به گزارش خبرنگار خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا)، در دنیای امروز که حجم عظیمی از اطلاعات، از منابع گوناگون در دسترس قرار دارد، اهمیت کتابخانه‌های دانشگاهی در پالایش، سازماندهی و دسترسی به منابع موثق و معتبر، بیش از پیش آشکار می‌شود. کتابخانه‌های دانشگاهی، در ساختار علمی جامعه، بیش از یک انبار کتاب عمل می‌کنند؛ آنها موتور محرک پژوهش و شتاب‌دهنده توسعه فکری هستند. این کتابخانه‌ها، با مجموعه‌های جامعی از کتب، نشریات، پایان‌نامه‌ها و اسناد تاریخی، بستری مناسب برای پژوهش‌های عمیق و بررسی همه‌جانبه پدیده‌های اجتماعی هستند.
یکی از مهم‌ترین حوزه‌های پژوهشی در ایران که از پیچیدگی و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است، موضوع دفاع مقدس است. این برهه تاریخی، فراتر از یک رویداد صرفاً نظامی، ابعاد وسیعی از علوم انسانی و اجتماعی را در بر می‌گیرد: زیرا جنگ تحمیلی از ابعاد سیاسی، اقتصادی، حقوقی و اجتماعی قابل بررسی است.
دانشگاه علامه طباطبایی به عنوان تنها دانشگاه تخصصی علوم انسانی کشور، نقش اساسی در هدایت پژوهش‌های پیرامون موضوع دفاع مقدس و انقلاب اسلامی دارد. این دانشگاه دارای ۱۰ دانشکده است که هر کدام مجهز به کتابخانه تخصصی هستند. در کنار این کتابخانه‌ها، کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد در ساختمانی جداگانه فعالیت می‌کنند و با حدود یک میلیون کتاب و ۶۰۰ هزار پایان‌نامه به پشتیبانی آموزشی، علمی و فرهنگی از پژوهشگران و دانشجویان می‌پردازد. به مناسبت هفته کتاب و کتابخوانی به کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبایی رفتیم تا از وضعیت، برنامه‌ها و امکانات و منابع آن جویا شویم.
کتابخانه مرکزی
کتابخانه مرکزی دانشگاه علامه، با حدود یک میلیون کتاب به زبان‌های فارسی، عربی و انگلیسی و ۶۰۰ هزار منبع دیجیتال اعم از کتاب، نشریات و پایان‌نامه‌ها، مکمل کتابخانه‌های تخصصی دانشکده‌ها است. این کتابخانه، حوزه‌های میان‌رشته‌ای را پوشش داده و منابع اطلاعاتی متناسب با آنها را ارائه می‌دهد. هدف اصلی، تکمیل فعالیت‌های دانشکده‌ها و داشتن نقش مستقل در ارائه خدمات کتابخانه‌ای جامع است. با پرسش خبرنگار ایبنا، مشخص شد که این کتابخانه دارای ۲۹۹ عنوان کتاب مرتبط با موضوع دفاع مقدس است. مهدی علیپور حافظی، رئیس مرکز اسناد و کتابخانه مرکزی، درباره رویکرد کتابخانه در انتخاب آثار مرتبط با این حیطه عنوان کرد: «رویکرد اصلی ما در اینجا بیشتر بر جنبه‌های علمی متمرکز است. به عنوان مثال، اگر اثری در حوزه دفاع مقدس منتشر شده باشد که به جنبه‌های روانشناختی، حقوقی، تربیتی، علوم سیاسی یا هر حوزه مرتبط دیگری بپردازد، ما تلاش می‌کنیم کتاب‌های تخصصی آن حوزه را حتماً در مجموعه خود داشته باشیم.»
کتابخانه دیجیتال دانشگاه زیر نظر کتابخانه مرکزی فعالیت می‌کند و خدمات نوین از جمله هوش مصنوعی و حمایت از دانشجویان نابینا را نیز ارائه می‌دهد. همچنین، فعالیت‌های ویژه‌ای مانند نقد کتاب و آموزش پایگاه‌های اطلاعاتی را برای تمامی دانشجویان فراهم می‌کند. مهدی علیپور حافظی، در خصوص برنامه‌های این مرکز برای برگزاری مراسم نقد کتاب گفت: «کتاب‌های متعددی در حال آماده‌سازی هستند که نقد آنها در هفته کتاب برگزار خواهد شد. دو کتاب دیگر نیز اکنون آماده برگزاری مراسم نقد هستند؛ یکی از این کتاب‌ها اثر استادی از دانشکده ادبیات و دیگری از استادی از دانشکده روانشناسی است که برنامه‌ریزی برای نقد آنها نهایی شده است. همچنین، برخی کتاب‌های مربوط به انتشارات دانشگاه نیز تا پایان سال جاری، به تدریج در اولویت برگزاری نقد قرار خواهند گرفت.»
مرکز اسناد
کتابخانه دانشگاه علامه طباطبائی دارای آرشیو کاملی از تمامی پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه است که به صورت دیجیتال در دسترس هستند. علاوه بر پایان‌نامه‌ها، این کتابخانه اسناد گوناگونی از جمله آرشیو غنی روزنامه‌ها و نشریات چاپی مربوط به دوره‌های مختلف را نیز نگهداری می‌کند. هرچند اکنون بسیاری از نشریات به صورت الکترونیکی منتشر می‌شوند، اما نسخه‌های چاپی قدیمی‌تر به طور کامل حفظ شده‌اند. به تازگی دسترسی دانشجویان به مرکز فراهم شده و آنها می‌توانند برای پژوهش‌های خود از آرشیو نشریات و روزنامه‌های گوناگون استفاده کنند. استفاده از این اسناد، برخلاف کتاب‌ها که قابلیت امانت دارند، تنها به صورت حضوری و در مرکز اسناد امکان‌پذیر است تا کاربران بتوانند در محل به مطالعه یا عکس‌برداری از آنها بپردازند.
کتابخانه مرکزی و مرکز اسناد دانشگاه علامه طباطبائی با در اختیار داشتن منابع مورد نیاز محققان رشته‌هایی مانند حقوق، سیاست، روانشناسی و جامعه‌شناسی منابعی ارزشمند برای تحقیقات جدی درباره جنگ و مقاومت فراهم می‌کنند. اگرچه زیرساخت‌های مناسبی فراهم است، دانشگاه باید در آینده با تمرکز بیشتری از این امکانات استفاده کند تا بتواند تحلیل‌های عمیق و پژوهش‌های روشنگرانه‌ای درباره مسائل حقوقی، اجتماعی و سیاسی پیرامون دفاع مقدس را به شکل مؤثرتری ارائه دهد.
