به گزارش خبرنگار اقتصادی رکنا، شب یلدا ، آیینی کهن و نماد صمیمیت و دورهمی ایرانیان، امسال برای بسیاری از خانوارها رنگ و بوی همیشگی را ندارد. جهش تورم، افزایش شدید قیمت خوراکی ها و افت محسوس قدرت خرید، باعث شده سفره های یلدایی کوچک تر، ساده تر و گاه صرفا نمادین شوند؛ تا جایی که برای برخی خانواده ها، چیپس و پفک و تخمه جای آجیل و شیرینی و انار و هندوانه را گرفته است.
تورم 40 درصدی و فشاری که از معیشت تا فرهنگ امتداد یافته
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران از تورم آبان ماه 1404، نرخ تورم سالانه به 40.4 درصد و تورم نقطه به نقطه به 49.4 درصد رسیده است. این ارقام تنها عدد نیستند؛ بلکه مستقیما بر سبک زندگی مردم و حتی آیین های فرهنگی اثر گذاشته اند. شب یلدا نیز از این قاعده مستثنا نبوده و حالا بیش از همیشه تحت فشار هزینه ها قرار دارد.
افزایش قیمت خوراکی ها؛ از برنج و گوشت تا لبنیات
متوسط قیمت کالاهای خوراکی منتخب در مناطق شهری کشور– آبان 1404 حاکی از آن است که در گروه نان و غلات، اقلام "برنج خارجی درجه یک" با 8.1 درصد، "برنج ایرانی درجه یک" با 5.2 درصد و "رشته آش" با 4.8 درصد بیشترین افزایش قیمت را نسبت به مهر ماه داشته اند.
در گروه گوشت قرمز، سفید و فرآورده های آنها، بیشترین افزایش قیمت نسبت به مهر ماه مربوط به "ماهی قزل آلا" با 6.5 درصد، "گوشت گاو یا گوساله" با 6.3 درصد و "گوشت گوسفند و کنسرو ماهی" با 3.3 درصد می باشد.
در گروه لبنیات، تخم مرغ و انواع روغن، بیشترین افزایش قیمت نسبت به مهر ماه مربوط به "تخم مرغ ماشینی" با 9.7 درصد، "شیر پاستوریزه" با 6.2 درصد و "خامه پاستوریزه" با 5.6 درصد می باشد.
در گروه میوه و خشکبار، بیشترین افزایش قیمت نسبت به مهر ماه مربوط به "کشمش پلویی" با 14.2 درصد، "سیب و لیمو ترش" با 13.3 درصد و "هندوانه" با 13.1 درصد می باشد.
در گروه سبزیجات و حبوبات، بیشترین افزایش قیمت نسبت به مهر ماه مربوط به "گوجه فرنگی" با 43.1 درصد، "فلفل دلمه ای" با 13.1 درصد، "کدو سبز" با 10.7 درصد، "سیب زمینی" با 9.8 درصد و "پیاز" با 8.8 درصد می باشد.
در گروه قند و شکر، آشامیدنی ها و سایر خوراکی ها، بیشترین افزایش قیمت نسبت به مهر ماه مربوط به "سس مایونز" با 4.0 درصد، "سس گوجه فرنگی" با 2.7 درصد و "رب گوجه فرنگی" با 2.4 درصد می باشد.
هزینه میلیونی یک دورهمی ساده
بررسی های میدانی از بازارهای مرکزی تهران نشان می دهد حتی در مناطقی که معمولا قیمت ها پایین تر است، هزینه شب یلدا سرسام آور شده است:
هر کیلو آجیل شب یلدا: حدود یک میلیون و 350 هزار تومان
آجیل چهار مغز 350 گرمی: 590 هزار تومان
آجیل شیرین 350 گرمی: 470 هزار تومان
شیرینی تر: 390 هزار تومان به ازای هر کیلو
موز: 135 هزار تومان
هندوانه: 45 هزار تومان
انار دماوند 148 هزار تومان
پرتقال تامسون 96 تا 238 هزار تومان
کیوی 185 هزار تومان
نارنگی 135 تا 148 هزار تومان
سیب 188 هزار تومان
لیمو شیرین 195 هزار تومان
سیب سبز 248 هزار تومان
با احتساب میوه، شیرینی و یک شام ساده، هزینه یک دورهمی یلدایی برای یک خانواده چهار نفره حداقل 5 میلیون تومان برآورد می شود؛ رقمی که تقریبا معادل نیمی از حداقل حقوق ماهانه کارگران و کارمندان است.
وقتی تنقلات ارزان جای سنت را میگیرند
فعالان بازار می گویند کاهش تقاضا نسبت به سالهای گذشته کاملا مشهود است. بسیاری از مردم یا خرید اقلام سنتی را حذف کرده اند، یا به حداقل ها بسنده می کنند و به جای آجیل و خشکبار، سراغ تنقلاتی ارزان تر مانند تخمه، چیپس، پفک و ... می روند تا سفره ای هرچند ساده اما «یلدایی» داشته باشند.
«وجدان فروشنده» یا وظیفه دولت؟
در این میان، اظهارات وزیر جهاد کشاورزی مبنی بر اینکه قیمت اقلام شب یلدا به «وجدان و انصاف فروشنده» بستگی دارد، با واکنش هایی همراه شده است.
پرسش اصلی اینجاست که نقش نهادهایی مانند وزارت جهاد کشاورزی، ستاد تنظیم بازار و دستگاه های نظارتی در کنترل قیمت ها چیست و چرا بار تنظیم بازار بر دوش فروشنده و مصرف کننده افتاده است؟
یلدا می ماند، اما کم رنگتر؟
با وجود تمام این فشارها، برای بسیاری از خانواده ها شب یلدا هنوز فراتر از سفره رنگین معنا دارد؛ شبی برای باهم بودن، گفتگو و زنده نگه داشتن سنت ها، حتی با ساده ترین امکانات.
اما پرسش جدی این است: آیا در سایه تورم های بالای 40 درصد، می توان انتظار داشت این میراث فرهنگی در سالهای آینده به شکل گذشته حفظ شود، یا چله های بعدی نیز کمرمقتر از قبل از راه خواهند رسید؟