وزارت كشور عربستان روز شنبه 12 ديماه 1394 اعدام عالم مجاهد شيخ نمر باقر النمر را اعلام كرد. شيخ نمر از سال 2012 ميلادي تاكنون در زندان هاي عربستان به سر مي برد و به همين دليل اجراي حكم اعدام براي وي در حال حاضر تا حدود زيادي غافلگيركننده بود.

بررسي بازتاب هاي اعدام شيخ نمر بيانگر آن است كه اين مساله به صور بسيار جدي از ظرفيت و قابليت لازم براي تحت تاثير قرار دادن بسیاری از مسايل و موضوعات ديگر در منطقه به خصوص موضوعات فيمابين روابط ايران و عربستان را دارد.

آن چه تاكنون تحت تاثير اعدام شيخ نمر از سوي عربستان اتفاق افتاده است مانند افزايش تنش هاي ديپلماتيك و رسانه اي در روابط ايران و عربستان، اعتراض ملت هاي مسلمان اعم از شیعه و سنی نسبت به آن، اعلام نگراني مقامات غربي در مورد پيامدهاي منطقه اي آن و ... بدين معني است كه بايد بيش از هر موضوعي اكنون به ماهيت و پيامدهاي اين مساله پرداخت.

الف-ماهيت شناسي

در مورد ماهيت شناسي اين اقدام عربستان تاكنون ديدگاه هاي مختلفي مطرح شده است. در اين خصوص اكثر ديدگاه هايي كه از سوي كارشناسان بيان مي گردد ناظر بر گزاره هاي زير است:

1-عربستان طي سال هاي اخير به مثابه بازيگري است كه روند تحولات منطقه را در بلند مدت به زيان خود مي بيند؛ در عين حال از ابزارهاي موثري براي ايجاد تغييرات مطلوب در روندهاي موجود برخوردار نيست.

2-بدون ترديد اين اقدام عربستان با هدف بهره برداري هاي از قبل پيش تعيين شده و در چارچوب سناريو قابل ارزيابي است.

3-عربستان در چارچوب سناريوي طراحي شده اش حداقل 2 هدف اساسي زير را دنبال مي كند:

الف-سرپوش گذاشتن بر مشكلات و چالش هايي كه در سطوح داخلي و خارجي با آن مواجه است. بدين معني كه با استفاده از بازتاب ها و واكنش هاي موجود اقدام به فرافكني مشكلاتش خواهد كرد. ب-از طرف ديگر، با استفاده از واكنش هاي اعتراضي كشورهايي مانند جمهوري اسلامي ايران كه در برخي موارد مانند حمله به سفارت عربستان ابعاد احساسي به خود گرفت، تلاش مي كند تا پروژه متهم سازي ايران به فرقه گرايي را با قوت و انگيزه بيشتري دنبال نمايد.

4-بررسي چگونگي واكنش كشورهاي غربي به اعدام شيخ نمر از سوي عربستان نيز حداقل گوياي 2 واقعيت زير مي باشد:

الف-مقامات غربي به دلیل تبعيت از راهبرد بلند مدت «آشوب سازي» و «تخريب» منطقه، حاضر به محكوم كردن اين اقدام عربستان حتی در چارچوب مباني حقوق بشري به صورت جدی نيستند؛ چرا كه نيازمند وجود منابع و عوامل فتنه گري در منطقه در چارچوب استراتژي مزبور هستند.

ب-رسانه هاي غربي پيامدهاي اعدام شيخ نمر توسط عربستان را به گونه اي تحليل مي نمايند كه اين مساله موجب افزايش تنش و تهديد در روابط ايران و عربستان مي شود. به عبارت ديگر، پيامدهاي شهادت شيخ نمر را تنها محدود به تاثيرگذاري بر روابط ايران و عربستان مي دانند. اين امر بدين معني است كه اساسا در استراتژي نهايي غربي ها ، موضوع حمايت از افزايش تنش و بحران در روابط ايران و عربستان به عنوان يك اصل مهم تعريف شده است و تا آينده قابل پيش بيني اين مساله را مطلوب خود مي دانند.

ب-پيامدها

با عنايت به دلايل و ماهيت شناسي فوق، اكنون راحت تر مي توان در مورد پيامدهاي احتمالي شهادت شيخ نمر صحبت كرد. به عنوان مثال، با توجه به اينكه ريشه هاي به شهادت رساندن شيخ نمر را بايد در عمق استراتژي هاي منطقه اي بازيگراني چون عربستان و غرب بايد جستجو كرد، به نظر مي رسد دامن زدن به فتنه گري ها و تنش هاي منطقه اي از سوي آنان جزء لاينفك پيامدهاي اين مساله خواهد بود.

ضمن اينكه به نظر مي رسد سطح و عمق واكنش عربستان در قبال اعتراضات ايران در سطوح ديپلماتيك و رسانه اي با شدت بيشتر صورت خواهد گرفت؛ چرا كه به دامن زدن تنش ها با ايران به هر بهانه اي نياز دارد.

در عين حال به نظر مي رسد با توجه به انگيزه هاي مثبتي كه در ملت هاي مسلمان براي محكوم كردن اين اقدام عربستان وجود دارد، زمينه هاي تحت فشار قرار دادن عربستان از ابعاد مختلف ديپلماسي وجود دارد.

بنابراين ضرورت دارد مساله برجسته سازي قبح رفتار عربستان در به شهادت رساندن شيخ نمر در سطح رسانه ها الزاما در چارچوب درگيري هاي مذهبي و طايفه اي صورت نگيرد و از اين مساله براي پاسخگو كردن عربستان به وجدان هاي بيدار اسلامي و انساني در منطقه و جهان استفاده كرد. 

*سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس

5252