سرویس ادبیات خبرگزاری کتاب ایران (ایبنا) - مرضیه نگهبان مروی: رمان «اجیر: راز یک کشتار» (The Hired Man) نوشته آمیناتا فورنا (Aminata Forna)، در سال ۲۰۱۳ به زبان انگلیسی منتشر شد. آمیناتا فورانا، نویسنده بریتانیایی-سیرالئونی، با تجربه زندگی در مناطق جنگ‌زده توانسته است در این رمان، داستانی خلق کند که نه‌تنها روایتی از گذشته تلخ یک جامعه را به تصویر می‌کشد، بلکه به شکلی ظریف، سکوت و رازهای پنهان در پس فجایع را کاوش می‌کند، به بررسی زخم‌های جنگ و تأثیرات آن بر زندگی انسان‌ها می‌پردازد و با روایتی آرام اما پر از تعلیق، خواننده را به سفری در عمق حافظه جمعی و فردی می‌برد.
وقایع رمان «اجیر: راز یک کشتار» در روستای خیالی گوست (Gost) در کرواسی پس از جنگ‌های یوگسلاوی رخ می‌دهد؛ روستایی که هنوز سایه جنگ‌های دهه ۱۹۹۰ بر زندگی ساکنانش سنگینی می‌کند. شخصیت اصلی رمان، دورو کلاک، مردی محلی و میان‌سال است که به‌عنوان یک کارگر اجیر برای بازسازی خانه‌ای که یک خانواده انگلیسی به تازگی خریده‌اند، استخدام می‌شود. این خانواده شامل لورا، زنی میان‌سال، و دو فرزند نوجوانش، متیو و گریس، است که به امید یافتن آرامش و زندگی‌ای ساده به این روستا آمده‌اند. دورو در نگاه اول مردی ساکت، عمل‌گرا و بی‌ادعا به نظر می‌رسد، اما با پیش رفتن داستان، لایه‌های پیچیده شخصیت او آشکار می‌شود. او نه‌تنها شاهد جنگ بوده، بلکه خاطراتی از خشونت‌ها، کشتارها و خیانت‌هایی که در این منطقه رخ داده، با خود حمل می‌کند.
روایت از زاویه‌ی دید دورو بیان می‌شود و با بازگشت به گذشته، زندگی او و روابطش با مردمان روستا، به‌ویژه دوست قدیمی‌اش کرشو و دختری به نام آنکا، بازگو می‌شود. این خاطرات به‌تدریج نشان می‌دهند که گوست، با وجود ظاهر آرام و طبیعت زیبایش، مکانی پر از رازهای تاریک است. حضور لورا و خانواده‌اش، که بی‌خبر از تاریخچه‌ی این مکان هستند، بهانه‌ای می‌شود تا این رازها کم‌کم از دل سکوت بیرون بیایند. یکی از نقاط عطف داستان، کشف یک موزاییک زیبا در دیوار خانه است که دورو و لورا با هم آن را بازسازی می‌کنند. این موزاییک، که ابتدا نمادی از زیبایی و امید به نظر می‌رسد، به مرور به استعاره‌ای از گذشته مدفون و جنایاتی تبدیل می‌شود که زیر لایه‌های زندگی روزمره پنهان شده‌اند.
فورنا در رمان «اجیر» به‌خوبی نشان می‌دهد که جنگ چگونه نه‌تنها در زمان وقوع، بلکه سال‌ها پس از آن، بر روان و روابط انسان‌ها اثر می‌گذارد. دورو، به‌عنوان راوی، شخصیتی است که بین گذشته و حال گیر افتاده؛ او نه می‌تواند خاطراتش را فراموش کند و نه به‌طور کامل با آن‌ها کنار بیاید. رابطه‌اش با لورا و فرزندانش، که از جهانی متفاوت آمده‌اند، تضاد میان ناآگاهی و آگاهی را برجسته می‌کند. لورا با نگاهی خوش‌بینانه به بازسازی خانه و زندگی در گوست می‌نگرد، اما دورو می‌داند که این سرزمین هرگز نمی‌تواند از بار گذشته‌اش رها شود.
یکی از درون‌مایه‌های اصلی رمان «اجیر»، مفهوم حافظه و چگونگی برخورد با آن است. نویسنده به‌زیبایی نشان می‌دهد که چگونه ساکنان گوست، از جمله دورو، با سکوتی خودخواسته سعی در دفن گذشته دارند، اما این سکوت شکننده است و با کوچک‌ترین تلنگر فرو می‌ریزد. کشتارهایی که در عنوان رمان به آن اشاره شده، به جنایات جنگی‌ای برمی‌گردد که در طول جنگ‌های یوگسلاوی رخ داده‌اند—جنایاتی که همسایه‌ها علیه همسایه‌ها مرتکب شدند و سپس با توافق نانوشته‌ای به فراموشی سپرده شدند. دورو، به‌عنوان کسی که شاهد این وقایع بوده، نگهبان این رازها است، اما نه به انتخاب خود، بلکه به اجبار شرایط.
سبک نگارش فورنا در این رمان، ترکیبی از سادگی و عمق است. او با توصیفات دقیق طبیعت و زندگی روستایی، فضایی ملموس خلق می‌کند که در تضاد با تاریکی درون شخصیت‌ها قرار می‌گیرد. روایت آرام و بدون شتاب است، اما همین آرامش، حس تعلیق و انتظار را در خواننده تقویت می‌کند.
«اجیر: راز یک کشتار» بیش از آنکه داستانی درباره خود جنگ باشد، روایتی از پیامدهای آن است؛ روایتی از اینکه چگونه خشونت، حتی پس از پایان درگیری‌ها، در زندگی انسان‌ها باقی می‌ماند. این رمان به پرسش‌هایی درباره گناه، بخشش، و امکان بازسازی زندگی در میان ویرانه‌ها می‌پردازد، بدون آنکه پاسخ‌های ساده‌ای ارائه دهد. دورو، به‌عنوان "اجیر"، نه‌تنها کارگر خانه لورا، بلکه نگهبان ناخواسته رازهایی است که گوست را تسخیر کرده‌اند.
در پایان، این رمان خواننده را با احساسی دوگانه رها می‌کند: از یک سو، زیبایی طبیعت و تلاش برای شروعی دوباره و از سوی دیگر، سنگینی گذشته‌ای که نمی‌توان از آن گریخت. «اجیر: راز یک کشتار» اثری است که هم از نظر احساسی تکان‌دهنده است و هم از نظر فکری چالش‌برانگیز، و برای کسانی که به ادبیات پساجنگی و داستان‌هایی با عمق انسانی علاقه دارند، تجربه‌ای به‌یادماندنی خواهد بود.
انتشارات آنجا این اثر را با ترجمه احمد فاضلی شوشی در ۲۷۰ صفحه و با قیمت ۲۴۵ هزار تومان عرضه کرده است.
نگاهی به زندگی و آثار آمیناتا فورنا
آمیناتا فورنا (Aminata Forna)، نویسنده برجسته‌ی بریتانیایی-سیرالئونی، در سال ۱۹۶۴ در گلاسکو، اسکاتلند متولد شد. او از پدری سیرالئونی به نام محمد فورنا که پزشک و سیاستمدار بود و مادری اسکاتلندی زاده شد. پدرش در سال ۱۹۷۵ به‌دلیل فعالیت‌های سیاسی در سیرالئون اعدام شد؛ تجربه‌ای که تأثیر عمیقی بر زندگی و آثار آمیناتا گذاشت. او بخشی از کودکی خود را در سیرالئون گذراند و بعدها در بریتانیا تحصیل کرد.
فورنا به‌خاطر نثر حساس و کاوش در موضوعاتی چون جنگ، تروما، حافظه جمعی و مهاجرت شناخته می‌شود. او اغلب داستان‌هایش را در مناطقی روایت می‌کند که تحت تأثیر درگیری‌های سیاسی و اجتماعی بوده‌اند؛ مناطقی مانند سیرالئون و بالکان. آثارش ترکیبی از رئالیسم و تأملات عمیق انسانی است که خواننده را به درک پیچیدگی‌های زندگی پس از فجایع دعوت می‌کند.
از آثار او می‌توان به «خاطرات عشق»، «شیطانی که روی آب می‌رقصید» و «سنگ‌های نیاکان» اشاره کرد. فورنا برای نوشتن رمان «خاطرات عشق» برندهٔ جایزه نویسندگان کامن‌ولث ۲۰۱۱ شد.
∎