به گزارش خبرگزاری بین‌المللی اهل‌بیت(ع) ـ ابنا ـ هم‌زمان با نگرانی‌ها از احتمال گسترش حملات اسرائیل به لبنان، پرسش‌هایی درباره میزان آمادگی دولت لبنان به‌ویژه پس از ضعف‌های آشکار برنامه ملی پاسخ‌دهی در سال گذشته، مطرح می‌شود.
جنگ اخیر اسرائیل علیه لبنان ضعف برنامه‌های ملی مقابله با بحران را برملا کرد؛ به‌خصوص پس از گسترش درگیری‌ها در ۲۳ سپتامبر ۲۰۲۴ و موج گسترده آوارگی که تا ابتدای اکتبر همان سال به بیش از یک‌میلیون و دویست هزار نفر رسید. با وجود تشکیل اتاق‌های عملیات در استان‌ها و وزارتخانه‌های مرتبط از سوی واحد مدیریت مخاطرات در دفتر نخست‌وزیری لبنان، این اقدامات با انتقادهای زیادی روبه‌رو شد. بسیاری واقعاً در توانایی دولت لبنان برای مواجهه با بحران‌ها و جنگ‌ها تردید کردند، زیرا شمار زیادی از آوارگان در خیابان‌ها، پیاده‌روها و ساحل‌ها بدون هیچ سرپناهی رها شده بودند و مراکز اسکان موجود نیز حداقل امکانات ضروری زندگی را نداشتند.
درحالی‌که فریاد کمک‌خواهی برای تهیه تشک، پتو، دارو، مواد بهداشتی و ابتدایی‌ترین نیازها بلند بود، تنها بخشی از خدمات سلامت عملکرد بهتری داشت. این در حالی بود که مقامات کمبود مواد و حجم بالای آوارگان را علت نابسامانی‌ها عنوان می‌کردند؛ اما بعدتر روشن شد که بخشی از این بی‌نظمی‌ها ناشی از فساد، هرج‌ومرج و انحصارطلبی برخی گروه‌های بانفوذ بوده است؛ موضوعی که در دسامبر ۲۰۲۴ به برکناری سرتیپ محمد خیر دبیرکل وقت «هیئت عالی امداد» منجر شد.
قول‌ها و ابهام‌ها؛ آیا طرح پاسخ ملی واقعاً وجود دارد؟
اکنون که دوباره صحبت از احتمال تکرار تجاوز اسرائیل به لبنان به میان آمده، سؤال‌ها درباره برنامه ملی واکنش به بحران و میزان آمادگی کشور افزایش یافته است. بسیاری از لبنانی‌ها امیدوارند دولت از تجربه تلخ گذشته درس گرفته باشد و برنامه‌ای مؤثر تدوین کرده باشد که از تکرار فاجعه آوارگی گسترده جلوگیری کند و خدمات امدادی را بدون تبعیض، سهم‌خواهی و فساد ارائه دهد.
یک منبع مرتبط با مدیریت امداد و بحران به روزنامه «العربی الجدید» می‌گوید: دولت لبنان هم در زمان صلح و هم در شرایط جنگ اقدامات احتیاطی منظمی انجام می‌دهد که شامل هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف، اجرای تمرین‌های تخلیه، تأمین مراکز اسکان، فراهم کردن کمک‌های غذایی، نیازهای اولیه و دیگر موارد مرتبط با پیامدهای جنگ البته در حد امکانات موجود است.
او اضافه می‌کند: ما نمی‌خواهیم کوتاهی‌های مرحله گذشته را توجیه کنیم؛ اما واقعیت این است که حجم بحران فراتر از همه پیش‌بینی‌ها بود؛ به‌ویژه اینکه در عرض چند ساعت، یک‌چهارم جمعیت لبنان آواره شدند؛ رقم بزرگی که هر برنامه‌ای را دچار اختلال می‌کرد.
وی درباره بهره‌گیری از تجربه گذشته برای تدوین برنامه‌های بهتر نیز توضیح می‌دهد: از زمان آتش‌بس در ۲۷ نوامبر ۲۰۲۴، ما اقدامات احتیاطی را ادامه دادیم و در حال توسعه برنامه ملی پاسخ‌دهی هستیم. امیدواریم سطح آمادگی و سرعت واکنش ما نسبت به مرحله قبل بهتر باشد؛ چه در زمینه اسکان، تأمین پتو و کمک‌های غذایی و چه در حوزه خدمات درمانی. البته بزرگ‌ترین امید ما این است که جنگ دوباره در لبنان شعله‌ور نشود.
ماده ۲۵ «اعلامیه جهانی حقوق بشر» تأکید می‌کند که هر فرد حق دارد سطحی از زندگی داشته باشد که سلامت و رفاه او و خانواده‌اش را تضمین کند؛ از جمله غذا، پوشاک، مسکن، خدمات درمانی و خدمات اجتماعی ضروری، و در برابر خطراتی مانند بیکاری، بیماری، ناتوانی، بیوه‌گی، سالمندی و دیگر شرایطی که می‌تواند منبع درآمد او را از بین ببرد، حمایت شود.
تلاش‌های متعدد روزنامه «العربی الجدید» برای گفت‌وگو با سرتیپ «محمد مصطفی» دبیرکل «شورای عالی دفاع لبنان» به نتیجه نرسید؛ موضوعی که پرسش‌هایی را درباره وجود یک برنامه واقعی و قابل‌اتکا در صورت گسترش جنگ برمی‌انگیزد و نگرانی‌ها از تکرار احتمالی آوارگی گسترده را افزایش می‌دهد.
سیستم سلامت در حالت آماده‌باش؛ بیمارستان‌هایی میان امید و کمبود
یک منبع در وزارت بهداشت لبنان که نخواست نامش فاش شود، می‌گوید «رکان ناصرالدین» وزیر بهداشت لبنان همراه با این وزارتخانه همچنان در حال تجهیز همه بیمارستان‌های دولتی، ارتقای ظرفیت‌ها، ترمیم بخش‌های آسیب‌دیده از جنگ و تکمیل بخش‌های جدید از طریق کمک‌های بین‌المللی است.
او می‌افزاید: این تجهیز شامل همه بیمارستان‌ها در سراسر لبنان می‌شود، چراکه بیمارستان‌ها باید در هر شرایطی چه در روزهای عادی و چه در زمان جنگ، بحران یا وضعیت فوق‌العاده آماده باشند. با وجود اینکه رسماً صحبت از پایان جنگ نیست و تنها از احتمال گسترش آن سخن گفته می‌شود، ما همچنان شاهد شهید و زخمی شدن افراد بر اثر نقض‌های مکرر اسرائیل هستیم. از ۲۷ نوامبر ۲۰۲۴ تاکنون بیش از ۳۰۰ نفر شهید و بیش از ۹۲۰ نفر زخمی شده‌اند که در مجموع بیش از ۱۲۰۰ قربانی می‌باشند.
حملات روزانه اسرائیل به لبنان همچنان ادامه دارد و علاوه بر تلفات انسانی، خسارت‌های مادی سنگینی نیز برجای می‌گذارد.
در ۸ فوریه ۲۰۲۳، شرکت مستقل «الدولیه للمعلومات» گزارشی درباره مدیریت بحران در لبنان منتشر کرد و تأکید کرد که دولت‌های مختلف لبنان هیچ‌گاه بودجه یا برنامه‌های پیشگیرانه‌ای برای هیئت عالی امداد تدوین نکرده‌اند. تنها بودجه‌هایی برای پرداخت پول پس از وقوع بحران و پذیرش کمک‌های مختلف اختصاص یافته و برنامه‌ای ساختاری برای پیشگیری و مقابله با بحران پیش از وقوع آن وجود نداشته است.
در این گزارش اشاره شده است که هیئت عالی امداد لبنان در سال ۱۹۷۵ تشکیل شد و وظایف آن چند بار اصلاح شد؛ اما با وجود اینکه مطابق قانون این هیئت باید نهاد رسمی اصلی در امور امدادی باشد، دولت‌ها وظایف آن را محدود کرده و آن را به پرداخت کمک‌های نقدی تقلیل داده‌اند.
گزارش همچنین به ایجاد یک «کمیته ملی» در سال ۲۰۱۰ و سپس تأسیس «واحد مدیریت خطرات» در دفتر نخست‌وزیری لبنان اشاره می‌کند که با همکاری برنامه توسعه سازمان ملل تشکیل شد. با وجود این، دولت‌ها هیچ‌گاه از تجربیات گذشته برای تدوین یک برنامه ملی جامع پیش از وقوع بحران استفاده نکرده‌اند و مدیریت بحران همچنان وابسته به ساختارهای موقت باقی مانده است.
در سال ۲۰۱۳ نیز کمیته دیگری با حضور دبیرکل شورای عالی دفاع و مدیران کل تشکیل شد و در سال ۲۰۱۴ قراردادی میان دولت لبنان و یک شرکت سوئیسی برای حمایت از مدیریت بحران امضا شد.
..............................
پایان پیام/ ۲۶۸