جوان آنلاین: هر بار که تولید یا مصرف انرژی در کشور دچار نوسان میشود، اثر آن خیلی زود در تورم، هزینههای تولید و قیمت کالاهای اساسی خود را نشان میدهد. تجربه سالهای گذشته نشان میدهد، سرمای زودرس یا افت تولید گاز در میادین، مستقیماً تورم زمستانی را بالا میبرد؛ بهطوری که در دورههای بحران، نرخ تورم ماهانه معمولاً بین ۱ تا ۵/۱ واحد درصد بیشتر از شرایط عادی بوده است. در بخش برق نیز وضعیت تفاوتی ندارد؛ برآوردها نشان میدهد، قطع برق صنایع، هزینه تولید را حدود ۱۰درصد افزایش میدهد؛ فشاری که در نهایت به بازار و سفره خانوار منتقل میشود.
امنیت انرژی پایه اصلی امنیت اقتصادی است. بدون تولید پایدار انرژی، هیچ سیاست ضدتورمی موفق نمیشود. بررسی دادههای مرکز آمار نشان میدهد زمستان سال گذشته که صنایع بزرگ با محدودیت گازی مواجه شدند، رشد ماهانه شاخص تولید صنعتی منفی شد و در همان دوره، قیمت مصالح ساختمانی ۱۸درصد و قیمت کودهای شیمیایی بیش از ۲۵درصد افزایش یافت. این اعداد برای خانوارها به معنای افزایش هزینه ساختوساز، رشد قیمت محصولات کشاورزی و در نهایت فشار بر سبد مصرفی است.
از طرفی قطع برق صنایع نیز بر افزایش تورم تأثیرات گستردهای داشته و در صورت تکرار خواهد داشت. وقتی برق واحدهای تولیدی طی هفته ۳۶ساعت قطع میشود، درحالیکه طبق قانون کار امکان ۴۴ساعت کار هفتگی داریم، ماهانه حدود ۱۲روز کاری از دست میرود؛ این مسئله منجر به ناترازی تولید، افزایش هزینهها و از بین رفتن تعادل عرضه و تقاضا میشود؛ موضوعی که در تابستان گذشته شاهد آن بودیم و به عنوان مثال قیمت کاغذ که پیشتر کیلویی ۲۵هزارتومان بود به حدود ۴۰هزار تومان رسیده است. این افزایش قیمت ناشی از کاهش تولید، کمبود عرضه و رشد تقاضاست. همین روند در صنایع غذایی، پوشاک، لوازم خانگی و سایر بخشها نیز مشاهده میشود چراکه اگر مواد اولیه تولید نشود، به زنجیره بعدی نمیرسد و قیمتها افزایش مییابد.
محدودیت گازوبرق، تهدید مستقیم تورم
اگرچه دولت در سالهای اخیر پروژههای نگهداشت تولید و بازسازی چاههای میادین جنوب را به صورت جدیتر در دستورکار قرار داده است، اما تولید گاز تنها بخشی از مشکل نیست؛ شبکه انتقال و ظرفیت ذخیرهسازی هم اهمیت زیادی دارند که درحال حاضر میزان ذخایر محدود است.
بر اساس گزارش مهر، تنها دو مخزن اصلی ذخیرهسازی در کشور وجود دارد که ظرفیت عملیاتی آنها مجموعاً کمتر از ۵/۳ میلیاردمترمکعب است؛ رقمی که حتی برای پوشش ۱۰روز پیک مصرف خانگی کشور کافی نیست. به همین دلیل در روزهای سرد، شبکه گازرسانی مجبور است اولویت را به خانوار اختصاص دهد و این یعنی قطع یا محدودیت گاز صنایع بزرگ و شوک به تورم.
یکی از کارشناسان در این زمینه گفت اگر پروژههای فشارافزایی پارس جنوبی ظرف سه تا پنج سال آینده اجرایی نشود، ایران در زمستانها ناچار به اعمال محدودیتهای گسترده خواهد بود؛ محدودیتهایی که اثر مستقیم بر تورم دارد. پیشبینی مرکز پژوهشهای مجلس نیز نشان میدهد افزایش ۲۰میلیون مترمکعبی تولید گاز میتواند تا ۷/۰ واحد درصد تورم سالانه را کاهش دهد. در زمینه کمبود برق در زمستان نیز نگرانیهای در میان فعالان صنعتی وجود دارد. از طرفی وزیر صمت با بیان اینکه تولید باید آخرین بخشی باشد که با قطع برقوآب مواجه میشود، از وزیر نفت و نیرو درخواست کرده است محدودیتهای کمتری بر بخش تولید اعمال شود. از طرف دیگر رئیسجمهور درباره قطع برقوگاز صنایع تأکید کرده است که با تمام وجود در تلاش هستیم تا انرژی مورد نیاز تأمین شود تا صنعت بتواند سر پا بماند و کارش را انجام دهد. با وجود تمام این تأکیدات، تولیدکنندگان فعال در شهرکهای صنعتی میگویند با رسیدن دمای هوا به صفر، قطع برق واحدهای تولیدی هم آغاز میشود. آنها برای اثبات پیشبینیهای خود به تجربه سالهای گذشته و وعدههای بیسرانجام مسئولان اشاره میکنند.
ذخیره سوخت و جذب سرمایه مسیر پایدارسازی انرژی در زمستان
تجربه جهانی نشان میدهد، کشورهایی که وابستگی فصلی به گاز دارند، از دو مسیر برای کنترل تورم و تضمین آرامش مصرف کننده استفاده کردهاند نخست، افزایش ذخیرهسازی استراتژیک و دوم، توسعه ظرفیت تولید میادین جدید با سرمایهگذاری داخلی. در ایران شرکت ملی نفت طی سه سال گذشته برنامهای با تمرکز بر نگهداشت تولید در میادین بزرگ مانند پارس جنوبی، یادآوران، مارون و اهواز اجرا کرده است. بر اساس آمار رسمی، حدود ۲۹قرارداد نگهداشت تولید به ارزش بیش از ۶میلیارددلار با پیمانکاران داخلی منعقد شده که نتیجه آن افزایش یا تثبیت تولید در بیش از ۲۰میدان بوده است. اثر این پروژهها در زمستان ۱۴۰۲قابل مشاهده بود؛ زمانی که با وجود سرمای کمسابقه، افت فشار شبکه کمتر از سالهای قبل بود. سهراب بهلولی قشقایی، نماینده ادوار مجلس و کارشناس حوزه انرژی در خصوص راهکارهای تأمین برق نیروگاهها در زمستان، گفت: هر کشوری برای خود یک سبد انرژی تعریف کرده است، بدین معنا که به چه میزان از سوختهای فسیلی، تجدیدپذیر و... استفاده کنند، اما در ایران بیرویه و صرفاً از انرژی فسیلی استفاده میشود درحالی که ما از انرژی عظیم و بیانتهای خورشیدی برخوردار هستیم.
وی با اشاره به مشکلات ایجاد شده در تأمین برق از طریق نیروگاههای برقآبی به دلیل کمبود سوخت، به خانه ملت گفت: تأمین سوخت زمستانی نیروگاهها در شرایط کنونی، مسئله حائز اهمیتی است که دستگاههای مسئول باید برای آن برنامهریزی کنند؛ چراکه در غیر این صورت ناچار به تعطیلی نیروگاهها و خاموشیهای سراسری خواهند شد و این اتفاق آسیبهای بسیاری برای کشور به همراه دارد. بهلولی ادامه داد: با توجه به اینکه نیروگاهها سوخت مایع و سوخت گاز را توأمان مصرف میکنند، اگر در طول تابستان ذخایر سوختی نیروگاهها تکمیل شود زمستان با کمبود گاز و خاموشی رو به رو نخواهیم شد.
این نماینده ادوار مجلس با تأکید بر اینکه رفع ناترازی گاز نیازمند سرمایهگذاری است، اظهار کرد: یکی از اقدامات مهمی که میتوان در این راستا انجام داد، گسترش ظرفیت پالایشگاههای است چراکه با اضافه کردن یک چاه یا دو چاه ظرفیت افزایش پیدا خواهد کرد، بنابراین توصیه میکنم در ابتدا چاههای یک میدان تکمیل و احیا شود.
وی تأکید کرد: بهیقین محور اصلی این مهم سرمایهگذاری است که باید از طریق بخش خصوصی و سرمایههای خارجی تأمین شود و برای تحریمها و موانع موجود نیز اندیشه شود چراکه به طور حتم عدم جذب سرمایه پاشنهآشیل رفع ناترازی انرژی خواهد بود.
عضو مجمع نمایندگان ادوار استان فارس بر ضرورت رفع موانع قانونی، اجرایی و دیگر موانعی که جزء بروکراسی اداری به شمار میآید تأکید و تصریح کرد: باید این موانع از پیش پای بخش خصوصی و کمپانیها برداشته شود.
ثبات انرژی، ثبات اقتصاد
افزایش تولید گاز، فقط برای عبور از زمستان نیست؛ برای مهار قیمتها و جلوگیری از شوکهای زنجیرهای در اقتصاد ملی ضروری است. واقعیت آن است که برای ایران که بیش از ۹۶درصد صنعت خود را با اتکای مستقیم یا غیرمستقیم به گاز اداره میکند، امنیت انرژی مستقیماً با امنیت اقتصادی مردم پیوند خورده است. استمرار تولیدگاز، افزایش ذخیرهسازی، توسعه میادین جدید و سرعتبخشی به پروژههای نگهداشت و فشارافزایی، در واقع سیاستهای اقتصادی در راستای مهار تورم هستند.