مرضیه حدیدچی مشهور به طاهره دباغ در 1318 خورشیدی در همدان و در خانواده ای مومن و فرهیخته دیده به جهان گشود. ابتدا در مکتب خانه به فراگیری علم و دانش پرداخت و از حضور پدرش در یادگیری آموزه های قرآن و نهج البلاغه بهره های فراوان برد.

وی در 1333 خورشیدی به دلیل شرایط خانوادگی به تهران آمد و تحصیل علوم دینی خود را تا سطح(شرح لمعه) ادامه داد و در مسیر دانش اندوزی توانست تا از محضر استادانی چون حاج آقا کمال مرتضوی، حاج شیخ علی خوانساری، شهید آیت الله محمدرضا سعیدی و شهید سید مجتبی صالحی خوانساری کسب فیض کند.

این بانوی مبارز همزمان با تحصیل و علم آموزی به فعالیت های سیاسی نیز مبادرت می ورزید. مبارزه های سیاسی او با پخش و توزیع اعلامیه در 1340 خورشیدی آغاز شد و در این دوره به جمع دانشجویان مبارز دانشگاه های تهران پیوست.

طاهره دباغ که در مبارزه های خویش علیه حکومت پهلوی از هدایت های آیت الله محمدرضا سعیدی استفاده می کرد با شهادت این عالم برجسته در 1349 خورشیدی به افشاگری علیه رژیم پهلوی شدت بخشید. ساواک سازمان اطلاعات و امنیت کشور در 1352 خورشیدی او را دستگیر کرد. کمیته مشترک این بانوی فرهیخته و دخترش(رضوانه) را زیر شدیدترین شکنجه ها قرار داد تا آن که به سختی بیمار شد و مجبور به آزادی او از زندان شدند و دخترش همچنان در زندان بود اما پس از چند ماه بار دیگر دستگیر و زندانی شد و در این دوره از زندان به رویارویی فکری و ایدئوژیکی با گروه های مارکسیستی برخاست و در 1353 خورشیدی برای گسترش دامنه مبارزه های خود به خارج از کشور رفت و تا پیروزی انقلاب اسلامی در هجرت به سر برد.

این بانوی مبارز و انقلابی در پایگاه های نظامی در مرز لبنان و سوریه؛ آموزش های رزمی و چریکی را با موفقیت گذراند و در بسیاری از حرکت ها و فعالیت هایی چون راهپیمایی، تظاهرات و اعتصاب های؛ معترضان خارج از کشور، مشارکت فعال داشت.

این فعال عرصه انقلاب پس از تبعید امام خمینی(ره) به پاریس در 1357 خورشیدی به جمع یاران ایشان پیوست و پس از پیروزی انقلاب اسلامی به کشور بازگشت و مسوولیت های مختلفی از جمله فرماندهی سپاه همدان و مسوولیت بسیج خواهران، سه دوره نماینده مردم تهران و همدان در مجلس شورای اسلامی را برعهده گرفت و تدریس در دانشگاه علم و صنعت ایران و مدرسه عالی شهید مطهری و قایم مقامی جمعیت زنان جمهوری اسلامی از دیگر فعالیت های وی محسوب می شود.
وی اکنون به دلیل عارضه فشار خون در بیمارستان خاتم‌الانبیا‌ء تهران بستری است. پژوهشگر گروه اطلاع رسانی به سبب ارج نهادن به زحمت های و فداکاری های طاهره دباغ و نشان دادن گوشه هایی از مقاومت و از خودگذشتی های این بانوی مبارز و انقلابی با «اشرف بروجردی» از زنان فعال سیاسی، عضو شواری سیاست گذاری اصلاح طلبان و معاون پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی و «محسن کاظمی» نویسنده کتاب «خاطرات مرضیه حدیدچی» به گفت و گو پرداخته است.

**ایرنا: نقش زنان را در مبارزه با حکومت پهلوی چگونه ارزیابی می کنید و طاهره دباغ به عنوان یکی از این بانوان چه نقشی در این مبارزه ها داشت؟
***بروجردی با اشاره به نقش زنان و مبارزه های آنها در پیروزی انقلاب اسلامی گفت: زنان در جریان مبارزه های انقلابی نقش مهم و تاثیرگذاری داشتند؛ چرا که شمار زیادی از آنها با رژیم پهلوی مبارزه می کردند که نمونه بارز این زنان طاهره دباغ بود. او از نظر بافت و پایگاه خانوادگی خود در محیطی بسیار مذهبی رشد کرد و توانست با حفظ همان رویه دینی در عرصه مخالفت با رژیم پهلوی وارد شود.

تفاوت او با زنان دیگر مبارز در این بود که تا قبل از وارد شدن به مبارزه، همسر و خانواده وی کارهای سیاسی انجام نمی دادند در حالی که در خانواده بسیاری از زنان مبارز چهره های سیاسی وجود داشتند. راه مبارزه برای اسلام راهی بود که او انتخاب کرد. البته آیت الله سعیدی به عنوان روحانی که در جریان مبارزه های او قرار داشت، نقش موثری در تصمیم گیری های طاهره دباغ ایفا کرد چرا که وی پس از حضور در کلاس های درس او، برای نخستین بار گام در مسیر انقلاب گذاشت.

***کاظمی نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی، حفظ دستاوردها و پیشبرد هدف های آن را چشمگیر و اساسی دانست و گفت: در دوران مبارزه و فعالیت سیاسی علیه رژیم پهلوی، زنان به صورت مستقیم و غیرمستقیم در کارهایی مانند عملیات های مسلحانه، چاپ، تکثیر و توزیع اعلامیه، نوار و کتاب، شرکت در راهپیمایی و اعتراض ها حضور داشتند که به دستگیری، شکنجه و زندانی شدن آنها نیز منجر می شد، طاهره دباغ یکی از این بانوان مبارز بود که آگاهانه و معتقدانه پای به میدان مبارزه گذاشت و در این راه سختی ها و مشقت های فراوانی را تحمل کرد.
طاهره دباغ از شاگردان و پیروانان آیت الله محمدرضا سعیدی به شمار می رفت که با تمام وجود ظلم و ستم موجود رژیم پهلوی را درک کرده بود. آیت الله سعیدی در تشویق او به مبارزه علیه رژیم پهلوی نقش مهمی داشت چرا که او را بانویی مستعد، شجاع و باشهامت می دانست و همین شناخت نیز باعث شد تا تکثیر، پخش اعلامیه ها و کارهای دیگر مبارزه ای به وی سپرده شود و به این صورت از 1346 تا 1349 خورشیدی به اقدام هایی چون بحث، درس و پخش اعلامیه پرداخت.
پس شهادت این روحانی انقلابی در خرداد 1349 خورشیدی، طاهره دباغ برای ادامه مبارزه با رژیم پهلوی با دیگر روحانیان مبارز به همکاری پرداخت و بخش دیگری از زندگی سیاسی او آغاز شد. این بانوی مبارز برای پخش اعلامیه، کتاب، نوار و ایراد سخنرانی و شناسایی افراد مومن و انقلابی به شهرستان های مختلف سفر می کرد و همچنین ارتباط خود را با دانشجویان دانشگاه های مختلف تهران گسترش داد و با کمک آنها به تکثیر و پخش اعلامیه در دانشگاه ها می پرداخت.

**ایرنا: طاهره دباغ از چه شیوه های اعتراضی در برابر رژیم پهلوی استفاده می کرد و دوران مبارزه را چگونه پشت سر گذاشت؟
*** بروجردی با اشاره به این که طاهره دباغ، صاحب هشت فرزند بود اما در مخالفت با حکومت پهلوی تردید نکرد، اظهار داشت: وی با حضور در جمع همسران ارتشی های رژیم پهلوی برای آنها کلاس های درس، قرآن و ... برگزار می کرد و بسیاری از مباحث سیاسی را به صورت غیرمستقیم با آنها در میان می گذاشت و این امر نشان می دهد که او تا چه اندازه برای دستیابی به آرمان های اسلام دغدغه داشت و در جهت پیروزی و به ثمر نشستن انقلاب اسلامی فداکاری می کرد. مهمترین ویژگی که می تواند یک انسان را به جایگاهی برساند که از تمام هستی و زندگی خود دست بکشد و گام در راه مبارزه بگذارد، عشق به مبانی و معرفت دینی است که طاهره دباغ به عنوان یک بانوی مسلمان و مبارز از این ویژگی برخوردار بود؛ چرا که او برای اعتلای دین و معرفت شناسی حاضر شد تا تمام زندگی خود را هزینه کند و همین رویکرد و شخصیت مصمم در مبارزه بود که سبب شد تا وی به عنوان یکی از معتمدان امام خمینی(ره) انتخاب شود.

***کاظمی با بیان این که در 1352 خورشیدی برای نخستین بار طاهره دباغ دستگیر شد، گفت: ماموران ساواک، شبانه او را در خانه و در برابر چشمان فرزندانش دستگیر و روانه کمیته مشترک کردند. در آنجا وی شکنجه های زیادی را تحمل کرد و به گفته خود او با ورود به کمیته مشترک «شکنجه ها با سیلی و توهین و به تدریج با شلاق و باتوم و فحاشی جان فرسا شروع شد. چند بار دست و پایم را به صندلی بستند و کلاهی آهنی یا مسی بر سرم گذاشته و بعد جریان الکترسیته با ولتاژهای متفاوت به بدنم وارد می کردند که موجب رعشه و تکان های تند پیکرم می شد. شلاق و باتوم، کار متداول و هر روز بود که گاهی به شکل عادی و گاهی حرفه ای صورت می گرفت. در مواقع حرفه ای آنقدر شلاق بر کف پاهایم می زدند که از هوش می رفتم. بعد با پاشیدن آب هوشیارم کرده و مجبور می کردند تا راه بروم که پاهایم ورم نکند. دردی که بر وجودم در اثر این کار مستولی می شد، طاقت فرسا و جانکاه بود.» به این ترتیب این بانوی فداکار در زندان های رژیم پهلوی متحمل سخت ترین شکنجه ها شد و هیچ گاه دست از مبارزه بر نداشت.

ماموران ساواک برای افزایش فشار روحی و روانی بر طاهره دباغ، دخترش را که در آن زمان در مدرسه رفاه درس می خواند را دستگیر کردند و به کمیته مشترک بردند. ماموران ساواک برای دومین بار نیز او را دستگیر و در کمیته مشترک اقدام به ضرب و شتم و شکنجه این بانوی مبارز کردند و این کار چهار ماه به صورت وحشیانه ادامه و پس از آن به زندان قصر انتقال یافت.

وی در زندان قصر با همکاری دیگر بانوان انقلابی، مراسم احیای شب های قدر، دعا و قرآن خوانی برگزار می کرد و به عنوان چهره ای محبوب و برجسته در زندان معروف شد. سرانجام وی را پس از یک سال و چهار ماه تحمل شرایط سخت زندان با حال زار و در اوج ضعف جسمانی و بیماری از زندان آزاد کردند. ماموران رژیم پهلوی امیدوار بودند دباغ در خارج از زندان جان خود را از دست بدهد تا انقلابی ها نتوانند از مرگ وی در زندان استفاده تبلیغاتی کنند.

این بانوی مبارز پس از مدتی برای ادامه مخالفت با استبداد حاکم با مدارک و پاسپورت جعلی از ایران خارج شد و مدتی در انگلیس زندگی کرد و از آنجا به سوریه و مکه رفت و به پخش اعلامیه در میان حجاج پرداخت و با تماس هایی که با ایرانیان برقرار می کرد از اوضاع و احوال کشور باخبر می شد. در همین مدت نیز به دیدار امام خمینی(ره) در نجف اشرف شتافت و از آنجا با اجازه امام(ره) برای آموزش های نظامی چریکی به لبنان رفت. از اقدام هایی که وی در این دوره انجام داد حضور در فلسطین و شرکت در چند عملیات نامنظم علیه اسرائیلی ها بود. سرانجام نیز به محل اقامت امام(ره) در پاریس رفت و امور اندرونی بیت ایشان را بر عهده گرفت.

**ایرنا: طاهره دباغ پس از پیروزی انقلاب اسلامی در چه مسوولیت هایی به ایفای نقش پرداخت و چگونه توانست منشا اثر واقع شود؟
***بروجردی با اشاره به خدمات سیاسی دباغ بعد از پیروزی انقلاب اسلامی گفت: او با پیروزی انقلاب در پست هایی از جمله فرماندهی سپاه پاسداران همدان و مسوولیت بسیج خواهران، سه دوره نمایندگی مجلس شورای اسلامی و ... را بر عهده داشت. وی همیشه عکس هایی را از نیروهایش که در عملیات های مختلف شهید شده بودند با خود همراه داشت و با نگاه کردن به این عکس ها خاطره های دوران حضور در سپاه را برای خود زنده نگه می داشت.

***کاظمی با بیان این که طاهره دباغ پس از بازگشت امام خمینی(ره) به ایران، مدتی را در پاریس ماند، اظهار داشت: وی با تماس هایی که با مدرسه رفاه برقرار می کرد، اخبار و وقایع داخل ایران را از آنها می گرفت و آنها را برای انعکاس به رسانه های خارجی می داد و سرانجام در 16 اسفند 1357 خورشیدی پس از چند سال دوری و مبارزه به ایران وارد شد. طاهره دباغ در کتاب خاطرات خود هنگام ورود به ایران اینگونه می گوید: «خانواده و فامیل از دیدنم اشک از چشمانشان جاری بود، زبان از بیان احساس درونی قاصر بود، فقط اشک بود که سخن می گفت. باورم نمی شد که می توانم بعد از گذشت سه سال و هفت ماه دوباره بر روی خاک مقدس ایران گام بردارم و بار دیگر چشمانم با دیدار فرزندانم فروغی دوباره یابد. وقتی که پای در خیابان های شهر تهران گذاردم فضای باور نکردنی در مقابلم بود. انقلاب و حماسه از سر و روی شهر می بارید.»

این بانوی مبارز پس از به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی نیز در مسوولیت های بسیاری قرار گرفت و همیشه فردی متعهد و دلسوز برای نظام جمهوری اسلامی ایران بود. وی تمام فراز و نشیب های زندگی را برای دستیابی به نظامی مبتنی بر اسلام، تحمل کرد و همچنان خود را با ارزش ها و معیارهای انقلاب اسلامی وفق داد. او در مسایل سیاسی روز نیز معتدل بود و هیچگاه دچار افراط و تفریط نمی شد و همیشه در خط امام خمینی(ره) گام برمی داشت. افرادی همچون طاهره دباغ همواره به عنوان الگوهایی زنده برای جامعه مطرح هستند.

*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی** انتشار دهنده: شهربانو جمعه
**پژوهشم9370**2059**9131
ایرنا مقاله کانالی برای انعکاس مقاله های اندیشکده ها - پژوهشکده ها - دانشکده ها - مراکز تحقیقاتی و رسانه های ایران وجهان*
Irnaarticle@