نویسندگان: الکساندر بولفراس و آنمیک دولز
دیپلماسی ایرانی: بین ۱۳ تا ۲۴ اکتبر ۲۰۲۵، ناتو رزمایش هستهای سالانه خود با نام «ظهر پایدار» را برگزار کرد که بیش از ۷۰ هواپیما از ۱۴ کشور متحد، از جمله هواپیماهای دوگانهتوان (DCA) که میتوانند کلاهکهای هستهای را حمل و پرتاب کنند را شامل میشد.
برای اولین بار از روزنامهنگاران دعوت شد، اقدامی که با هدف تقویت پیامرسانی بازدارندگی و مقابله با تهدیدات هستهای نه چندان آشکار روسیه بر سر حمایت کشورهای عضو ناتو از اوکراین انجام شد.
این رزمایش در حالی برگزار شد که پس از اظهارات دونالد ترامپ، رئیس جمهور ایالات متحده، در فوریه ۲۰۲۴ و مارس ۲۰۲۵، عدم اطمینان در اروپا در مورد قابلیت اطمینان چتر هستهای ایالات متحده افزایش یافت. در عوض، این امر بحثهایی را در مورد گزینههای هستهای اروپایی ناتو برانگیخت و زمینه را برای همکاری عمیقتر بالقوه بین بریتانیا و فرانسه در زمینه سیاست هستهای فراهم کرد.
با وجود جستوجوی گزینههای مستقل بازدارندگی هستهای برای اروپا، هم اروپا و هم ایالات متحده همچنان به سرمایهگذاری – چه از نظر مالی و چه از نظر سیاسی – در مأموریت هستهای ناتو ادامه میدهند. آنها در مجموع، نسل جدیدی از هواپیماها و کلاهکها را برای افزایش اهمیت عملیاتی یک توافقنامه اشتراک هستهای که اغلب، از جمله در ناتو، به عنوان یک نماد سیاسی تلقی شده است، به کار میگیرند. معرفی لاکهید مارتین F-35A Lightning II در نقش DCA، همراه با آخرین ارتقاء بمب هستهای گرانشی B61 ایالات متحده، یعنی B61-12، گزینهای با دوامتر برای پرتاب سلاح فراهم میکند.
نوسازی کلاهکها
ایالات متحده از دهه ۱۹۵۰ سلاحهای هستهای را در اروپای غربی مستقر کرده و در سال ۱۹۷۱ به حدود ۷۳۰۰ کلاهک، در طیف وسیعی از سکوهای پرتاب، در اروپا رسیده است. پیمان نیروهای هستهای میانبرد ۱۹۸۷ و ابتکارات هستهای ریاست جمهوری ۱۹۹۱-۱۹۹۲، ذخایر هستهای پس از جنگ سرد را به طرز چشمگیری کاهش داد.
امروزه، ایالات متحده حدود ۱۰۰ بمب گرانشی هستهای غیراستراتژیک B61-12 را در شش پایگاه در پنج کشور ناتو مستقر کرده است: بلژیک، آلمان، ایتالیا، هلند و ترکیه. به جز ترکیه، این کلاهکها از بازداشت ایالات متحده آزاد شده و توسط واحدهای هواپیمایی کشور میزبان تحویل داده میشوند.
B61 بمب گرانشی گرماهستهای اصلی ایالات متحده بوده که در طول ۵۰ سال گذشته ۱۴ تغییر را تجربه کرده است. این بمب با طراحی متغیر خود متمایز است، که به خدمه زمینی اجازه میدهد تا بازده کلاهک را بر اساس نوع ماموریت تنظیم کنند. طراحی این بمب امکان رهاسازی با سرعت بالا و ارتفاع کم را فراهم میکند و به هواپیماهای حامل کمک میکند تا از پدافند هوایی بگریزند.
برنامه افزایش طول عمر بمبهای B61-12 با هزینه تقریبی ۹ میلیارد دلار در دسامبر ۲۰۲۴ تکمیل شد و چهار نوع قدیمی B61 را در یک سلاح مدرن ادغام کرد و اکنون گمان میرود که در سراسر سایتهای DCA اروپا مستقر شده باشد. مجموعه جدید کیت دم هدایتشونده آن، دقت و قابلیت دور شدن از هدف را با بازده قابل انتخاب 0.3، 1.5، 10 یا 50 کیلوتن افزایش میدهد.
ارتقاء سختافزار DCA
نسل فعلی هواپیماهای DCA شامل پاناویا تورنادو و لاکهید مارتین F-16 است. در حالی که ایالات متحده در حال ادغام کلاهک جدید در تورنادو نیروی هوایی ایتالیاست، آینده اشتراک هستهای ناتو F-35A است. قبل از بروز نگرانیها در مورد پایداری بازدارندگی گسترده ایالات متحده، سفارش ۲۰۲ فروند F-35A قبلاً ثبت شده بود. ایتالیا ۷۵، هلند ۵۸، آلمان ۳۵ و بلژیک ۳۴ فروند سفارش داده بودند. هلند پیش از این جنگندههای F-۱۶ خود را با F-35A جایگزین کرده و به اولین کشور اروپایی تبدیل شده است که ناوگان DCA خود را به طور کامل تغییر داده است.
F-35A در اکتبر ۲۰۲۳ توسط ایالات متحده برای حمل B61-12تأیید شد. تغییر به یک هواپیمای کمرصد، با توجه به نیاز به عملیات در فضای هوایی بسیار رقابتی، نشاندهنده ارتقاء قابل توجه قابلیت در تحویل بمبهای گرانشی است.
بریتانیا با وجود داشتن زرادخانه هستهای استراتژیک خود، برای اولین بار از سال ۱۹۹۸ به ماموریت هستهای ناتو در چارچوب همکاریهای دفاعی (DCA) خواهد پیوست. در جریان اجلاس ناتو در تابستان ۲۰۲۵، بریتانیا اعلام کرد که قصد دارد ۱۲ فروند F-35A با قابلیت هستهای خریداری کند و اولین هواپیماها تا سال ۲۰۳۰ تحویل داده خواهند شد.
از بهار ۲۰۲۵، پس از اظهارات نگرانکننده ترامپ در مورد تمایل واشینگتن دی سی برای محافظت از اروپا در مواقع بحرانی، متحدان اروپایی بیشتری سرمایهگذاریهای خود را در DCA افزایش دادهاند. آلمان و بلژیک به ترتیب برنامههایی را برای خرید ۱۵ و ۱۱ فروند F-35A دیگر اعلام کردهاند که تقریباً ۶ میلیارد دلار آمریکا به همراه خرید بریتانیا هزینه خواهد داشت. در صورت تحویل، مجموع هواپیماهای موجود برای ماموریت همکاریهای دفاعی به ۲۴۰ فروند خواهد رسید.
گسترش DCA به کشورهای بیشتر، مانند لهستان، یا آمادهسازی زیرساختها برای میزبانی کلاهکها در آینده، برای تقویت بازدارندگی گسترده ایالات متحده برای اروپا پیشنهاد شده است.
اروپا با تأکید بر اینکه هدف آنها فقط تکمیل بازدارندگی گسترده ایالات متحده است، همکاری بیشتر درون اروپایی را با تکیه بر بازدارندگیهای هستهای بریتانیا و فرانسه بررسی کرده است. به عنوان مثال، اعلامیه نورثوود در ژوئیه ۲۰۲۵ همکاری هستهای نزدیکتری را بین بریتانیا و فرانسه تعیین کرد.
آلمان به ویژه علاقهمند است و با هر دو طرف در حال مذاکره بوده است. با این حال، فرانسه خارج از گروه برنامهریزی هستهای ناتو باقی مانده و تمایل کمی برای تکرار نوع ترتیبات رسمی بازدارندگی گسترده ارائه شده توسط ایالات متحده نشان داده است. هر چقدر هم که اروپاییها از قابلیت اطمینان ایالات متحده نگران باشند، جایگزینهای عملی کمی دارند و ممکن است تا حدی برای تلاش برای نزدیکتر کردن ایالات متحده، سرمایهگذاری زیادی در DCA انجام دهند.
اصلاح نرمافزار بازدارندگی گسترده
چتر ایالات متحده چیزی بیش از کلاهکها و هواپیماها در خاک اروپا را شامل میشود. این امر با تعهد سیاسی ایالات متحده برای پاسخ به حملهای که بقای یک عضو ناتو را تهدید میکند، با تمام ابزارهای موجود، که در شرایط بحرانی میتواند شامل استفاده از عناصر سهگانه هستهای استراتژیک آن باشد، تضمین شده است.
پس از اظهارات اولیهای که بحث اروپایی را آغاز کرد، واشینگتن دی سی از آن زمان اطمینان داده که همچنان به حفظ چتر هستهای ایالات متحده متعهد است.
سرمایهگذاریهای اروپا در هماهنگی هستهای و موشکهای متعارف ممکن است روزی مسکو را به این نتیجه برساند که خطر حمله به اعضای اتحاد، حتی بدون حمایت ایالات متحده، از پاداش آن بیشتر است. در حال حاضر، جلوگیری از حمله هستهای به اروپا همچنان اساساً به تعهد رئیس جمهور آمریکا به امنیت اروپا بستگی دارد.
با وجود افزایش علاقه و بحث در مورد یک عامل بازدارنده احتمالی اروپایی، متحدان اروپایی همچنان به جای زرادخانههای هستهای فرانسه و بریتانیا، در DCA ارائه شده توسط ایالات متحده سرمایهگذاری میکنند، علیرغم نگرانیها در مورد رویکرد معاملهگرانهی واشنگتن دی سی.
منبع: اینترنشنال استیتیوت فور استراتژیک استادیز / تحریریه دیپلماسی ایرانی/۱۱