«حق‌الناس» مهم‌ترین و پربسامدترین موضوع در دین اسلام است تا جایی که طولانی‌ترین آیه قرآن(سوره بقره آیه ۲۸۲) نیز به همین موضوع اختصاص دارد و امیرالمؤمنین امام علی(ع) نیز می‌فرمایند: «خدای متعال رعایت حقوق بندگانش را مقدمه‌ای بر رعایت حقوق خودش قرار داده است.»
اوج جلوه‌گاه توجه به حق‌الناس در مکتب اسلام و اهل‌بیت(ع) را می‌توان در شب عاشورا مشاهده کرد؛ هنگامی که امام حسین(ع) شرط پیکار با ظلم و همراهی با خود را بدهکار نبودن گذاشت و بیعت خود را از افرادی که حقی بر گردن دارند، برداشت، چراکه پرداخت حق مردم را مقدم بر حضور در جهاد با طاغوت می‌دانستند.
همین رویداد مهم و درس‌آموز از واقعه کربلا سبب شد تا ایکنا با آغاز ماه محرم امسال به موضوع مهم «حق‌الناس» بپردازد و بخش‌هایی از کتاب «حق‌الناس، ارتباط متقابل حقوق مردم و اخلاق اسلامی» نوشته آیت‌الله مظاهری را به نظر مخاطبان خود برساند که در ادامه مشروح بخش هشتاد و هفتم با عنوان «جبران سایر انواع حق‌الناس» را می‌خوانید.
جبران سایر انواع حق‌الناس
این قاعده کلی در خصوص سایر انواع حق‌الناس نظیر حق‌الناس فرهنگی نیز صدق می‌کند. یعنی برای جبران هر حق غیر مالی که با زبان و خسارت در اموال همراه نیست، گفتن به کسی که حقش از بین رفته، لازم نیست، ولی در حد توان جبران آن حق و ادای آن لازم است.
جبران حقوق مردم با پرداخت رد مظالم
گاهی حقوقی بر عهده انسان است که از وجوب آن اطلاع نداشته یا اینکه ندانسته و نخواسته حقی را پایمال کرده و از آن توبه نکرده است. گاهی نیز حق‌الناس رفته رفته به فراموشی سپرده می‌شود و هیچ‌گاه جبران نمی‌گردد. این در حالی است که هیچ عملی از انسان از دید فرشتگان مخفی نمی‌ماند و آنها تمام گفتار و رفتار بندگان را ضبط و ثبت می‌کنند تا در محاکمه روز قیامت ارائه نمایند.
قرآن کریم در این باره می‌فرماید؛ «ما یَلْفِظُ مِنْ قَوْلٍ إِلا لَدَیْهِ رَقِیبٌ عَتِیدٌ». بر این اساس حتی جزیی‌ترین اعمال از خوب و بد انسان‌ها نوشته خواهد شد. باید توجه شود که همه معمولاً حق‌الناس فراموش شده یا حقی که بدون توجه پایمال شده دارند و اگر بدون جبران و بدون توبه از دنیا، بروند، در قیامت گرفتار خواهند شد. راه رفع و پاک‌سازی این گونه حقوق، پرداخت رد مظالم است. رد مظالم، مبلغی است که بابت رفع بدهکاری احتمالی یا آبروریزی ناخواسته یا فراموش شده، به حاکم شرع پرداخت می‌گردد. گاهی انسان در گفتار یا نوشتار خود مرتکب بداخلاقی می‌شود، اهانت می‌کند. سخنش اتهام‌آمیز و همراه با آبروریزی است، ولی خودش توجه به بزرگی گناهش ندارد. در برخی موارد نیز آدمی به دیگران بدهکار می‌شود یا افرادی را دچار خسارت و زیان مالی می‌کند و این حقوق، در پرونده‌اش باقی می‌ماند.
برای رفع آثار این مظالم پرداخت مبلغی به عنوان رد مظالم که توسط مجتهد جامع الشرایط یا با اجازه ایشان صرف امور ضروری، نظیر رسیدگی به نیازمندان و مستمندان می‌شود، مؤثر خواهد بود. در واقع، رد مظالم شکلی از اشکال توبه از حق‌الناس است و مشروط بر آنکه از آن به بعد، اعمال انسان اصلاح گردد، مورد قبول حق تعالی واقع خواهد شد.
پرداخت رد مظالم برای آمرزش اموات نیز نافع است، ورثه و فرزندان متوفی وظیفه دارند، ابتدا دیون شرعی و بدهی پدر یا مادر به مردم را پرداخت کنند، سپس اگر می‌توانند هر سال یا هر ماه مبالغی بابت رد مظالم بدهند تا حق‌الناس آنها پاک شود.
انتهای پیام