درعا که قبل از شروع جنگ داخلی در ۱۳سال پیش بیش از ۱۰۰هزار نفر جمعیت داشت، به‌عنوان «مهد قیامِ» سال۲۰۱۱ اهمیت نمادین دارد. استان درعا به پایتختی شهر درعا جمعیتی یک‌میلیون نفری دارد که هم‌مرز با اردن است. تصرف درعا به دنبال ادعای شورشیان در اواخر روز جمعه صورت می‌گیرد مبنی بر پیشروی آنها تا آستانه مرکز حمص که یک چهارراه کلیدی بین پایتخت و سواحل مدیترانه است. تصرف حمص به معنای قطع ارتباط دمشق با پایگاه اجتماعی علوی‌هاست که سنگ بنای حکومت اسد هستند. همچنین به معنای قطع ارتباط دمشق با پایگاه دریایی و هوایی متحدان روسی وی در آنجا خواهد بود. ساکنان و شاهدان گفتند که پیش از پیشروی شورشیان، هزاران نفر از مردم حمص به سمت مناطق ساحلی لاذقیه و طرطوس، پایگاه‌های حکومت، گریختند.
سه منبع سوری به رویترز گفتند که ائتلاف تحت حمایت ایالات متحده به رهبری کردهای سوریه روز جمعه «دیر الزور»، پایگاه اصلی دولت در صحرای وسیع شرقی را به تصرف خود درآورد. یکی از نشانه‌های شوم در تحولات اخیر سوریه این است که نیروهای کرد سوریه گفته‌اند داعش کنترل برخی مناطق در شرق سوریه را به‌دست گرفته است. «آرون لاند»، یکی از اعضای اندیشکده «بنیاد قرن»، گفت که حکومت اسد «در حال حاضر برای نجات خود می‌جنگد.»
به نوشته گزارشگران رویترز، تلویزیون دولتی سوریه به نقل از «مرکز هماهنگی روسیه در سوریه» گزارش داد که حملات هوایی روسیه و سوریه به مقرهای شورشیان در حومه حماه، ادلب و حلب در روز جمعه منجر به کشته شدن حدود ۲۰۰شورشی شد.
به نوشته «الخالدی- ازهاری»، یک منبع ارتش سوریه ادعا کرد که نیروهای نخبه حزب‌الله جمعه شب برای تقویت دفاع دولت اسد، در حمص و نزدیکی آن مستقر شده‌اند. تصرف حمص، زنجیره‌ای از مواضع قدرتمند را تحت کنترل شورشیان از «حلب» در مرز ترکیه در شمال تا «درعا» در مرز اردن در جنوب مستحکم می‌کند. شرایط در سوریه به سمتی می‌رود که کشورهای همسایه از جمله اردن و لبنان اعلام کردند که تمام مرزهای زمینی خود با سوریه را بسته‌اند. همچنین کشورهای روسیه و اردن و دیگران هم از اتباع خود خواستند سوریه را ترک کنند.
دمشق در معرض تهدید
«رجا عبدالرحیم» و «توماس فولر» هم در گزارش دیروز شنبه در نیویورک‌تایمز نوشتند شرایط در سوریه یک بلبشوی تمام‌عیار را نشان می‌دهد. از یک‌سو پیشروی سریع گروه‌های تروریستی باعث شد نیروهای ارتش سوریه برخی محورها را واگذار کنند. از سوی دیگر، این هشدار به همسایگان ارسال شد که در برابر چشم‌انداز هرج و مرج در سوریه مرزهای خود را ببندند؛ زیرا اسد کنترل خود بر برخی مرزها و مناطق کشور را از دست داده است. در نشانه‌ای دیگر از وضعیت بحرانی در سوریه، کردها هم دیرالزور را در کنترل گرفتند. به نوشته گزارشگران نیویورک‌تایمز، دستاوردهای میدان نبرد جدی‌ترین چالش در سال‌های اخیر را برای قدرت اسد ایجاد کرده است. برخی مقام‌های آمریکایی که نخواستند نامشان فاش شود، اعلام کردند که اگر وضعیت به همین منوال ادامه یابد و اسد نتواند هیچ نیروی زمینی‌ای دست و پا کند، دمشق به زودی در معرض تهدید قرار خواهد گرفت.
به نوشته «عبدالرحیم- فولر»، جنگ داخلی سوریه به‌رغم اینکه تا حد زیادی زیر سایه جنگ‌های غزه و لبنان قرار گرفت؛ اما هرگز به پایان نرسید و در عوض، در یک بن‌بست طولانی قرار گرفت. تلاش‌های دیپلماتیک برای یافتن راه‌حل سیاسی هم طی سال‌ها راه به جایی نبرد.
به نظر می‌رسد که واکنش روز جمعه همسایگان سوریه نشان‌دهنده نگرانی‌های عمیق درباره جنگ مارپیچی و غیرقابل پیش‌بینی است. لبنان روز جمعه اعلام کرد که تمام مرزهای زمینی خود را با سوریه به جز مرزی که بیروت را به دمشق متصل می‌کند، می‌بندد.
اسرائیل گفت که «نیروهای هوایی و زمینی» را در بلندی‌های جولان (که این رژیم پس از جنگ اعراب و اسرائیل در سال۱۹۶۷ از سوریه تصرف کرد) تقویت خواهد کرد. وزارت کشور اردن در بیانیه‌ای اعلام کرد که اردن روز جمعه پس از تصرف منطقه در سمت سوریه توسط شورشیان، یک گذرگاه مرزی با سوریه را بست. «دیده‌بان حقوق بشر سوریه»، یک گروه ناظر بر جنگ که در بریتانیا مستقر است، گفت که شهر «سویدا» در جنوب دمشق دیگر تحت کنترل دولت نیست.
سفارت روسیه در دمشق -یکی از مهم‌ترین متحدان سوریه- با صدور بیانیه‌ای به روس‌ها درباره «وضعیت سخت نظامی و سیاسی در سوریه» هشدار داد. این سفارت به روس‌ها «فرصت خروج از کشور با پروازهای تجاری از طریق فرودگاه‌های فعال» را یادآوری کرد. اکنون حمص به کانون نزاع اسد با شورشیان تبدیل شده است. اگر اسد کنترل حمص را از دست بدهد به این معناست که دولت یک حائل کلیدی بین مناطق تحت کنترل شورشیان در شمال غربی و دمشق در جنوب را از دست خواهد داد. «عبدالرحیم- فولر» در بخش دیگری از گزارش خود نوشتند، در اوایل جنگ داخلی، بخش‌هایی از حمص به دست شورشیان افتاد. در طول سال‌ها، نیروهای دولتی مناطق تحت کنترل شورشیان را محاصره و درگیری‌های سختی درگرفت تا این شهر بازپس گرفته شود.
اگرچه تروریست‌های شورشی می‌گویند هدف آنها برکناری اسد است، اما مشخص نیست که اگر او سقوط کند چه اتفاقی می‌افتد و گزینه‌های روی میز چیست و چه کسی به جای اسد می‌نشیند. این مساله می‌تواند معضلی بر بحران‌های سوریه باشد. برای کشورهای غربی و عربی وجود اسد به این معنا بود که او ظاهری از کنترل را ارائه می‌کرد. بر همین اساس بود که برخی کشورهای عربی سال گذشته پس از سال‌ها دوری از دولت اسد، روابط دیپلماتیک خود را با وی عادی کردند.
به دنبال قبح‌زدایی از چهره تروریسم
«عبدالرحیم- فولر»، گزارشگران نیویورک‌تایمز، به قبح‌زدایی از چهره تروریسم اشاره کردند و نوشتند، مقامات آمریکایی علنا درباره «هیئت تحریرالشام» محتاطانه عمل می‌کنند. در داخل دولت ایالات متحده، برخی معتقدند چرخش این گروه به رویکردی عمل‌گرایانه‌تر امری واقعی است. آنها افزودند که رهبران «هیئت تحریرالشام» می‌دانند اگر این گروه به‌عنوان یک سازمان جهادی شناخته شود، نمی‌توانند آرزوی پیوستن به دولت آینده داشته باشند یا رهبری دولت آینده سوریه را در دست گیرند. مقامات آمریکایی گفتند که این گروه هویت خود را به‌عنوان یک سازمان محافظه کار اسلام‌گرا حفظ کرده است؛ اما در زمان حکومت بر ادلب، در شمال غرب سوریه، خود را عمل‌گرا نشان داده است؛ به این معنا که در مناطقی که تحت کنترل گرفته است، به سرعت بر ارائه خدمات به غیرنظامیان متمرکز شده است.
«معز مصطفی» مدیر اجرایی گروه ویژه اضطراری سوریه (یک گروه مخالف که با ارتش آمریکا همکاری می‌کند) در یک نشست خبری با خبرنگاران، از این گروه به‌دلیل «روشن کردن برق حلب بلافاصله پس از اشغال شهر» تمجید کرد. وی افزود که ارتباط دادن این گروه به ریشه‌های جهادگرایانه اشتباه است و اصرار داشت که این گروه با گروه‌های تروریستی مرتبط نیست. وی از ایالات متحده خواست تا حمایت کامل خود را از فشار علیه اسد به‌عمل آورد و افزود که این حمله در راستای منافع ملی ایالات متحده است. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه که از برخی از تروریست‌های سوری، از جمله جناح‌های شورشی در تهاجم کنونی حمایت کرده است، روز جمعه گفت که از اسد به‌دلیل عدم تمایل وی به مذاکره درباره آینده سوریه ناامید شده است. او تاییدیه پیشروی شورشیان را صادر کرد. به گزارش رسانه دولتی ترکیه، اردوغان پس از نماز جمعه استانبول به خبرنگاران گفت: «ادلب، حما، حمص و البته هدف اصلی دمشق است. پیشروی مخالفان ادامه دارد. آرزوی ما این است که این رژه نظامی در سوریه بدون حادثه ادامه یابد.»
ترس از انتقام
از اواخر جمعه شب تا اوایل شنبه صبح (دیروز ۱۷آذرماه) صدها نفر از شهر حمص گریختند. ویدئوهای انتشاریافته در فضای مجازی صدها وسیله نقلیه را نشان می‌دهد که در بزرگراه خارج از حمص در حال حرکت هستند و این در حالی است که گویی شهر برای خشونت آماده می‌شود.
«کریستین ادوارد» و «محمد توفیق» در گزارش ۶دسامبر در سی‌ان‌ان نوشتند، شورشیان پس از تصرف شهر حما در شمال در روز پنج‌شنبه، چهارراهی شهر حمص را مورد توجه قرار دادند که در صورت تصرف، قلمرو تحت کنترل اسد را به دو نیم می‌کند. رسانه‌های وابسته به تحریرالشام در بیانیه‌ای اعلام کردند: «از اینجا آخرین هشدار را به نیروهای اسد می‌دهیم، این فرصت شما برای فرار است.» حمص دارای جمعیت قابل توجهی از علوی‌ها -همدینان اسد– است که بسیاری از آنها بیم مجازات از سوی شورشیان را دارند. بسیاری از آنها مبادرت به ترک شهر کرده‌اند و می‌کوشند به جاهای دیگری بروند که از اندکی امنیت برخوردار باشند. شورشیان در مسیر خود و با تسخیر شهرها، ابتدا زندانیان را آزاد می‌کنند.