علی دارابی - روزنامه اطلاعات: 

یکم) وقتی از سرمایه اجتماعی سخن می‌گوییم؛ رضایت عمومی، وفاق و پرهیز از ستیز، عدالت اجتماعی، حکمرانی مطلوب و کارآمد، احترام به قانون و پرچم، وحدت و انسجام ملی، تضارب آراء و چند صدایی و... مرادمان است. 

دوم) در این میان، تاب‌آوری و مدارای سیاسی در شرایط کنونی کشور برای همه به ویژه مسئولان ارشد کشور ضروری و واجب است . هنر شنیدن و تحمل صداهای مختلف را باید تمرین کنیم. تضارب آراء و جدال احسن که قرآن کریم ما را به آن سفارش فرموده، برای آن است که بتوانیم سره را از ناسره، خوب را از بد و حتی بالاتر «خوب را از خوبتر» تشخیص دهیم و بدان عمل کنیم. 

سوم) مشورت پذیری و خیر خواهی از صفات برجسته در مدیریت است. آنچه نگران کننده است، استبداد رأی، یکه سالاری، کیش شخصیت داشتن، خود رأیی و دیگران را ندیدن است. 
چهارم) کشور در شرایط خطیری به معنای واقعی کلمه قرار دارد: 

۱. حالت آتش بس موقت، نه جنگ و نه صلح میان ما و آمریکا و رژیم غاصب برقرار است. این حالت بس شکننده، ناپایدار و بی‌ثبات است. 

۲. تحریم‌ها تشدید شده و مناسبات خارجی کشور با دیگران با محدودیت‌های زیادی روبرو است. اصلاً وضعیت حاد است و در آمد کشور مناسب نیست. نباید با شعار و تعارف کشور را اداره کرد. 

۳. بودجه سال آینده (۱۴۰۵) براساس اظهارات رئیس سازمان برنامه و بودجه «انقباضی» است. دولت پیش‌بینی کرده که مبلغ ۲۲۰/۵ هزار میلیارد ریالی بودجه عمومی را از طریق ۶۵ % درآمدهای پایدار مانند مالیات و ۳۵% باقی مانده را از طریق فروش اوراق قرضه (ایجاد بدهی) و استفاده از منابع صندوق توسعه ملی تأمین کند. از هم اکنون کسری بودجه کاملاً هویدا است. 

پنجم) آرایش سیاسی، مدیریتی و حکمرانی کشور باید به کلی دگرگون شود و متناسب با شرایط واقعی حاکم بر کشور برنامه‌ریزی کرد. شوربختانه هنوز برای برخی افراد و جریانات سیاسی ایام دوران رقابت‌های انتخاباتی به پایان نرسیده است. آنان سوت پایان بازی را نشنیده‌اند و فضای رسانه‌ای و محافل ما درگیر منازعات جناحی، سیاسی و باندی است. 

ششم) در چنین شرایطی هرکس «به جای خود» باید باشد. اصل تفکیک قوا به درستی مراعات و اجرا شود. هماهنگی قوای سه گانه امری قابل قبول، اما دخالت هر یک از قوا در کار دیگری مذموم و خلاف قانون است. «قانونگرایی» یکی از مؤلفه‌های مهم «تاب آوری» است. مردم اصلاً توقع ندارند مسئولان به‌جای خدمت و جلب رضایت آنان با هم بگومگوهای سیاسی داشته باشند.
****
به قول حسین زحمتکش: «چه پر معنا سکوتی، لب به لب می‌کرد دنیا را اگر هر آدمی اندازه‌ی فهمش سخن می‌گفت».

هفتم) نقد مشفقانه و ناصحانه نسبت به همدیگر امری درست در راستای امر به معروف و تعمیم نظارت عمومی است. با مچ‌گیری، تخریب و تسویه حساب سیاسی، سرمایه اجتماعی را تنزل می‌دهیم. قرآن کریم مسلمانان را به دلیل اینکه، خیرخواهی و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند بهترین امت می‌داند. شاعر شهیر فارسی مولوی می‌گوید: او همه عیب تو گیرد تا بپوشد عیب خود. 

هشتم) ما اگر به دنبال ترمیم گسست‌ها و شکاف‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی هستیم، اگر به دنبال احیای افتخارات و غرور ملی هستیم و هویت دینی و ملی را که بدان می‌بالیم مدنظر داریم، باید «تکثر، تنوع و تعدد افکار، اندیشه‌ها و نگرش‌ها» را به رسمیت بشناسیم و لازمه این مهم ارتقای سقف تحمل و مدارای سیاسی است. 

نهم) سرمایه اجتماعی مستلزم «پرهیز از ستیز» و «گفت و گوهای بی حاصل» است. بسیاری از فرصت‌های خدمت به مردم در سایه همین «منازعات» و «ستیزها» از بین می‌رود و تداوم این وضعیت تیر خلاص به «امیدواری به آینده و فردای بهتر» است. 

دهم) فضای افکار عمومی و رسانه‌ها باید به گونه ای آرایش گیرد که صداهای مختلف و متفاوت به خوبی پژواک یابد. حرمت منتقدان پاس داشته شود. حریت، صداقت و صراحت، جای «بله قربان گویی» و «تملق و چاپلوسی» را بگیرد. این چنین شرایطی به انفتاح فضای سیاسی، فرهنگی و اجتماعی کشور کمک شایانی می‌کند. مردم احساس و باور می‌کنند که در متن و نه در حاشیه‌ی اداره امور هستند و نقدهای مشفقانه به مثابه نوری بر تاریکی‌ها می‌تابد و شناخت راه را از چاه برای مسئولان هموارتر می‌کند. در چنین فضایی است که انسان‌های شریف، نجیب، فاضل و عالم فرصت بیشتری می‌یابند وگرنه سکوت نخبگان خطری بس بزرگ برای هر جامعه‌ای است. 

لسان‌الغیب حافظ (علیه الرحمه) فرمود: 
«آسایش دو گیتی تفسیر این دو حرف است
با دوستان مروت، با دشمنان مدارا»