شفقنا – با وجود تلاش‌ها برای گذار به انرژی پاک، استفاده از زغال‌سنگ در سراسر جهان در سال گذشته به بالاترین میزان در تاریخ رسید — امری که تلاش‌های جهانی برای مهار گرمایش زمین را با خطر جدی مواجه کرده است.
به گزارش سرویس ترجمه شفقنا، اگرچه سهم زغال‌سنگ در تولید برق به دلیل رشد چشم‌گیر انرژی‌های تجدیدپذیر کاهش یافت، اما «گزارش سالانه وضعیت اقدام اقلیمی» که روز چهارشنبه منتشر شد، نشان داد که افزایش کلی تقاضای برق موجب شده مصرف زغال‌سنگ به طور کلی بیشتر شود.
این گزارش تصویری تیره و تار از چشم‌انداز جهان در جلوگیری از پیامدهای روزافزون بحران اقلیمی ارائه می‌دهد. کشورها از اهدافی که برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای تعیین کرده‌اند عقب مانده‌اند، در حالی که میزان این انتشارها کماکان در حال افزایش است — هرچند با سرعتی کمتر از گذشته.
کلیا شومر ، پژوهشگر مؤسسه اندیشکده «مؤسسه منابع جهانی» که مسئولیت تهیه این گزارش را بر عهده داشت، گفت:
شکی نیست که ما تا حد زیادی در مسیر درستی حرکت می‌کنیم، اما سرعت کافی نداریم. یکی از نگران‌کننده‌ترین یافته‌های ارزیابی ما این است که برای پنجمین بار پیاپی در مجموعه گزارش‌های ما، تلاش‌ها برای کنار گذاشتن زغال‌سنگ به‌طور جدی از مسیر خود منحرف شده است.
برای آن‌که جهان بتواند تا سال ۲۰۵۰ به هدف «خالص صفر» انتشار کربن برسد — تا طبق توافق پاریس افزایش دمای جهانی در مقایسه با سطح پیشاصنعتی به ۱.۵ درجه سانتی‌گراد محدود شود — بخش‌های بیشتری از اقتصاد باید از برق به جای نفت، گاز یا سایر سوخت‌های فسیلی استفاده کنند.
اما این هدف تنها در صورتی محقق می‌شود که عرضه جهانی برق به سمت منابع کم‌کربن تغییر کند.
شومر توضیح داد: مشکل این است که نظام تولید برق مبتنی بر سوخت‌های فسیلی، اثرات زنجیره‌ای و دومینووار گسترده‌ای دارد. پیام این مسئله کاملاً روشن است: ما به‌هیچ‌وجه نمی‌توانیم گرمایش جهانی را به ۱.۵ درجه محدود کنیم اگر استفاده از زغال‌سنگ همچنان رکوردهای جدیدی ثبت کند.
با اینکه اغلب دولت‌ها متعهد شده‌اند پس از توافق سال ۲۰۲۱ استفاده از زغال‌سنگ را «کاهش» دهند، برخی کشورها همچنان به مصرف آلاینده‌ترین سوخت ادامه می‌دهند. نخست‌وزیر هند، نارندرا مودی، امسال عبور از تولید یک میلیارد تُن زغال‌سنگ را جشن گرفت؛ و در ایالات متحده آمریکا، دونالد ترامپ حمایت خود را از زغال‌سنگ و دیگر سوخت‌های فسیلی اعلام کرده است.
اقدامات ترامپ برای متوقف کردن پروژه‌های انرژی تجدیدپذیر و حذف بودجه‌ها و مشوق‌ها برای گذار به منابع کم‌کربن، تاکنون تأثیر محسوسی بر افزایش انتشار گازهای گلخانه‌ای نداشته است. اما این گزارش هشدار می‌دهد که این اقدامات در آینده اثرگذار خواهند بود؛ هرچند کشورهایی مانند چین و اتحادیه اروپا می‌توانند با ادامه حمایت از انرژی‌های تجدیدپذیر تا حدودی این اثرات را خنثی کنند.
بنا بر این گزارش، خبر خوب این است که تولید انرژی‌های تجدیدپذیر «به‌صورت نمایی» رشد کرده است، به‌طوری‌که انرژی خورشیدی «سریع‌ترین منبع رشد انرژی در تاریخ» لقب گرفته است. با این حال، این میزان رشد هنوز کافی نیست؛ نرخ رشد سالانه انرژی خورشیدی و بادی باید دو برابر شود تا جهان بتواند تا پایان این دهه به میزان لازم از انتشار گازهای گلخانه‌ای بکاهد.
سوفی بوهم، پژوهشگر ارشد آزمایشگاه تغییر نظام‌های WRI و از نویسندگان اصلی گزارش، گفت: تردیدی نیست که حملات اخیر ایالات متحده به انرژی پاک، دستیابی جهان به هدف توافق پاریس را دشوارتر کرده است. اما گذار کلی به انرژی پاک بسیار فراتر از یک کشور است، و اکنون در بازارها و اقتصادهای نوظهور، این حرکت شتاب گرفته است؛ جایی که انرژی پاک ارزان‌ترین و مطمئن‌ترین مسیر برای رشد اقتصادی و امنیت انرژی به شمار می‌رود.
جهان در بهبود بهره‌وری انرژی، به‌ویژه در کاهش کربن تولیدشده برای گرمایش ساختمان‌ها، بسیار کند پیش می‌رود. انتشار کربن در صنایع نیز نگران‌کننده است: بخش فولاد، علی‌رغم تلاش برخی کشورها برای استفاده از روش‌های کم‌کربن، همچنان «شدت کربنی» خود — یعنی میزان کربن تولیدشده به ازای هر واحد فولاد — را افزایش داده است.
فرآیند برقی‌سازی حمل‌ونقل جاده‌ای سریع‌تر پیش می‌رود: بیش از یک‌پنجم خودروهای جدید فروخته‌شده در سال گذشته برقی بودند؛ در چین این سهم نزدیک به نیمی از کل خودروهاست.
گزارش همچنین درباره وضعیت «چاهک‌های کربن» طبیعی جهان هشدار داد — یعنی جنگل‌ها، مرداب‌ها، تالاب‌ها، اقیانوس‌ها و دیگر زیست‌بوم‌هایی که کربن را در خود ذخیره می‌کنند. با اینکه کشورها بارها وعده داده‌اند از جنگل‌های خود محافظت کنند، روند جنگل‌زدایی همچنان ادامه دارد، هرچند در برخی مناطق کندتر شده است. در سال ۲۰۲۴، بیش از ۸ میلیون هکتار (معادل ۲۰ میلیون جریب) از جنگل‌های جهان برای همیشه از بین رفتند. این رقم کمتر از رکورد نزدیک به ۱۱ میلیون هکتار در سال ۲۰۱۷ است، اما از میزان ۷.۸ میلیون هکتار در سال ۲۰۲۱ بیشتر است. بر اساس یافته‌های گزارش، جهان باید نه برابر سریع‌تر از وضعیت کنونی برای توقف جنگل‌زدایی اقدام کند.
ماه آینده، رهبران جهان و مقامات عالی‌رتبه در برزیل گرد هم خواهند آمد تا در اجلاس آب‌وهوایی سازمان ملل متحد «کوپ۳۰» (Cop30) درباره چگونگی بازگرداندن مسیر جهان به سوی هدف حفظ گرمایش در محدوده ۱.۵ درجه سانتی‌گراد، مطابق توافق پاریس ۲۰۱۵، گفت‌وگو کنند. هر دولت باید برنامه‌ای ملی و دقیق برای کاهش انتشار — موسوم به «سهم ملی تعیین‌شده» — ارائه دهد. اما از هم‌اکنون آشکار است که این برنامه‌ها ناکافی خواهند بود، و پرسش کلیدی این خواهد بود که کشورها چگونه به این کمبود پاسخ خواهند داد.
این خبر را اینجا ببینید.