نقد اخلاقی ( قرآن و حدیث) :
.
.
۱_موضوعاتی که «در قرآن» ذکر شدهاند و معمولاً نقد اخلاقی میشوند
- عدم لغو فوری بردهداری
- اجازه روابط با «کنیز» (ملکیمین)
- منع سکس آزاد/رابطه خارج از ازدواج
- ارث زن نصف مرد
- حق چندهمسری برای مرد (۴ زن)
- حجاب برای زنان و مردان (اما شدت آن محل برداشت است)
- حق طلاق با مرد سادهتر است
- شهادت مالی زن نصف مرد
- نفقه بر عهده مرد
- مهریه الزامی
- امکان زدن زن توسط مرد در آیه ۴:۳۴
- شلاق برای زنا
- قطع دست دزد
- جهاد مسلحانه (آیات مختلف)
- برخورد با مشرکان در برخی آیات
- جزیه (حدود قرآنیاش کم است ولی اصل آن هست)
- حرام بودن ربا (با پیامدهای اجتماعی سنگین)
- ممنوعیت دوستی با برخی گروهها (برداشتهای مختلف)
- لعن و تهدید شدید برخی اقلیتهای دینی
- سختگیریهای غذایی (حرامهای ۴گانه)
.
.
۲_ موضوعاتی که «بیشتر» بر پایهٔ فقه، اجماع یا حدیث هستند
(نه نصّ صریح قرآن)
این موارد در قرآن حکم شفاف ندارند، یا اصلاً مطرح نشدهاند، اما در فقه و حدیث به شکل حکم شرعی درآمدهاند.
.
## احکام مرتبط با بدن، جنسیت و روابط
- منع همجنسگرایی (حدّ لواط و مساحقه)
- بد دانستن دوجنسگرایی (غالباً از طریق هممعنی دانستن با لواط/مساحقه)
- احکام مربوط به ترنس بودن (عمدتاً از فقه متأخر، اجماعی نیست)
- وجوب ختنه پسران (حدیثمحور، نه قرآنی)
- مستحب یا گاه واجب دانستن ختنه دختران در برخی مکاتب فقهی
- حرمت خودارضایی (حدیثمحور)
- تفکیک جنسیتی (نماز، حمام، آموزش، معاشرت)
- محدودیت حضور اجتماعی زنان (در برخی فتاوا و روایات)
- زن باید در خانه باشد (نظریهٔ «قرار» در بیت، حدیثمحور)
- ناقصالعقل بودن زن (برخی روایات)
- حد بلوغ شرعی دختر ۹ سال (حدیثمحور در فقه شیعه)
- نگاه ابزاری به زن برای نقش زاد و ولد (برخی متون حدیثی)
- منع آواز خواندن زنان برای مردان (غنا)
- احکام مربوط به پوشش بیش از حد قرآنی (مثل پوشاندن صورت یا دست)
- نگاه مالکیتی به بدن زن در برخی فتاوا (تمکین جنسی بدون استثنا)
## احکام کیفری و حقوقی
- حدّ سنگسار (رجم)؛ در قرآن نیامده، در حدیث و اجماع فقهی هست
- اعدام مرتد (ارتداد)
- سابّ نبی (توهین به پیامبر → قتل)
- قتل ساحر/ساحره در برخی مذاهب
- تعزیرات شدید غیرقرآنی (شلاقهای غیرحدّی)
- قصاص متفاوت زن و مرد در برخی مکتبها (حدیثمحور)
- دیه زن نصف مرد بودن (حدیثمحور در بسیاری از فقهها)
- نجاست سگ (حدیثمحور)
- نجاست کافر (حدیثمحور در فقه شیعه)
- ممنوعیت موسیقی (برداشت حدیثی و فقهی)
- محدودیت تصویرگری (حکم «تصویر حرام» در حدیث)
## خانواده، ازدواج و اجتماع
- کودکهمسری (بر اساس بلوغ ۹ ساله)
- ازدواج اجباری/ولایت پدر بر دختر باکره
- اجازه خروج از خانه برای زن فقط با اجازه شوهر
- اجازه سفر برای زن فقط با محرم
- ازدواج کورکورانه (بدون شناخت؛ برداشت حدیثی)
- چندهمسری گستردهتر از قرآن (مثل نکاح موقت، ملکیمین زن مجاز)
- حق شوهر در تمکین مطلق
- حقوق حضانت محدود زن
- محدودیت زن در قضاوت
- ممنوعیت امامت زن برای جماعت مختلط
- منع کار کردن زن یا محدود کردن حوزههای کاری او
- منع رهبری سیاسی زنان در برخی مکاتب
## سیاست، حکومت و جامعه
- خلافت/امامت ابدی و دینی (برداشت حدیثی، نه قرآنی)
- ولایت فقیه (استنباط حدیثی-فقهی شیعه)
- لزوم حکومت اسلامی غیردموکراتیک (برداشت فقهی)
- ممنوعیت دگراندیشی آشکار در جامعه اسلامی
- مجازات کسی که «بدعت» یا «فساد عقیده» داشته باشد
- جزیه گرفتن از اهلذمه (بخشهایش غیرقرآنی)
- ممنوعیت تبدیل مسجد به فضای مختلط یا هنری
- جزئیات احکام نجاسات (غیرقرآنی)
## عبادات، مناسک، سبک زندگی
- حرمت سگ خانگی
- حرمت نگهداری بسیاری از حیوانات
- حدود طهارت و غسلهای متعدد
- وجوب یا رجحان برخی لباسها مثل عبا و عمامه (برخی روایات)
- منع نوشیدنیهای خاص و غذاهای خاص که در قرآن اشاره نشده
- وسواسهای فقهی مربوط به نجاسات
- منع مجسمهسازی، نقاشی انسان
- ممنوعیت جشنها و آیینهایی که اصالت دینی ندارند
- احکام عزاداری (قمهزنی، سینهزنی) در فقه شیعی
- برخی احکام مربوط به طبّ اسلامی متکی به حدیث (حجامت، عسل، سیاهدانه، ادرار شتر)
.
---
# 3. موارد تکمیلی دیگر که معمولاً محل نقد هستند
(بخشهایی که کمتر به آن اشاره شده)
## احکام زنان
- عدم اجازه ازدواج زن مسلمان با مرد غیرمسلمان
- حق تصرف مالی زن در برخی شرایط محدودتر (برداشتهای فقهی)
- حق طلاق زن بسیار محدود (فسخ، غیبت، عسر و حرج)
- اولویت حضانت با پدر
- ارث پسر دو برابر دختر
- ارث زن از همسر فقط بخشی کوچک از زمین
- الزام زن به «تمکین خاص» جنسی
- منع آرایش زن خارج از خانه
## احکام مردسالارانه غیرصریح
- مرد قوام و مدیر خانواده
- اولویت تصمیمگیری در اختلافات خانوادگی با مرد
- تأکید بر سکوت زن و عدم دخالت اجتماعی زیاد
## احکام کیفری/اجتماعی
- حد شراب (۸۰ ضربه)
- حد قذف (تهمت جنسی)
- تعزیرات گسترده که قاضی تعیین میکند
- اجرای حدود علنی (بحث اخلاقی دارد)
- تبعیض در حقایق قضایی میان مسلمان و غیرمسلمان در برخی مذاهب
## عقیدتی
- حرمت شدید شک و پرسش دینی در برخی فتاوا
- تکفیر برخی فرقهها بر پایه حدیث
- الزام حفظ حدود جامعه اسلامی ولو با زور
- عذابهای اخروی جسمانی شدید (موضوع نقد اخلاقی فلسفی)
.
.
سایر انتقادات (بر احکام فقه)
.
آواز خواندن زن برای مرد
خندیدن با صدای بلند زنان در جمع
نگاه طولانی به چهره زن
مهمانی مختلط
دست دادن با نامحرم
نشستن زن و مرد در یک اتاق بدون محرم
آرایش زن بیرون از خانه (حتی اگر حجاب دارد)
سوار شدن زن بر اسب یا دوچرخه (برخی زمانها)
خروج زن از خانه بدون اجازه شوهر
سفر زن بدون محرم
عکس گرفتن و فیلمبرداری (اوایل فقه مدرن)
داشتن سگ خانگی
نگهداری گربه در برخی روایات (در سنیها مخالف، در شیعه نرمتر)
پیرسینگ بعضی اعضا
اصلاح ابرو برای زنان
تتو
کوتاه کردن زیاد ریش
تراشیدن ریش (در اهلسنت کاملاً ممنوع؛ در شیعه اغلب مکروه)
رنگ کردن مو برای آقایان (در برخی مکاتب)
شطرنج (در دورههایی حرام کامل بود)
نواختن هر ساز زهی
قلیان و چپق (برخی علما حرام میدانستند)
سیگار (اوایل حرام؛ بعداً مکروه)
کشیدن نقاشی حیوانات
بازی با ورق
فوتبال و والیبال در دورهای در برخی فتاوا
عکس رنگی زنان
دوچرخهسواری دختران
شنای مختلط
طنز و شوخی زیاد
حتی عینک دودی زنان در برخی فتاوای قرن گذشته
رقص در عروسی
دف زدن (در برخی مکاتب فقط در عروسی زنانه مجاز است)
جشن تولد
جشن نامزدی
لباس تنگ برای مرد
لباس رنگ روشن برای مرد
لباسهای غربی (کتشلوار، کراوات)
کار کردن زن در فروشگاهها
کار در محیط مختلط
رانندگی زنان (مورد عربستان که بر پایهٔ فقه بود)
ورزش حرفهای زنان
آواز، سینما، بازیگری زنان
ورود زنان به استادیوم
زیارت بدون محرم
گواهیدادن زن در برخی دادگاهها
نقاشی انسان
ساختن مجسمه
موسیقی با ریتم تند
رفتن به سینما (در دهههای اولیه)
تئاتر
استفاده از آینه در مراسم عروسی (برخی فتاوا)
جشنهای غیرمذهبی: کریسمس، نوروز، هالووین، شب یلدا