به گزارش سلامت نیوز به نقل از پیام ما، سال ۱۹۵۰ میزان تولید پلاستیک در جهان دو میلیون تن بود، ۷۳ سال بعد یعنی در سال ۲۰۲۳ این عدد با یک رشد چشمگیر به ۴۵۰ میلیون تن رسیده است. پلاستیک زندگی ما را تغییر داده، از این ماده ارزان برای تهیه لوازم‌خانگی، بسته‌بندی مواد غذایی، ساخت‌وساز و ابزار پزشکی بهره می‌گیریم. مشکل اصلی درباره پلاستیک‌ها به پس از مصرف بازمی‌گردد. اغلب آنها بازیافت و یا به شکل درستی نگهداری نمی‌شوند و چالش جدی برای سلامت انواع و اقسام گونه‌ها و خاک ایجاد می‌کنند. سالانه ۱۵۰ میلیون تن زباله پلاستیک به شکل غیرتخصصی از بین برده شده و به‌اندازه میزان تولید پلاستیک جهان در سال ۱۹۵۰ یعنی دو میلیون تن تنها وارد اقیانوس می‌شود. کشورهای توسعه‌یافته برای حل این معضل حجم بالایی از زباله‌هایشان را به کشورهای جهان سوم می‌فرستند، همان مناطقی که مردم با انواع و اقسام مصائب ناشی از فقر دست‌به‌گریبان هستند.
«باید درباره پلاستیک صحبت کنیم، پنج مورد از اقلام زندگی روزمره که سیاره زمین را خفه می‌کند» عنوانی است که گاردین برای گزارش خود انتخاب کرده. گزارشی که از اجتماع سیاست‌گذاران در بوسان برای تدوین یک معاهده جهانی درباره محدودکردن پلاستیک شروع شده و در ادامه پنج آلودگی مهم پلاستیکی که نسبت به بقیه خطرناک‌ترند و تأثیر بیشتر در آلودگی زمین دارند را شرح می‌دهد.
رهبران جهان در بوسان، کره جنوبی، گرد هم آمده‌اند تا یک تلاش جمعی برای تدوین معاهده جهانی با موضوع پلاستیک داشته باشند؛ معاهده‌ای که هدف آن کاهش آلودگی ناشی از یکی از خطرناک‌ترین مواد روی زمین است. اگرچه ممکن است چنین رویداد مهمی دور از زندگی روزمره ما به نظر برسد، اما در حقیقت محصولات پلاستیکی که هر روز استفاده می‌کنیم، در مرکز این مذاکرات قرار دارند. برخی از انواع پلاستیک‌ها از دیگران خطرناک‌تر هستند و تأثیر بیشتری در نقاط مختلف جهان دارند. در این گزارش به پنج مورد از بدترین انواع پلاستیک‌ها پرداخته می‌شود.
پاکت‌های پلاستیکی کوچک (ساشه)، اندونزی
«ساشه‌ها» نوعی کیسه پلاستیکی کوچک هستند که از آنها برای بسته‌بندی انواع مواد غذایی، دارویی، بهداشتی، کشاورزی و … استفاده می‌کنند. این پاکت‌های کوچک پلاستیکی در دهه ۱۹۸۰ عمدتاً توسط شرکت یونیلیور در سراسر آسیا به‌عنوان روشی برای فروش محصولات غذایی و بهداشتی در مقادیر کوچک‌تر و با قیمت‌های مقرون‌به‌صرفه‌تر محبوب شدند. در اندونزی، این پاکت‌ها جایگزین سیستم‌های موجود برای خرید شدند. اکنون تنها برای مواد شوینده، روزانه ۵.۵ میلیون پاکت کوچک در این کشور فروخته می‌شود. طبق گزارش سازمان غیردولتی Plastic Diet، هر شهروند اندونزی به طور متوسط سالانه ۴ کیلوگرم زباله ناشی از این پاکت‌ها تولید می‌کند. مشکل اصلی این است که ساختار چندلایه پاکت‌های ساشه – ترکیبی از پلاستیک و فلز – آنها را تقریباً غیرقابل‌بازیافت می‌کند. سیستم‌های مدیریت پسماند هم نمی‌توانند این مواد را به‌درستی مدیریت کنند. در نتیجه این پاکت‌ها به محیط‌زیست نشت پیدا کرده و باعث انسداد در مجاری آب و کمک به وقوع سیلاب‌ها می‌شوند. در برخی موارد، این پاکت‌ها سوزانده می‌شوند که مواد شیمیایی سمی آزاد و خطرات جدی زیست‌محیطی و سلامتی ایجاد می‌کند.
«توزیع این پاکت‌ها بسیار گسترده است و ما آنها را حتی در جزایر دورافتاده اندونزی نیز پیدا می‌کنیم.» این گفته مدیر ارشد تحقیقات در سازمان Plastic Diet Indonesia و نشان‌دهنده شدت مشکل زباله‌های ناشی از پاکت‌های ساشه در اندونزی است. شرکت یونیلیور اعلام کرده است که مدیریت زباله‌های ناشی از پاکت‌های پلاستیکی کوچک یکی از اولویت‌های اصلی این شرکت است. این شرکت تاکنون بیش از هزار ایستگاه پر کردن مجدد در سراسر اندونزی نصب‌کرده است که طبق برآوردها، حدود ۶ تن پلاستیک را ذخیره می‌کند. بااین‌حال، این اقدامات تنها گام‌های اولیه در مقابله با این بحران محسوب می‌شوند و نیازمند راه‌حل‌های گسترده‌تر در سطح محلی و جهانی هستیم.
لباس‌های پلی‌استری، غنا و کنیا
معمولاً لباس‌های دور ریخته‌شده را به‌عنوان آلودگی پلاستیکی در نظر نمی‌گیریم، اما بین ۶۰ تا ۷۰ درصد از منسوجات از الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر ساخته شده‌اند. این مسئله زمانی مشکل‌ساز می‌شود که این لباس‌ها در محل‌های دفن زباله مدیریت‌نشده کشورهایی مانند غنا و کنیا، انباشته می‌شوند. این کشورها پوشاک دست‌دوم را از اتحادیه اروپا و بریتانیا وارد می‌کنند. طبق تحقیقی که توسط بنیاد Changing Markets Foundation انجام شده در کنیا تا نیمی از این لباس‌ها به این دلیل که بیش از حد خراب یا غیرقابل‌استفاده هستند دور ریخته می‌شوند. این حجم زباله نساجی مشکلات محیط زیستی و اجتماعی جدی از جمله آلودگی خاک و آب و کاهش ظرفیت مدیریت پسماند محلی را ایجاد می‌کنند. برای مقابله با این چالش، ضروری است که کشورهای صادرکننده و واردکننده به طور مشترک روی کاهش ضایعات نساجی و توسعه روش‌های بازیافت کار کنند.
تجارت لباس‌های دست‌دوم از کشورهای توسعه‌یافته به کشورهای جهان سوم تا حد زیادی صادرات زباله پلاستیکی است
یکی از مدیران ارشد پویش در بنیاد Changing Markets Foundation، می‌گوید: «تجارت لباس‌های دست‌دوم از کشورهای شمالی به کشورهای جهان سوم تا حد زیادی صادرات زباله پلاستیکی است.» این موضوع نشان‌دهنده ارتباط نزدیک‌بین آلودگی پلاستیکی و صنعت پوشاک است. آمارها نشان می‌دهند که کمتر از یک درصد از الیاف نساجی در سطح جهان بازیافت می‌شود که نگرانی بزرگی درباره استفاده فزاینده از الیاف مصنوعی، به‌ویژه توسط ۵۰ برند شناسایی‌شده در گزارش بنیاد Changing Markets، ایجاد کرده است. در میان این برندها، شرکت Shein بیشترین نسبت الیاف مصنوعی به الیاف طبیعی را داشت: چهار پنجم مواد تولیدی این برند از مواد مبتنی بر سوخت فسیلی ساخته شده است. این مدیر ارشد معتقد است که «مد پلاستیکی یک مشکل است و باید در منبع تولید با آن مقابله شود.» البته شرکت Shein در پاسخ به این انتقادات اعلام کرده که متعهد به بهبود مستمر شیوه‌های پایداری خود است. این شرکت همچنین اشاره کرده در حال کار روی تأمین الیافی متفاوتی است که اثر منفی کمتری بر محیط‌زیست داشته باشد.
بطری‌های نوشیدنی، جزایر کارائیب
هر ساله در پاک‌سازی‌های بین‌المللی سواحل که توسط Ocean Conservancy برگزار می‌شود، یکی از انواع زباله‌ها به طور مداوم در پنج نوع زباله‌ای که در سبد بیشترین جمع‌آوری هستند قرار می‌گیرد: بطری‌های نوشیدنی پلاستیکی. در منطقه کارائیب، تخمین زده می‌شود که در هر کیلومتر ساحل حدود دو هزار قطعه زباله پلاستیکی وجود دارد که یک‌پنجم آنها بطری‌ها هستند. داده‌ها همچنین نشان می‌دهد که تنها در سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳، داوطلبان در ترینیدادوتوباگو بیش از ۸۶ هزار و ۴۱۰ بطری پلاستیکی جمع‌آوری کرده‌اند که تقریباً نیمی از کل زباله‌های پلاستیکی جمع‌آوری‌شده در آنجا بوده است. این آلودگی می‌تواند به دلیل تغییر الگوی مصرف، مانند جابه‌جایی از بطری‌های شیشه‌ای قابل پرکردن به بطری‌های یک‌بارمصرف پلاستیکی در دهه ۱۹۸۰ باشد. همچنین حجم زیادی از پلاستیک از دیگر مناطق به سواحل کارائیب می‌رسد. یکی دیگر از عوامل این مشکل، افزایش تولید توسط شرکت‌هایی مانند کوکاکولا است که سالانه بیش از ۱۰۰ میلیارد بطری پلاستیکی می‌فروشد.
بررسی هزار و ۵۷۶ برند در ۸۴ کشور نشان می‌دهد که ۱۱ درصد از کل زباله‌های پلاستیکی دارای برند، کوکاکولا هستند که بیشتر از هر شرکت دیگری است
بررسی هزار و ۵۷۶ برند در ۸۴ کشور نشان می‌دهد که ۱۱ درصد از کل زباله‌های پلاستیکی دارای برند از کوکاکولا هستند که بیشتر از هر شرکت دیگری است. در پاسخ به نگرانی‌ها درباره زباله‌های پلاستیکی، کوکاکولا اعلام کرده است که در حال انجام پروژه‌هایی برای افزایش نرخ بازیافت در چندین کشور کارائیب است. این شرکت تأکید کرده که آنها در حال انجام پروژه‌هایی برای بهبود بازیافت در این منطقه هستند.
«تترا پاک»، ویتنام
در دنیایی که روزبه‌روز با پلاستیک‌های بیشتر شلوغ می‌شود، احساس خوبی به شستشوی جعبه‌های مقوایی تاخورده که حاوی شیر، سس پاستا و سوپ هستند، و قراردادن آنها در سطل بازیافت وجود دارد. بیشتر این بسته‌بندی‌ها توسط شرکت چندملیتی بسته‌بندی مواد غذایی، «تترا پاک» تولید می‌شوند. اما ظاهر ساده مقوایی آنها، حقیقتی پیچیده‌تر را پنهان می‌کند: لایه‌های کاغذ، فلز و پلاستیک درون این بسته‌بندی‌ها نهفته هستند که پردازش آنها را به‌شدت دشوار می‌کنند به‌طوری‌که نرخ بازیافت جهانی «تترا پاک» حدود ۲۵ درصد است.
شرکت تترا پاک ادعا کرده است که بسته‌بندی‌های آنها برای بازیافت ساده هستند. بااین‌حال در سال ۲۰۱۸، گاردین تحقیقی در ویتنام انجام داد که نشان داد سیستم‌های بازیافت توانایی پردازش مواد پیچیده این بسته‌بندی‌ها را ندارند و مدیریت پسماند محدود است. این وضعیت منجر به این شد که بسته‌های «تترا پاک» به ساحل‌های کشور ریخته یا سوزانده شوند. سخنگوی شرکت «تترا پاک» در پاسخ گفت که «بسته‌بندی‌های آنها قابل‌بازیافت هستند و در جاهایی که زیرساخت‌های جمع‌آوری، تفکیک و بازیافت به مقیاس وسیع وجود دارد، بازیافت می‌شوند». این شرکت اضافه کرد که در ویتنام در حال کار برای رسیدن به هدف بازیافت ۱۵ درصدی جعبه‌ها است که توسط دولت تعیین شده و از سال ۲۰۱۸ در حال سرمایه‌گذاری در کارخانه‌های محلی برای افزایش ظرفیت بازیافت آن‌هاست.
دستمال‌های مرطوب، بریتانیا
هر ساله در بریتانیا ۱۱ میلیارد دستمال مرطوب دور انداخته می‌شود، این عدد شاید نماد نظافت شخصی باشد؛ اما یک جنبه آلوده‌کننده نیز دارد. بسیاری از این دستمال‌ها با الیاف مصنوعی مانند پلی‌استر تولید می‌شوند که سال‌ها طول می‌کشد تا تجزیه شوند. آنها در فاضلاب‌ها چربی‌ها را جمع کرده و در ترکیب با سایر زباله‌ها توده‌های چربی بزرگی می‌سازند که لوله‌ها را مسدود می‌کنند، نمونه آن هیولای ۳۵ تنی که در ماه مه از لوله‌های لندن خارج شد. سال گذشته، انجمن حفاظت از دریا (MCS) 21 هزار دستمال مرطوب را از سواحل سراسر بریتانیا و جزایر کانال پاک کرد.
در سال ۲۰۲۴، دولت بریتانیا قانونی تصویب کرد که استفاده از دستمال مرطوب‌های حاوی پلاستیک را ممنوع می‌کند و به تولیدکنندگان ۱۸ ماه فرصت می‌دهد تا محصولات خود را مطابق با این قانون تطبیق دهند. یکی از مدیران سیاست‌گذاری و نمایندگی در انجمن حفاظت از دریاها (MCS)، بر اهمیت اجرای هرچه سریع‌تر این قانون تأکید کرده تا میزان پلاستیک‌هایی که باعث مسدودشدن لوله‌ها می‌شوند کاهش یابد. این اقدام بخشی از تلاش‌های گسترده‌تر برای کاهش زباله‌های پلاستیکی در بریتانیا است
بسیاری از تولیدکنندگان در واکنش به این قانون، به استفاده از مواد بدون پلاستیک روی آورده‌اند. بااین‌حال، بریتانیا همچنان اجازه می‌دهد که دستمال‌های مرطوب پلاستیکی در این کشور تولید شده و سپس به کشورهای با قوانین آسان‌تر صادر شوند. این مسئله به‌خوبی نیاز به قوانین جهانی را نشان می‌دهد، به گفته مدیر سیاست‌های پلاستیک در سازمان Ocean Conservancy ارزش معاهده جهانی پلاستیک در ایجاد قوانین هماهنگ برای همه کشورها نهفته است، به‌طوری‌که تمام کشورهای دنیا مجموعه یکسانی از محصولات را که باید محدود یا ممنوع شوند، داشته باشند.