چارچوب های مذکور یکی از برنامه های گمرک ایران طی سال های گذشته تحول در نظام سنتی است که از مهم ترین این برنامه ها ایجاد بستر و ساز و کارهای مناسب جهت پیوستن به کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو در زمینه ساده و هماهنگ سازی تشریفات گمرکی بوده است. به همین منظور، قانون الحاق دولت ایران به کنوانسیون در سال 1389 به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید تا اولین قدم مهم در این زمینه برداشه شود.

وی در باره استانداردهای که باید متعهدین به کنوانسیون رعایت کنند؛ هم اعلام کرد : 

استانداردها که مشخصا در متن کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو آمده است به این شرح است که بر اساس استاندارد یک ؛ گمرک رده های کنترلی منسجم را که در جزوه راهنمای سازمان جهانی گمرک در خصوص مدیریت منسجم زنجیره ارزی آمده است، باید بپذیرد. 

بر اساس دومین استاندارد؛ اداره گمرک باید اختیار بازرسی تمام محمولات هنگام ورود و خروج، حتی بر روی وسایل نقلیه را داشته باشد. سومین استاندارد این است که تجهیزات بازرسی نا محسوس و دستگاه های کاشف پرتونگاری جهت انجام بازرسی های گمرکی باید مورد استفاده قرار گیرد. این تجهیزات برای بازرسی محمولات دارای خطر بالا مورد استفاده قرار می گیرد، بدون اینکه وقفه ای در ترخیص سریع کالا انجام شود.

مدیرکل دفتر همکاری‌های بین الملل گمرک گفت : بر اساس استاندارد چهارم، گمرک باید مدیریت خطر را برای مشخص کردن محمولاتی که بالقوه دارای خطر بالا هستند و نیز خودکار کردن سیستم مورد استفاده قرار بدهد. همچنین بر مبنای استاندارد پنجم محمولات دارای خطر بالا عبارتند از محمولاتی که اطلاعات کافی برای حصول اطمینان از کم خطر بودن آنها از لحاظ تشخیص ریسک وجود دارد. 

بر مبنای استاندارد هفتم، گمرک باید ارائه اطلاعات الکترونیکی از طریق ثبت به موقع تمام محصولات ترانزیتی را ارائه کند.

حسسین کاخکی اظهار داشت : استاندارد هشتم؛ اطلاعات گمرک باید تمهیداتی را فراهم کند تا کنترل نتایج حاصل از دستگاه های کشاف استفاده شود مکانیزمی برای تبادل اطلاعات فراهم شود. مورد دیگر که در این زمینه باید رعایت شود و نهمین استاندارد را 

شامل می شود این است که گمرک باید گزارش های آماری را از تعداد محمولات مورد بازرسی محمولات خطرناک، تعداد ارزیابی ها از طریق دستگاه های کشاف، از طریق بازرسی های فیزیکی و زبانه های مورد نیاز برای تخفیف و نتایج مثبت، ارائه دهد.

وی افزود: بر اساس دهمین استاندارد تعریف شده، گمرک و سایر مقامات مسئول در امر تردد و جا به جایی کالا در زنجیره ارزی تجارت بین المللی ارتباط داشته باشد. استاندارد یازدهم نیز به ما می گوید که گمرک و سایر مقامات مسئول باید مراقب سلامت کاری کارمندان خود باشند و از نقض مقررات جلوگیری کنند. 

در نهایت آخرین استاندارد از مجموعه استانداردهایی که مربوط به ارتباط گمرک با گمرک، است اینکه گمرک باید در محمولات ورودی در صورت تقاضای گمرک کشور بازرسی لازم را انجام دهد. 

وی درباره اینکه در بخش تجارت هم آیا استانداردی تعریف شده است؟ گفت : مواردی که مطرح شد، مربوط به ارتباط گمرک با گمرک است. بخش دوم استانداردهای گمرک به بخش تجارت مربوط می شود که 6 استاندارد را در بر می گیرد. بر اساس اولین استاندارد تعریف شده، فعالان اقتصادی مجاز در زمینه تجارت بین الملل در فرآیند خود ارزیابی قرار می گیرند. دومین استاندارد به ما می گوید که عاملان اقتصادی مجاز اقدامات لازم برای پیشگیری از دسترسی غیر مجاز به محیط، ساختمان و سایر امکانات و محمولات خود را به عمل آورند. 

کاخکی اظهار داشت : همچنین بر مبنای سومین استاندارد، گمرک با همکاری نمایندگان بخش تجارت فرآیندهای تایید اعتبار یا تایید کیفیت لازم را برای آماده سازی اقتصادی به منظور صحت عمل خود را فراهم کند. 

استاندارد چهارم اینگونه تعریف شده که تمام اقدامات حمل و نقل و کانتینر جدید فراهم کند. همچنین بر اساس استاندارد پنجم، تنظیم ضوابط و برنامه فعالیت های همکاری با بخش تجارت را تقویت و به روز آوری کند. 

وی افزود: در نهایت بر مبنای استاندارد ششم، گمرک برای زنجیره ارزی تجارت از عاملان اقتصادی مجاز و رضایت آنها را جویا شود.

مدیرکل دفتر همکاری‌های بین الملل گمرک  در باره اینکه رعایت این استانداردها چه مزایای برای تجارت خارجی کشورمان می تواند به همراه داشته باشد؟ گفت : مهم ترین مزیت آن تسهیل تجارت است. در دهه های اخیر گمرک از نقش سازمان جمع‌آوری کننده درآمد (حقوق گمرکی، عوارض، مالیات) به تدریج به نقش سازمان تسهیل گر در تجارت تغییر کرده است؛ یعنی مثلا در دهه های گذشته گمرک را فقط یک سازمان وصول کننده درآمد می دانستیم. الان نقش گمرک به این جهت سوق پیدا کرد که تسهیل گر تجارت، حمایت گر از تولید و صیانت از سلامت جامعه شده است. گمرک الان دیگر مانع بازدارنده محسوب نمی شود، یک نهادی تلقی می شود که باید تجارت را تسهیل کند و زمانی که تجارت را تسهیل می کند هم زمان هم نظارت بر انجام جریان تشریفات ترخیص کالا داشته باشد. 

کاخکی افزود: کشورهای که به کنوانسیون تجدید نظر شده کیوتو پیوسته اند ملزم به اجرای آن می شوند، اما اینکه سازمان جهانی گمرک بخواهد عملکرد کشورها را در ارتباط با نحوه اجرای عملکرد آنها ارزیابی کند چنین کاری بجز به درخواست خود کشورهای عضو انجام نمی شود. در صورتی که کشورهای عضو بخواهند می توانند از سازمان جهانی گمرک درخواست کنند و آنها با اعزام کارشناس زبده مبادرت به انجام عارضه یابی می کنند.

مدیرکل دفتر همکاری‌های بین الملل گمرک  اظهار داشت : یکی از بحث هایی که برای اجرای این سیاست ها و استانداردها ایجاد شده؛ پیاده سازی سامانه جامع امور گمرکی است. یعنی ما با استقرار سامانه جامع امور گمرکی تلاش کردیم هم ارتباط گمرک با گمرک و هم گمرک با بخش تجارت تسهیل شود مثلا این امکان را در اختیار صاحبان کالا قرار داده شده است که در هر ساعت از شبانه روز بتوانند کالای خودشان را به گمرک اظهار کنند این اقدام به نوعی فراهم کردن یک تسهیل برای صاحبان کالاست. 

کاخکی گفت : اقدام بسیار خوبی که اخیرا مورد تحسین کارشناسان اعزامی سازمان جهانی گمرک قرار گرفت موضوع راه اندازی پنجره واحد تجارت فرامرزی است. از طریق پنجره واحد اطلاعات سازمان ها بصورت الکترونیکی  دریافت و از مراجعه مکرر صاحبان کالا به سازمانها جلوگیری می شود. 

مدیرکل دفتر همکاری‌های بین الملل گمرک تصریح کرد : البته نباید فراموش کنیم، زمانی برای اینکه یک صاحب کالا بخواهد کالایش را به گمرک اظهار کند، فقط در ساعت اداری مراجعه می کرد و مراجعه در ساعت اداری محدود به زمان خاص بود. بعضا در خیلی از گمرکات ما اظهارنامه ها را به صورت فیزیکی دریافت می کردند، این اظهارنامه ها نوبت می خورد و باید مراجعه حضوری می شد. سپس اپراتور اظهار نامه را تایپ می کرد و در نوبت تشریفات قرار می گرفت. اما الان این امکان فراهم شده که در هر ساعت از شبانه روز بتوانند بدون مقید بودن به زمان اداری خاص کالا اظهار شود و اطلاعات به صورت شفاف در اختیار بخش تجارت قرار بگیرد.

وی تاکید کرد : الان در سایت گمرک به صورت روزانه اطلاعات مربوط به صادرات و واردات منتشر می شود و سایر اقداماتی که اگر بخواهم آنها را تشریح کنم در این وقت محدود میسر نخواهد بود.

مدیرکل دفتر همکاری‌های بین الملل گمرک در باره اینکه اقدامات متولیان گمرک کشور

در چند سال اخیر تا چه اندازه توانسته است به بهبود روند تجارت خارجی کشور کمک کند؟ هم گفت : تعبیر جالب توجهی رئیس کل گمرک ایران از روند استقرار پنجره واحد تجاری کشور دارند که میگوید ما کشتی در حال حرکت را تعمیر کردیم. این کشتی قابل ایستادن نیست و اگر کمی بایستد در واقع تجارت کشور مختل خواهد شد. در زمان کوتاهی این تغییر ایجاد شد و ما قبل از استقرار پنجره واحد تجاری، بحث طرح جامع گمرک نوین را در برنامه داشتیم که در‌ آنجا پیش بینی شده بود طی 10 سال به یک نقطه مطلوب برسیم که طبیعتا ما اگر می‌خواستیم منتظر آن 10 سال زمان باشیم شاید اصلا هرگز به نتیجه فعلی نمی‌رسیدیم. بنابراین حرکتی که انجام شد، در زمان کوتاه‌مدتی این کشتی در حال حرکت تعمیر یا بازسازی شد. 

کاخکی گفت : اخیرا هم از سازمان جهانی گمرک بعنوان مهمترین و معتبرترین سازمانی بین المللی تخصصی در امور گمرکی برای عارضه یابی گمرک ایران دعوت شده بود که دو تن از کارشناس این سازمان به ایران‌ آمدند و از اینکه گمرک ایران در مدت کوتاهی چنین طرحی را به سرانجام رسانده است ، تقدیر کردند. در واقع خود آنها به این جمع‌بندی رسیده بودند که گمرک ایران اقدامات بسیار مناسبی را انجام داده است. 

مدیرکل دفتر همکاری‌های بین الملل گمرک افزود : در گزارش این دو کارشناس سازمان جهانی گمرک امده است : گمرک ایران موفق شده است سیستم یکپارچه جامع ترخیص گمرکی را با همکاری دانشگاه تهران ایجاد و در زمان کوتاهی با سازمان‌های مرزی هماهنگ کند و سیستم پنجره واحد تجاری را بدون الزام ارائه اسناد فیزیکی توسعه دهد. این سیستم پنجره واحد حقوق گمرکی و 36 نوع عوارض را از سازمان‌ها وصول می‌کند و کارکرد جالبی که در این سیستم وجود دارد ارتباط بین گمرک، واردکننده و سایر سازمان‌های مربوطه است.

در فرایند اظهار، توزیع و موارد دیگر کارشناسان گمرک در سراسر کشور ایران با مجموعه‌ای که 120 کارشناس مجازی دارد به گونه‌ کار می‌کند که گمرک می‌تواند اظهارنامه را از گمرکی به گمرک دیگر انتقال دهد و از طریق سیستم پنجره واحد توانسته زمان ترخیص کالا را از 216 ساعت به 45 ساعت از طریق ساده‌سازی رویه‌های گمرکی کاهش بدهد. در حال حاضر مسیر گمرک ایران به گونه‌ای است که به طور خودکار 48 درصد اظهارنامه‌ها را بدون دخالت انسان پردازش و سه مسیر را مدیریت کرده و مغایرت‌ها را با استفاده از این سیستم برطرف می‌کند.

گمرک ایران سیستم ریسک را ایجاد کرده و اثربخشی آن را بهبود داده است. مداخله نیروی انسانی 50 درصد کاهش یافته تا اثربخشی آن را افزایش دهد. ضوابط انتخاب مسیر و ابزار تسهیلی را توانسته توسعه بدهد. گمرک ایران سیستم ریسک قوی براساس استانداردهای بین‌المللی را مورد توجه قرار داده است.

کاخکی گفت: از طرفی، کارشناسان اعزامی سازمان جهانی گمرک ضمن بیان توصیه ها برای نیل به وضعیت مطلوب پیشنهاد کردند، ضمن اطلاع رسانی اصلاحات انجام شده در گمرک ایران در مجامع بین المللی این اطلاعات را با سایر گمرکات کشورها به عنوان یکی از بهترین شیوه های مدرنیزاسیون گمرکی به اشتراک بگذارد. این اصلاحات قابل ذکر عبارتند از: ترخیص بدون کاغذ، کارشناسان مجازی، ترخیص 50 درصد اظهارنامه ها در مسیر سبز بدون دخالت عامل انسانی، و قابلیت مبادله نظر(چت کردن) در سیستم تک پنجره.