به گزارش خبرنگار ایرنا یلدا و مراسمی که در نخستین شب زمستان و بلندترین شب سال برپا می شود، سابقه ای چند هزار ساله دارد و از رسوم ویژه آریایی ها است.
مردمان ایران زمین در گذشته های دور، تاریکی را مظهر اهریمن می دانستند و به دلیل آنکه شب یلدا بلندترین شب سال بود بنابراین این شب را نحس و بد یمن می‌شمردند و برای رفع این نحوست، آتش روشن می کردند، گرد هم جمع می‌شدند و خوان گسترده ای تدارک می دیدند.
این رسم هم اکنون نیز به تبعیت از فرهنگ آبا و اجدادی همچنان در میان مردم برقرار است و اقوام مختلف ایرانی، هرکدام به نوعی آن را گرامی می دارند.
اگر چه با ورود علم و فناوری به کشور و از جمله استان کردستان، فرهنگ و آداب و رسوم گذشته تا حدودی کمرنگ شده است اما هنوز هم برخی از آنها، مانند شب یلدا جایگاه خود را از دست نداده است و مردم به بهانه این شب دور هم جمع می شوند.
مردم در کردستان روز آخر پاییز شور و هیجان خاصی دارند و بانوان کُرد در این روز با تدارک دیدن شام، خود را برای پذیرایی از مهمانان شب چله آماده می کنند.
معمولا زنان سنندجی یا چند ماه قبل، 'کاله ک تُورش' ( خربزه ترش) را در سرکه بار می گذارند تا برای شب یلدا آماده مصرف شود و یا در آخرین روز پاییز، آن را از بازار تهیه می کنند.
همچنین چند روز قبل از شب یلدا، خانواده ها، میزبان و محل گرد آمدن شب چله را مشخص می کنند که به طور معمول، محل جمع شدن نیز، خانه پدر یا پدربزرگ است.
معمولا غذای شب چله در کردستان، دُلمه برگ مو و کلم است که گوشت یا قیمه نیز لابلای آن می گذارند و سفره این شب را با دوغ و روغن محلی، رب انار، شیره انگور و کاله ک تورش، رنگین می کنند.
بعد از صرف شام، «کالَه ک تورش» را برش داده و میل می‌کنند زیرا بعد از خوردن غذای چرب و سنگین شب چله، صرف این خربزه‌ی ترش، هضم غذا را آسان کرده و باعث می‌شود بقیه‌ شب نیز بتوان از تنقلات متنوع و میوه‌های رنگارنگ شب چله استفاده کرد.
همچنین اگر خانواده‌هایی وجود داشته باشند که استطاعت مالی برای برگزاری این مراسم نداشته باشند، از طرف همسایه ها برایشان شام برده می‌شود که به آن 'کاسه هاوسا' ( کاسه همسایه) گفته می شود.
بعد از صرف شام شب چله، بزرگان فامیل داستان ها و افسانه های قدیمی را برای جوانتر و اعضای فامیل بازگو می کنند که پند و اندرزهایی نیز در خلال آن وجود دارد.
از دیگر برنامه های این شب، انجام برخی بازی‌های محلی است که مشهورترین این بازی‌ها در کردستان «گوروابازی» یا جوراب بازی است.
در این بازی دسته جمعی که شرکت کنندگان به 2 گروه تقسیم می‌شوند و دارای هیجان بسیار زیادی است و به این صورت است که یک نفر از اعضای یکی از گروه ها، در حالیکه بقیه نگاه می کنند، سکه ای را به طور ماهرانه داخل یکی از جوراب ها مخفی می کند و اعضای گروه رقیب نیز باید حدس بزنند که سکه داخل کدام جوراب گذاشته شده است.
البته باید به این نیز اشاره کرد که برنامه هایی مثل جوراب بازی(گوروا بازی) در شهرها بسیار کم رنگ شده و این بازی در روستاها بیشتر معمول است.
سپس نوبت به خوردن تنقلات و خشکبار می‌رسد که انجیر خشک، قیسی، هسته‌ زردآلو که همراه با سماق حرارت دیده، توت خشک، تخمه بو داده کدو، مغز گردو و گندم برشته که با شیره گز مخلوط شده و به صورت گلوله‌های کوچکی درآمده از جمله‌ خشکبارهای شب چله است.
بعد از آن نوبت به خوردن میوه می رسد و میوه‌های شب چله در کردستان شامل هندوانه، سیب، گلابی، به، انار و خیار است.
این را هم باید ذکر کرد که هندوانه از جمله میوه های ضروری شب چله است؛ زیرا خوردن آن به نوعی وداع با فصل گرما و پیشوازی از زمستان و واکسینه شدن در مقابل سرما است.
از رسم‌های جالبی که در این شب در کردستان رایج است می‌توان به خوانچه بردن از طرف خانواده‌ پسر برای نامزدش، نام برد.
در این خوانچه‌ها باید تمامی موارد ذکر شده در بالا از شام گرفته تا خشکبار و میوه را برای خانواده‌ عروس ببرند به صورتی که آن شب، نیازی نباشد خانواده‌ عروس برای برگزاری شب چله، اقدامی کنند.
همچنین در سنندج رسم است غیر از دلمه، رشته پلو نیز در خوانچه‌ها گذاشته شود و علاوه بر اینها، هدیه‌ای گران‌بها نیز که معمولاً پارچه یا قطعه‌ای طلا است، برای عروس خانم برده می شود.
البته این را هم باید گفت که آداب این شب در روستاها اندکی با شهرهای استان تفاوت دارد ولی در کل، نوع غذا و خشکبار و تنقلات تقریبا شبیه به هم است.
به هرحال جدا از آداب و رسوم این شب در نقاط گوناگون، فلسفه اصلی شب چله، جمع شدن خانواده‌ها در کنار هم و رفع کدورت ها است زیرا با توجه به دور شدن خانواده ها در جامعه امروزی، چنین رسومی، فرصت و بهانه ای مناسب برای دیدار اقوام و نزدیکان است.
7355/1904
**خبرنگار: وریا کرمی/**انتشار دهنده: مسعود احمدی