به گزارش ایرنا دیابت به عنوان یکی از مهمترین علل مرگ و میر و بیماری در سراسر جهان، بار اقتصادی سنگینی بر سیستم بهداشت و درمان تحمیل می‌کند بنابراین انجام مداخلات به منظور پیشگیری از بروز دیابت، افزایش تشخیص زودرس، تغییر در شیوه زندگی و استفاده از مداخلات دارویی جهت جلوگیری یا تاخیر در پیشرفت عوارض ناشی از آن بسیار حائز اهمیت است.
دیابت شایع‌ترین علت بیماری‌های قلبی عروقی، سکته‌ها، نارسایی کلیه، کوری و قطع اندام است تا جایی که افراد دیابتی ۲ برابر افراد عادی به بیماری قلبی مبتلا شده و ۲ برابر افراد عادی به دلیل بیماری قلبی فوت می‌کنند.
دیابت یک بیماری مزمن ناتوان کننده محسوب می‌شود که عوارض بسیاری مانند آسیب‌های قلبی عروقی، چشمی، کلیوی، زخم‌های دیابتی و نابینایی را به همراه دارد اما نکته امیدوارکننده این که این بیماری با روش‌های پیشگیرانه و درمانی قابل مهار است.
به گفته کارشناسان دیابت یکی از بیمارهای خاموش جامع بشری به شمار می رود که با حرکتی خزنده شمار بسیاری از افراد را مبتلا کرده و با اینکه به راحتی قابل پیشگیری است و با اصلاح سبک زندگی، تغذیه سالم و ورزش می توان برای همیشه از آن دوری جست، اما ارمغان نامبارکی برای زندگی های کنونی شده است.
دیابت، شیرینی ناخوشایندی است که طعمی تلخ را برای مبتلایان به همراه دارد و بعنوان یکی از بیماری های خاموش سلامت افراد را نشانه می گیرد تا از یکسو متمایل به غذاهای شیرین باشند و از سوی دیگر کوچکترین خوراکی شیرین همچون سمی مهلک بر پیکر آنان وارد می شود و در عین حال زمینه ساز دیگر بیماری ها و نارسایی های قلبی و کلیوی نیز خواهد شد.
بنابر هشدار کارشناسان بهداشت و درمان، با گسترش روزافزون عوامل خطرآفرین مانند فشار و چربی خون بالا، چاقی و اضافه وزن، دیابت با تعداد زیادی مبتلا در جهان به چالش مهمی برای بخش سلامت مبدل شده است.
سه نوع دیابت وجود دارد و در فرد مبتلا به دیابت، گلوگز یا قند خون نمی تواند به سلول ها برسد و سطح آن در خون افزایش می یابد و با گذشت زمان آسیب های جدی به قلب، عروق، چشم، کلیه و اعصاب وارد می شود.
دیابت نوع یک که به طور معمول از دوران کودکی آغاز می شود، بر اثر کمبود تولید انسولین در بدن به وجود می آید و کنترل آن تنها با مدیریت روزانه تزریق انسولین میسر است.
علائم این نوع بیماری شامل دفع بیش از حد ادرار، احساس تشنگی و گرسنگی مکرر، کاهش وزن، تغییرات بینایی و خستگی است که با دانش کنونی بشر قابل پیشگیری نیست و به بیمار توصیه می شود مدارا کند.
اما دیابت نوع ۲ به دلیل شیوه نادرست زندگی به وجود می آید و به طور معمول ناشی از نبود تحرک و اضافه وزن است، تا سال ها پیش این نوع دیابت فقط در بزرگسالان دیده می شد ولی در زمان حاضر سیل آن به کودکان نیز رسیده و توجه به شیوه زندگی سالم تنها راه کنترل این معضل عمومی است.
چاقی، چربی و فشار خون بالا و سابقه ابتلای اعضای خانواده به این بیماری به عنوان عوامل تاثیرگذار ابتلا به این نوع دیابت و تشنگی فراوان، تکرر ادرار، بی حسی، بی حوصلگی، عصبی بودن، ایجاد زخم و دیر التیام یافتن آن از جمله علائم بیماری است که در صورت عدم درمان و مراقبت های بهداشتی لازم باعث می شود فرد به سمت نابینایی، نارسایی کلیوی، سکته مغزی و قطع عضو پیش رود.
دیابت نوع سوم که دیابت بارداری نیز به آن می گویند در سه تا پنج درصد زنان باردار به دلیل تغییرات هورمونی رخ می دهد و پس از پایان بارداری بیماری برطرف می شود و یا در بارداری های بعدی بروز می کند.
دیابت گرچه تا آخر عمر با فرد بیمار همراه است، اما رعایت دستورالعمل های بهداشتی و سبک زندگی می تواند در کیفیت سلامت فرد تاثیر بگذارد و زندگی بدون درد و رنج ناشی از دست دادن اعضای حیاتی بدن همچون کلیه و دیالیز شدن را سپری کنند.
انجام آخرین غربالگری دیابت و قند خون لرستانی ها در سال گذشته
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی لرستان گفت: سال گذشته در آخرین غربالگری دیابت و قندخون، یک میلیون و ۱۰۳ هزار و ۹۸۹ نفر در این استان تحت پوشش طرح قرار گرفتند.
دکتر مریم کوشکی بیان کرد: توسعه شهرنشینی، شاخص های بهداشتی و امید به زندگی را نیز افزایش داده، صنعتی شدن و شهرنشینی امید به زندگی را افزایش داده است که سبک زندگی شهرنشینی و افزایش سن باعث بالارفتن آمار بیماری های غیرواگیر می شود.
وی با اشاره به اینکه بیش از ۵۳ درصد علل مرگ و میر در جهان بیماری های غیرواگیر است ادامه داد: این بیماری ها شامل دیابت، پرفشاری خون، قلبی عروقی، سرطان‌ها و بیماری های مزمن تنفسی می شوند که بیماری های قلبی عروقی، مرگ و میر بالاتری دارند.
کوشکی با اشاره به اینکه یکی از علت های اصلی بیماری قلبی عروقی پرفشاری خون است، عنوان کرد: با بررسی دیابت، فشار خون، سرطان و بیماری های مزمن تنفسی چهار عامل خطر مشترک کم تحرکی، تغذیه نامناسب، مصرف الکل و مواد مخدر شناسایی شده است.
وی تاکید کرد: مهمترین علل مرگ و میر بیماری های غیرواگیر نیز این چهار مورد هستند و این در حالیست که این بیماری ها به راحتی قابل پیشگیری می باشند و با اصلاح سبک زندگی و تغذیه مناسب می توان از آنها پیشگیری کرد.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی لرستان با اشاره به اینکه هزینه درمان بیماری های غیرواگیر از جمله دیابت برای فرد مبتلا و سیستم سلامت سنگین است گفت: کنترل این بیماری ها بر توسعه کشورها نیز تاثیرگذار خواهد بود چراکه بر اساس محاسبات، مبالغ بالایی در این راستا هزینه می شود.
کوشکی با تاکید بر لزوم اطلاع رسانی به مردم در اهمیت کنترل این بیماری ها و سبک زندگی سالم، تحرک، تغذیه مناسب و دوری از مصرف الکل و دخانیات افزود: در گذشته غربالگری افراد ۳۰ تا ۷۰ ساله به عنوان جمعیت مولد انجام می‌شد، اما با توجه به کاهش سن بیماری‌ها، سال گذشته غربالگری افراد ۱۸ سال به بالا هم در دستور کار قرار گرفت.
وی بر لزوم آگاهی مردم بر سبک زندگی سالم، تغذیه مناسب و ورزش تاکید کرد و گفت: با اصلاح سبک زندگی و توجه به فاکتورهای ضروری به راحتی می توان آمار ابتلا به دیابت را کاهش داد.
معاون بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی لرستان با بیان اینکه این بیماری ها به عنوان بیماری خاموش شناخته می شوند، یادآور شد: کم تحرکی یکی از عوامل ابتلا به دیابت می باشد در حالیکه ممکن است فرد هیچگونه علائم و عارضه ای نداشته باشد بنابراین افرادی که سابقه خانوادگی مثبت دارند باید بیشتر به این موضوع دقت کنند.
کوشکی تاکید کرد: بیماری های خاموش حتی اگر با عارضه جدی نمود نداشته باشند اما به هر حال آسیب بزرگی به بدن وارد خواهند کرد.
حدود۱۰۴ هزار نفر در لرستان مبتلا به دیابت هستند
کارشناس بیماری‌های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی لرستان نیز گفت: دیابت شایع ترین بیماری متابولیک مزمن محسوب می شود و از سوی سازمان جهانی بهداشت " همه گیری نهفته " لقب گرفته است.
معصومه دارایی افزود: طی سال های اخیر افزایش شیوع دیابت در دنیا، این بیماری را به بزرگترین اپیدمی ( همه گیری ) تاریخ تبدیل کرده است و بیش از ۵۳۷ میلیون بزرگسال ۲۰ تا ۷۹سال جهان به دیابت مبتلا هستند.
وی اظهار داشت: پیش بینی می شود تا سال ۲۰۴۵ تعداد بیماران بزرگسال مبتلا به دیابت در دنیا به ۷۸۳ میلیون نفر برسد.
وی ادامه داد: بیش از یک میلیون و ۲۰۰ هزار کودک و نوجوان در ایران مبتلا به دیابت نوع یک هستند و هر پنج ثانیه یک نفر به علت دیابت یا عوارضناشی از آن جان خود را از دست می دهند از طرف دیگر ۵۴۱ میلیون نفر در جهان دچار اختلال تحمل گلوکز هستند که در صورت عدم مداخله موثر و به موقع، اغلب آن ها به دیابت مبتلا خواهند شد.
دارایی عنوان کرد: در کشور ما حداقل ۱۴.۱۵ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال مبتلا به دیابت هستند و تعداد آنها بیش از هفت میلیون و ۵۰۰ هزار نفر برآورد می شود که بر اساس پیش بینی ها این تعداد تا سال ۲۰۴۵ به بیش از ۹ میلیون و ۷۰۰ هزار نفر افزایش می یابد در حالیکه حداقل ۷۵ درصد افراد دیابتی در کشورمان از بیماری خود آگاه نیستند.
وی بیان کرد: با توجه به جمعیت یک میلیون و ۹۱۷ هزار و ۸۵۵ نفری در لرستان حداقل ۱۰.۵ درصد جمعیت بالای ۲۵ سال یعنی حدود ۱۰۴ هزار نفر مبتلا به دیابت برآورد می شوند.
دارایی با تاکید بر اینکه با تقدم پیشگیری بر درمان و تغییر سبک زندگی احتمال ابتلا به دیابت کاهش می یابد اظهار داشت: الگوهای غذایی نامناسب می‌تواند موجب افزایش وزن و مقاومت به انسولین شود همچنین داشتن رژیم غذایی نامناسب اگر با عادات ناسالم مثل بی‌تحرکی زیاد، استرس، خواب ناکافی و سیگار کشیدن همراه شود، احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ را افزایش خواهد داد.
وی افزود: فعالیت بدنی منظم به طور قابل توجهی شانس ابتلا به دیابت نوع ۲ را کاهش می‌دهد و ورزش کردن به جلوگیری از افزایش وزن و کالری سوزی کمک می‌کند و در نتیجه احتمال بروز دیابت را کاهش می‌دهد.
کارشناس بیماری‌های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی لرستان گفت: استرس، خواب ناکافی و بی‌کیفیت و سایر سبک‌های غلط زندگی مانند مصرف نمک و شیرینی و استعمال دخانیات می‌تواند در ابتلا به دیابت تاثیرگذار باشد.
دارایی افزود: در سال جاری نیز به منظور آگاهی عموم جامعه درباره دیابت و تاکید بر اهمیت مراقبت، روزهای ۱۹ تا ۲۵ آبان ماه به عنوان هفته ملی دیابت نامگذاری شد و شعار روز جهانی دیابت در سال ۲۰۲۴ "با دیابت خوب زندگی کنیم" انتخاب شد.
وی اظهار داشت: توانمندسازی افراد دیابتی برای شناخت وضعیت جسمی و روحی و حفظ پایبندی به درمان الزامی می باشد و به دلیل همراهی همیشگی این شرایط با فرد دیابتی، حفظ و ارتقای سلامت روان نیز به اندازه سلامت جسم اثر دارد و مهم است.
اجرای طرح غربالگری دیابت و فشار خون برای ۱۳ هزار مادر باردار لرستان
کارشناس بیماری‌های غیر واگیر دانشگاه علوم پزشکی لرستان گفت: مبتلایان به اختلال تحمل گلوکز ( بیماران مبتلا به دیابت نوع ۲ ) بیشتر از سایرین در معرض خطر ابتلا به دیابت و بیماری‌های قلبی عروقی هستند.
به گفته دارایی بر اساس گزارشات اداره غیرواگیر وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، دیابت نوع یک بیماری دوران کودکی و نوجوانی است و می‌تواند در هر سنی رخ دهد و حداقل در حال حاضر نمی‌توان از آن پیشگیری کرد؛ اما در صورت تامین دائمی انسولین، آموزش، خودمراقبتی و اندازه‌گیری قندخون، مبتلایان می‌توانند در سلامت زندگی کنند.
وی ادامه داد: مطابق مطالعات انجام شده سال ۱۳۹۵ و ۱۴۰۰ در کشور، روند ابتلا به پره دیابت و بیماری دیابت در حال افزایش می باشد در حال حاضر در لرستان نیز افراد مبتلا به دیابت ۱۰.۵ درصد و افراد پره دیابتی ۱۹.۲ درصد جمعیت ۲۵ سال و بالاتر هستند ولی شاخص شیوع بیماری در استان پنج درصد می باشد که این وضعیت، بیانگر بی اطلاعی افراد از بیماری خود می باشد.
دارایی با اشاره به آخرین پویش ملی غربالگری دیابت و فشار خون بالا برای ارتقای برنامه سلامت خانواده تاکید کرد: هدف این پویش شناسایی، شروع مراقبت و درمان در بیماران مبتلا و افزایش آگاهی جامعه نسبت به عوامل خطر، پیامدها و اهمیت تشخیص زودرس و کنترل بیماری است.
وی با بیان اینکه غربالگری با میزان ۱۰۰ درصد در روستا و شهرستان‌های با جمعیت کمتر از ۲۰ هزار نفر و ۷۰ درصد در شهرهای بالای ۲۰ هزار نفری استان انجام شد، گفت: قرار است حدود یک میلیون و ۱۰۰ هزار نفر از جمله ۱۳ هزار مادر باردار در استان غربالگری شدند.
کاهش وزن از راهکارهای اساسی در کاهش ابتلا به دیابت است
رییس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی لرستان نیز گفت: کاهش وزن یکی از راهکارهای اساسی در کاهش ابتلا به دیابت است.
شبنم دالوند بیان کرد: تغذیه و فعالیت بدنی بخش مهمی از یک شیوه زندگی سالم در پیشگیری از دیابت و کنترل عوارض ناشی از آن می باشد و خطر ایجاد عوارض مرتبط با دیابت در بیماران دچار چاقی، بالاتر است.
وی با بیان اینکه با گسترش چاقی، شیوع دیابت نوع ۲ نیز رو به افزایش است ادامه داد: کاهش وزن یکی از راهکارهای اساسی در کاهش ابتلا به دیابت بوده همچنین در بیماران دیابتی چاق باعث بهبود کنترل قند خون و کاهش عوارض و مرگ و میر ناشی از آن می‌شود.
دالوند بیان کرد: مداخلات مرتبط به سبک زندگی همانند رژیم غذایی، ورزش و تغییرات رفتاری از مهمترین موارد در درمان دیابت نوع ۲ هستند.
وی یادآور شد: با رعایت نکات مهم در رژیم غذایی بیمار دیابتی زیر نظر متخصصین تغذیه، رعایت اصل مهم تعادل و تنوع در دریافت مواد غذایی و فعالیت بدنی در بیشتر روزهای هفته، می‌توان سطح قند خون، فشارخون و کلسترول را در محدوده مناسب حفظ نمود.
رییس گروه بهبود تغذیه جامعه معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی لرستان، تغذیه سالم را بخش مهمی از مدیریت دیابت دانست و عنوان کرد: پیروی از رژیم غذایی سالم علاوه بر اینکه به کنترل وزن و پیشگیری از چاقی کمک می‌کند، در حفظ سطح گلوکز خون در محدوده هدف موثر است و خطر ابتلا به عوارض مرتبط با دیابت را کاهش می‌دهد.
مشکلات عدم تشخیص به موقع
دیابت یک بیماری پرهزینه است که با تشخیص زود هنگام و کنترل آن متحمل هزینه های گزاف نخواهیم شد در حالیکه بسیاری از افراد نسبت به این بیماری بی توجه هستند تا حدی که نیمی از مبتلایان، از بیماری خود بی خبر هستند.
با وجود آنکه مسولان بهداشتی و درمانی کشور از طریق رسانه های دیداری و شنیداری بارها اعلام کرده اند که دیابت بیماری خطرناکی است و در صورت تشخیص به موقع، کنترل می شود، بسیاری از افراد نسبت به این بیماری بی تفاوت بوده و زمانی به مراکز درمانی مراجعه می کنند که دچار بسیاری از عوارض آن شده اند.
اضافه وزن، بی تحرکی، رژیم نامناسب غذایی، افزایش سن، فشار خون و چربی خون بالا، زمینه خانوادگی دیابت، سابقه دیابت بارداری و نژاد از عوامل خطرساز ابتلا است و انجام سالانه آزمایش ها و اندازه گیری مرتب فشار خون می تواند در جلوگیری و کنترل این بیماری کمک کند.
به گفته متخصصان، پر ادراری، تشنگی و گرسنگی شدید، کاهش وزن، خستگی مفرط، بی حوصلگی، عدم تمرکز، احساس سوزش و خارش یا بی حسی در دست ها و پاها، تاری دید، عفونت های مکرر و بهبود دیرهنگام زخم ها از علائم هشدار دهنده دیابت است.
عوامل ایجاد کننده دیابت
تغییر الگو و سبک زندگی، تغذیه ناسالم، استرس، کم تحرکی، اضافه وزن، مصرف دخانیات و مواد مخدر، مسائل اجتماعی فرهنگی خانوادگی، عدم توجه به مسائل آموزشی و موارد بسیار دیگر از جمله دلایل شیوع بیماری دیابت است.
بیماری دیابت این روزها پیر و جوان نمی شناسد و افراد بسیاری را به خود مبتلا می کند، جوانانی که در همان ابتدای شیرینی زندگی باید طعم تلخ بیماری را بچشند و با توجه به مشکلات و دغدغه های زندگی امروزی، اکثر افراد دچار استرس و اضطراب هستند که این امر عامل مهمی در ابتلا به انواع بیماری ها چون دیابت است.
به گفته کارشناسان مصرف سبزیجات تازه، کاهو، خیار، گوجه، گوشت خالص مرغ و ماهی (بدون چربی)، کدو ، قارچ، سویا، شیرکم چرب و مانند آن از عوامل کاهش احتمال ابتلا به دیابت هستند.
داشتن تغذیه مناسب، آرامش روانی، تحرک روزانه نیم ساعت ورزش یا کار فیزیکی و عدم استعمال دخانیات در کنار آزمایشات دوره ای از بهترین راه های پیشگیری و درمان این بیماری است.